Iedereen weet dat we zonder hersenen niet kunnen leven. Alle bewegingen die we maken, al onze emