Rozdział I.
Istota transportu i jego znaczenie
1.1. Pojęcie transportu
H. Karbowiak definiuje transport następująco „jest to zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków. Transport obejmuje samo przemieszczanie z miejsca na miejsce, jak i wszelkie czynności konieczne do osiągnięcia tego celu, tj. czynności ładunkowe oraz manipulacyjne”1.
Transport można charakteryzować jako:
– zbiór czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych za pomocą właściwych środków (podejście procesowe),
– jednostkę gospodarki obejmującą ogół środków i działań związanych z przemieszczaniem osób i ładunków (podejście branżowe),
– dziedzinę wiedzy zajmującą się różnorakimi zjawiskami dotyczącymi przemieszczania osób i dóbr materialnych (podejście naukowe)2.
Natomiast D.Kiesperska-Moroń jest zdania, że „w logistyce transport jest rodzajem działalności bezpośrednio odpowiedzialnej za przemieszczanie dóbr (materiałów i ładunków) pomiędzy stacjonarnymi elementami sieci i systemów logistycznych, takimi jak: zakłady produkcyjne, magazyny, punkty sprzedaży detalicznej”3. Tak więc z definicji można wywnioskować, że logistyczny łańcuch dostaw jest sekwencją określonych miejsc, do których należy dostarczyć transportowane towary. Przepływ wyrobów pomiędzy tymi miejscami umożliwia transport i wypełnia powstałą lukę, czyli stanowi w ten sposób pomost miedzy nabywcą i sprzedawcą4.
Wszystkie elementy łańcucha dostaw, od miejsca pozyskiwania surowca do końcowego odbiorcy, spełniają równie istotne role w realizacji procesów logistycznych. Warunkiem koniecznym optymalizowania tych procesów jest systemowe podejście do transportu we współczesnej gospodarce5.
Związek transportu z produkcją i obrotem towarowym stanowi istotną część koncepcji logistycznej. W związku z tym bezpośrednim zainteresowaniem logistyki stał się transport towarowy, który w łańcuchu logistycznym pełni rolę ogniw łączących wszystkie jego komponenty6.
Transport jest ostatnim ogniwem realizacji procesu przemysłowego. Scala ze sobą producenta oraz odbiorców, dodaje produktom walor, tworząc użyteczność czasu oraz miejsca podczas przemieszczania. Bierze bezpośredni udział w realizacji fundamentalnego celu logistyki, czyli dostarczaniu wyznaczonego produktu w określony punkt i w określonym czasie7.
Specjalizacja pracy, ekonomia skali i masowa konsumpcja sprawiają, że łańcuchy dostaw wydłużają się. Wymaga to ciągłego udoskonalania metod zarządzania transportem8. Zarządzanie to stanowi kluczowy element w logistyce przedsiębiorstwa, a główne operacje skupiają się wokół wyboru rodzaju transportu i przewoźnika. Kluczowy wpływ na wybór rodzaju transportu ma:
– częstotliwość,
– szybkość,
– niezawodność,
– wydajność,
– koszt,
– dostęp.
Natomiast podczas wyboru przewoźnika należy sugerować się:
– czasem przewozu, elastycznością,
– pewnością (niezawodnością) dostawy,
– możliwością kontroli i monitorowania
– stawką przewozową9.
Podejmując decyzje logistyczne według D.Kiesperska-Moroń „należy brać pod uwagę kompensacyjny, a nawet przeciwstawny charakter niektórych rozwiązań transportowych w skojarzeniu z rozwiązaniami z innych sfer logistyki. Często rozwiązanie te należy rozpatrywać w kategoriach strat i zysków (trade-offs)”10.
Transport nie tylko jest elementem składowym logistyki. Stanowi ważny element światowej gospodarki. Przejawem tego jest nieustanny wzrost zapotrzebowania na transport. Powoduje nie tylko wzrost wartości produktów przez ich fizyczne przemieszczanie, ale daje możliwość zaopatrzenia przedsiębiorstwa w surowce oraz dystrybucji wytworzonych dóbr11.
Zgodnie z D.Kisperską –Moroń „znaczenie transportu zwiększa się w związku z takimi zjawiskami jak:
– specjalizacja i podział pracy,
– masowa konsumpcja,
– ekonomia skali produkcji,
– presja na obniżkę kosztów,
– rozwój kooperacji,
– konkurencja na rynku,
– skracanie cyklu życia produktów
– oraz dążenie do poprawy obsługi klienta.
Na to wszystko nakłada się jeszcze globalizacja rynków, powodująca zwiększenie luki przestrzennej między nabywcami i odbiorcami”12.
We współczesnej gospodarce łańcuch dostaw wydłuża się, co sprawia, że transport tworzy pomost między nabywcą i odbiorcą.
Przytoczone zjawiska wskazują, że w ramach działalności gospodarczej procesy logistyczne maja charakter systemowy. Dlatego systemowo należy podchodzić do rozwiązywania kwestii związanych z transportem. Systemowość ta polega na uwzględnieniu kontekstu działalności transportowej przy wykorzystywaniu różnych gałęzi transportu13.
System transportowy definiowany według E.Gołembskiej to „uporządkowana całość wszystkich gałęzi transportu, działająca z wykorzystaniem infrastruktury, na określonym obszarze, z uwzględnieniem roli i struktury czynnika ludzkiego, pomiędzy gałęziowymi powiązaniami wewnątrz tej całości oraz powiązaniami całego systemu transportowego z otoczeniem. System ten składa się z podsystemów transportowych, utożsamianych najczęściej z gałęziami transportu, a z punktu widzenia rodzaju własności – podsystemów publicznego i prawnego”14.
System transportowy zawiera wszystkie elementy składowe świadczenia usług transportowych. Nie jest statycznym zbiorem punktów, węzłów oraz linii transportowych wraz z taborem transportowym, ale dynamicznym obrazem, który zmienia się w czasie i przestrzeni tworząc konfigurację sieci połączeń transportowych związanych z zatrzymywaniem się produktów15.
E.Gołembska pisze, że „do podstawowych elementów składowych systemu transportowego, warunkujących świadczenie usług transportowych, należą:
– infrastruktura komunikacyjna, w tym transportowa
– tabor transportowy,
– czas procesu transportowego,
– przedmiot transportu, ładunek”16.
System transportowy uważany jest jako uporządkowana całość wszystkich gałęzi transportu funkcjonujących na danym obszarze. Obejmuje on cały majątek trwały i obrotowy transportu, czynnik ludzki i powiązania międzygałęziowe, jak również powiązania całego systemu transportowego z otoczeniem oraz infrastrukturę transportową wszystkich gałęzi transportu, środki transportu różnych gałęzi transportu (bez względu na formę własności), zasoby ludzkie i regulacje organizacyjno-prawne17.
Cechami systemu transportowego są:
– probabilizm,
– ograniczoną zdolność do samoregulacji
– złożoność,
– oraz dynamiczność18.
Ze względu na rodzaj systemy transportowe można podzielić na :
– system transportu zewnętrznego (dalekiego),
– system transportu wewnętrznego (bliskiego)19.
Składają się one z podsystemów dotyczących przede wszystkim gałęzi transportu:
– samochodowego,
– kolejowego,
– wodnego,
– lotniczego,
– rurociągowego20.
1.2. Kryteria podziału transportu
Transport można sklasyfikować według różnych charakterystyk. Do typowych kryteriów klasyfikacji transportu według D.Kisperska-Moroń „ należą między innymi:
– rodzaj przewożonego ładunku,
– charakter środowiska, w którym dokonywane są przewozy,
– zasięg działalności i odległości przewozów”21.
Podział ze względu na charakter środowiska, w którym realizowany jest transport wyróżnia się:
– lądowy,
– wodny,
– powietrzny.
Natomiast transport lądowy dzieli się na transport:
– drogowy (samochodowy),
– szynowy ( kolejowy),
– rurociągowy.
Czasem w obrębie transportu lądowego wyróżnia się podział na transport:
– podziemny (np. metro, wózki węglowe w kopalniach, rurociągi podziemne),
– naziemny,
– nadziemny (kolej linowa, rurociągi nadziemne.
W klasyfikacji transportu wodnego wyróżnia się transport:
– śródlądowy (rzeki, jeziora, kanały wodne),
– morski.
Transport morki dzieli się, ze względu na zasięg działalności, jako:
– bliski (przybrzeżny),
– daleki (dalekomorski, oceaniczny).
Transport powietrzny to najczęściej transport lotniczy.
Podstawowym podziałem ze względu na rodzaj przewożonego ładunku jest podział na:
– transport pasażerski ( nie będący przedmiotem zainteresowania logistyki),
– transport towarowy.
W transporcie towarowym stosowany jest również podział według typu bądź kategorii przewożonego ładunku, pozwalając wyróżnić transport:
– materiałów standaryzowanych (general cargo),
– transport specjalizowany.
Istnieje również szczegółowy podział biorący pod uwagę specyfikę ładunku, który pozwala wyróżnić:
– transport artykułów spożywczych,
– transport mebli,
– transport materiałów budowlanych itp.
Ważnym kryterium klasyfikacji w obrębie transportu towarowego jest również wielkość przewożonego ładunku. Kryterium umożliwia wyodrębnienie:
– transportu cało pojazdowego ( ładunki powyżej 500 kg),
– drobnicowego ( ładunki poniżej 500 kg).
Inne kryterium podziału transportu towarowego obejmuje wymiary ładunków:
– transport ładunków standardowych,
– transport ładunków ponadgabarytowych.
Klasyfikacja uwzględniająca bezpieczeństwo przewożonego ładunku:
– transport materiałów standardowych,
– transport materiałów niebezpiecznych.
Podział transportu ze względu na zasięg działalności i odległość przewozów transport klasyfikuje się na :
– bliski (bliskiego zasięgu)/ wewnętrzny (wewnątrzzakładowy),
– daleki ( zewnętrzny).
To samo kryterium pozwala również wyróżnić:
– transport dalekiego zasięgu,
– transport średniego zasięgu,
– transport krótkiego zasięgu.
W konsekwencji często mówi się o transporcie:
– lokalnym (regionalnym, krajowym),
– międzynarodowym.
Transport ładunków, który w logistyce charakteryzuje się specyficzną formą, można realizować dzięki różnym środkom transportu tj:
– transport drogowy,
– transport kolejowy,
– transport wodny (morski),
– transport lotniczy
– transport śródlądowy22.
Wyżej wymienione podziały transportu prezentuje rysunek nr.1
Rys.1 Ogólny schemat klasyfikacji transportu
Źródło: D Kisperska-Moroń,S.Krzyżaniak: Logistyka. Poznań 2009, s. 144.
Transport można również podzielić ze względu na organizacje przewozu tj.:
– transport bezpośredni, polegający na dostarczeniu ładunku do ostatecznego miejsca rozładunku jednym środkiem transportu
– transport pośredni, polegający na dostarczeniu ładunku do ostatecznego miejsca rozładunku przynajmniej dwoma środkami transportu23.
Ponadto transport można klasyfikować na inne sposoby, co przedstawione zostało w tabeli 1.
Tabela 1. Kryterium podziału transportu
KRYTERIUM KLASYFIKACJI
RODZAJ TARNSPORTU
przedmiot transportu
pasażerski
towarowy
środowisko, w którym odbywa się transport
lądowy (szynowy, drogowy, przewodowy, rurociągowy, przemysłowy)
wodny (morski, śródlądowy)
dostępność dla użytkownika
publiczny
branżowy
własny
zasięg działania
krajowy (ogólnokrajowy, regionalny, lokalny)
międzynarodowy (kontynentalny, międzykontynentalny)
forma własności
1. państwowy
2. prywatny
organizacja przewozów
bezpośredni
pośredni (łamany)
kombinowany
Źródło: J.Bendkowski, M.Kramarz: Logistyka stosowana metody, techniki, analizy. Gliwice 2006, s.308.
1.3. Ekonomiczne cechy transportu
Transport daje możliwość szybkiego przemieszczania się z miejsca na miejsce zarówno towarów jak i ludzi. Dominującą rolę w tej kategorii pełni transport drogowy, który jest zdecydowanie transportem przeważającym nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Wśród jego niewątpliwych zalet pojawiają się również cechy negatywne, które wynikać mogą z niebezpieczeństw dla życia i zdrowia ludzi oraz dla środowiska naturalnego. Zadaniem transportu jest zwiększanie użyteczności różnych dóbr dzięki ich przemieszczaniu w przestrzeni. Jest to element gospodarki w sposób nierozerwalny połączony z innymi jej działami przez co na nie negatywnie lub pozytywnie oddziałuje.24 Zgodnie z Ustawą o transporcie drogowym, mówimy, że transport drogowy to transport krajowy bądź też międzynarodowy. Przy czym transport krajowy to „podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi zarejestrowanymi w kraju, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym jazda pojazdu, miejsce rozpoczęcia lub zakończenia podróży i przejazdu oraz droga znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej” a transport międzynarodowy „podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej. 25 Cechą charakterystyczną transportu jest to, że elementy z nim skorelowane wymagają ciągłej modyfikacji i modernizacji. Przede wszystkim istotne jest realizowanie celów i założeń ważnych dla transportu jako całości i wszystkich jego gałęzi. Wśród nich wyróżnić możemy:
powiększanie wielkości przewozowej oraz ciągłą rozbudowę infrastruktury drogowej
odpowiednie dobieranie i dopasowywanie gęstości dla komunikacyjnych punktów z uwzględnieniem potrzeb nie tyko narodowej gospodarki, ale także ogółu społeczeństwa
dążenie do minimalizowania czasu podróży
dążenie do maksymalizowania prędkości transportu, w taki sposób by był on jednocześnie jak najbardziej bezpieczny i efektywny
dążenie do zwiększania zdolności przewozowej
dążenie do osiągania wszystkich innych procesów mających na celu zmniejszanie pracochłonności transportu
dążenie do ładowności i pojemności transportowej
inne usprawnienia powodujące zmniejszanie kosztów i wzrost rentowności 26
Infrastruktura liniowa w Polsce dzieli się w różnoraki sposób w zależności od przyjętego kryterium podziału. Wyróżniamy drogi gruntowe i twarde lub drogi publiczne i niepubliczne. Drogi publiczne z kolei dzielimy na trzy odmienne kategorie. Ze względu na pełnione przez drogi funkcje w sieci dróg mówimy o drogach gminnych, miejskich, lokalnych, krajowych, wojewódzkich czy powiatowych. Ze względu na dostępność dróg wyróżniamy autostrady (dostępne dla pojazdów przez specjalne węzły zlokalizowane na przecięciach z wybranymi publicznymi drogami; są bezkolizyjne i występują na nich dwie jednokierunkowe jezdnie), drogi ekspresowe (dostępne dla pojazdów dzięki węzłom lub skrzyżowaniom; dopuszczalne kolizje i mogą, ale nie muszą, występować na nich dwie jednokierunkowe jezdnie) oraz drogi ogólnodostępne (wszystkie te drogi, które ze względu na podane kryteria nie mogą być zakwalifikowane do żadnej z powyższych dwóch kategorii). Ostatni podział wynika z kwalifikacji technicznej, gdzie występuje podział na pięć klas, wśród których do ostatniej – V, zaliczamy drogi lokalne a do I autostrady i im podobne drogi. Za pojęcie szersze w porównaniu z transportem samochodowym uznawany jest transport drogowy, który nie jest w jednoznaczny sposób powiązany tylko z pojazdami samochodowymi. Musi być wykonywany na drodze cechującej się specyficzną transportową infrastrukturą, przy czym specyfika tej infrastruktury przeznacza ją praktycznie do użytkowania tylko przez pojazdy samochodowe, w związku z czym pojęcia transportu drogowego i samochodowego mogą być w zasadzie uznane za tożsame. 27 Środki przeznaczone do transportu podzielić możemy na dwie podstawowe grupy:
środki do przewozu osób
środki do przewozu towarów
Możliwe jest również występowanie środków przewozowych o charakterze mieszanym (towarowo – osobowe). Wśród środków do przewozu osób wyróżnia się środki przeznaczone do transportu indywidualnego oraz zbiorowego. Środki indywidualne to wszelkiego rodzaju motocykle, rowery, motorowery, a także samochody osobowe. Do środków zbiorowych możemy natomiast zakwalifikować autobusy i trolejbusy oraz pewną specyficzną formę, którą są taksówki. Warto wspomnieć również o autobusach torowych będących mieszanką transportu drogowego i szynowego. Coraz bardziej popularny staje carpooling, który polega na maksymalizacji ilości osób w samochodzie w czasie przejazdu, głównie do pracy i szkoły. Rozwija się głownie tam, gdzie ze względu na niskie zapotrzebowanie transport zbiorowy jest nierentowny28.
Wśród środków do przewozu osób wyróżnia się autobusy oraz samochody autobusowe. Samochody stanowić mogą czynnik produkcji, ale warunkiem koniecznym jest wtedy przeznaczenie je do zarobkowej działalności skupionej na przewozie osób. Na rynku istnieje całe mnóstwo modeli samochodów, ale przeznaczone do tej działalności mogą być tylko niektóre z nich, dopuszczane przepisami prawa, pracujące w systemie taxi. System ten wymaga samochodów o odpowiednich standardach i spełniających wytyczne danych przepisów drogowych. Głównym środkiem produkcji w transporcie samochodowym są jednak z całą pewnością autobusy. Uznaje się ja za pojazdy silnikowe, których zadaniem jest przewóz tak licznej grupy osób, że dochodzi do zniknięcia indywidualności w usłudze przemieszczania. Biorąc pod uwagę cechy eksploatacyjne autobusów mówimy o tych przeznaczonych do przewozów miejskich (mamy tu do czynienia z proporcjonalnym rozdziałem miejsc stojących oraz siedzących), przewozów międzymiastowych (tu występują jedynie miejsca siedzące posiadające zwykły standard) oraz przewozów turystycznych (cechują się współwystępowaniem miejsc siedzących o wysokim standardzie i części służącej do spełniania potrzeb fizjologicznych oraz konsumpcyjnych pasażerów). Biorąc pod uwagę liczbę przewożonych pasażerów mówimy o :
mikrobusach – które mają miejsca przeznaczone dla maksymalnie dwunastu pasażerów
minibusach – przewożących maksymalnie dwadzieścia osób
autobusy średnie – gdzie maksymalna liczba miejsc wynosi pięćdziesiąt
autobusy duże – gdzie maksymalna liczba pasażerów przekracza pięćdziesiąt i wśród których wyróżniamy:
– autobusy standardowe – 100 -110 miejsc
– autobusy przegubowe – 135-150 miejsc
Istnieją również autobusy piętrowe czy też autobusy z przyczepą, ale w Polsce pojazdy takie należą do rzadkości. W miastach widoczny jest ciągły wzrost natężenia ruchu i ilości poruszających się po nich pojazdów. Zjawisko takie nazywa się kongestią i może być ono przyczyną niezadowolenia mieszkańców z jakości życia w dużych miastach. Jest ono odpowiedzialne za marnowanie czasu, trudności komunikacyjne oraz wzrastające zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Przez nie traci się na komforcie podróży, bezpieczeństwie czy punktualności. Środki transportu publicznego cieszą się coraz mniejszym powodzeniem ze strony mieszkańców, którzy wolą poruszać się własnymi samochodami. Ludzie są wygodni i nie zastanawiają nad tym, że transport zbiorowy, w przeliczeniu na jedną osobę, wymaga znacznie mniej energii, powierzchni przewozowej i charakteryzuje się mniejszą antropopresją. Władze starają się propagować zdrowy tryb życia i przemieszczanie się piesze, rowerowe lub korzystanie z komunikacji miejskiej, ale akcje te są jednak nadal zbyt mało skuteczne. Poruszanie się samochodami utożsamiane jest z wygodą, prestiżem i pełną mobilnością. Naprzeciw przywiązaniu ludzi do samochodów i dążeniu miast do używania bardziej wydajnych form transportu wychodzi carpooling. Jego istota opiera się na zwiększaniu liczby pasażerów przemieszczających się w jednym samochodzie. Tym sposobem kierowca posiadający wolne miejsca w swoim pojeździe powinien często (a nawet regularnie) współdzielić je z innymi osobami. Może się to odbywać na zasadzie jednego współdzielonego samochodu lub rotacyjnie, paru. 29
Pojazdy mające przewozić ładunki są dzielone w sposób odmienny niż pojazdy do przewozów osobowych. Podstawową cechą tych pojazdów musi być ich przystosowanie do pracy różnorodnej i odpowiednie przygotowanie techniczno – eksploatacyjne. Główna klasyfikacja pozwala na wydzielenie taboru silnikowego oraz bezsilnikowego. Do tej pierwszej grupy zalicza się pojazdy ciężarowe i ciągniki samochodowe, a do drugiej przyczepy i naczepy. Samochody ciężarowe to pojazdy o specyficznym nadwoziu, które jest czynnikiem decydującym o rodzaju przewożonego towaru. W związku z tym możemy wymienić:
nadwozia uniwersalne – pozwalające na przewożenie niemal wszystkich towarów, wyłączając jedynie te, które wymagają specjalnych warunków lub dostosowań w czasie transportu
nadwozia specjalizowane – skierowane do transportu towarów o ściśle określonej specyfice, co zwykle wiąże się z daną dziedziną produkcji (na przykład towary budowlane czy towary przemysłu przetwórczego)
nadwozia specjalne – nadające się tylko dla jednego, wybranego gatunku towarów lub mogące wykonywać tylko jedną, określoną czynność (na przykład pojazdy strażackie)
Ciągniki zaliczane są do silnikowych pojazdów nieposiadających nadwozia stałego. Współdziałają razem z przyczepami dzięki czemu powstają tak zwane pojazdy członowe. Według prostego podziału tych pojazdów mówimy o ciągnikach: siodłowych (działających z naczepami), rolniczych (są na przykład przeznaczone dla przyczep o konwencjonalnym nadwoziu) oraz balastowych (holujących przyczepy o sporej ładowności; zwykle niskopodłogowe oraz wieloosiowe). Innym, przydatnym podziałem, jest podział pojazdów przeznaczonych do przewożenia towarów na zasadzie ich ładowności. Mówimy wtedy o:
pojazdach dostawczych – o ładowności nieprzekraczającej 1,9 tony
pojazdach niskotonażowych – o ładowności zaliczanej do przedziału oscylującego w granicach od dwóch do czterech ton
pojazdach średniotonażowych – o ładowności zaliczanej do przedziału oscylującego w granicach od czterech do dwunastu ton
pojazdach wysokotonażowych – o ładowności większej niż dwanaście ton
Produkcyjna praca pojazdów ciężarowych jest uzupełniania przez różnorodne maszyny oraz urządzenia przeznaczane do wykonywania zmechanizowanych prac ładunkowych. Pozwalają one na zwiększanie aktywności ładunków, przeładunków oraz wyładunków co decyduje o zwiększaniu efektywności tych procesów. Wśród tych maszyn możemy wymienić: ładowarki, żurawie, koparki, wózki naładownicze czy podnośniki transportowe. 30
1.4. Funkcje i znaczenie transportu dla gospodarki
Funkcje transportu podobnie jak jego rodzaju dzieli się w zależności od punktu widzenia i wyróżnia się funkcje transportu w stosunku do:
1. Gospodarki
2. Logistyki31
Podstawowa funkcja transportu wynika z jego definicji, tzn. transport ma przede wszystkim za zadanie przemieszczenie osób, towarów czy energii z punktu A do punktu
B w odpowiedzi na potrzeby zgłaszane przez ludzi32. W fachowej literaturze przedmiotu bardzo często można odnaleźć porównanie transportu do krwioobiegu w ludzkim organizmie ponieważ stanowi on bardzo istotny element światowej gospodarki, który determinuje jest stopień rozwoju w ujęciu globalnym oraz czynnik decydujący o roli krajów oraz różnorodnych gospodarek w międzynarodowym podziale pracy. Bardzo powszechne jest także określenie, że transport jest swoistym systemem nośnym gospodarki, co tylko dodatkowo podkreśla rolę transportu jako warunkującego wszelkiego rodzaju działalność33.
Transport w gospodarce spełnia następujące funkcje:
a) Funkcja usługowa, która odnosi się do roli transportu jako środka zaspokojenia różnego typu potrzeb gospodarczych, społecznych, czy też obronnych, dzięki czemu możliwe jest prowadzenie działalności produkcyjnej, dystrybucyjnej, konsumpcyjnej, a także korzystanie z wszelkiego rodzaju dóbr kultury, miejsc przeznaczonych do turystyki i rekreacji, miejsc kultu religijnego oraz budowanie nowych i utrwalanie już istniejących więzi międzyludzkich34.
b) Funkcja stymulacyjna, która odnosi się do pobudzającej roli transportu
w kontekście wzbudzania procesów produkcyjnych poprzez zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia oraz zbytu, a także sprawny i terminowy dowóz pracowników do ich miejsca pracy; transport ponadto aktywizuje życie społeczne, kulturalne i polityczne dzięki temu, że konkretne środki transportu pozwalają na przemieszczanie się osób zarówno na małe jak i duże odległości35.
c) Funkcja dochodowa transportu odnosi się do określenia tego procesu jaku jednego z działów krajowej i międzynarodowej gospodarki, który generuje produkt krajowy brutto, a także współtworzy wartość PKB poprzez pełnienie funkcji usługowej na rzecz innych działów gospodarki krajowej36.
d) Funkcja integracyjna transportu oznacza jak sama nazwa na to wskazuje integrację państwa oraz społeczeństwa tak w wymiarze gospodarczym, politycznym, jak i kulturowym, religijnym zarówno w układzie krajowym jak
i międzynarodowym. Ponadto transport w całokształcie procesów zachodzących w gospodarce jest elementem integrującym w jeden proces różnego typu surowców i półproduktów w nowy towar. Można zatem powiedzieć, że transport stanowi swego rodzaju łącznik, który spina w jeden proces zaopatrzenie, produkcję oraz dystrybucję i konsumpcję przez społeczeństwo37.
Transport odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu efektywności życia gospodarczego. W zależności od aktualnych potrzeb i punktu widzenia różne trendy skupiają się na zwiększeniu intensywności przepływu materiałów niezbędnych do produkcji, a także wyrobów gotowych do konsumenta, a także na ograniczeniu do niezbędnego minimum czasu, który potrzebny jest do zajścia wszystkich etapów produkcji oraz odbioru końcowego produktu. W związku z tym transport z logistycznego punktu widzenia pełni rolę łącznika między obszarami produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji co zapewnia szybki przepływ oraz wymianę towarów i usług między punktami pomiędzy którymi następuje transport38. Podstawowa funkcja transportu odnosi się do zapewnienia dostarczenia określonego ładunku w odpowiednie miejsce i o odpowiednim czasie w pożądanym stanie oraz przy akceptowalnym koszcie transportu. Transport jest elementem, który zawiera się we wszystkich ogniwach logistycznego łańcucha dostaw, zaczynając od pozyskiwania i dostarczenia surowców do produkcji, przez wszystkie etapy produkcji, magazynowania, a skończywszy na dystrybucji gotowych towarów do konsumpcji przez klientów39. Transport jest w związku z tym rozpatrywany jako integralna część systemu logistycznego, ponieważ jest ważnym ogniwem przepływu gotowych wyrobów i surowców między dostawcami, dystrybutorami oraz konsumentami. Jest to także związane z postępującą specjalizacją zarówno pracy, jak i masowej konsumpcji a także ekonomi. Ponadto skala produkcji często powoduje, że miejsce produkcji danego dobra nie jest tożsame z miejscem, w którym zgłaszany jest na ten towar popyt. Stąd też duże znaczenie ma transport jako element łączący podstawowe dwa z logistycznego punktu widzenia miejsca40.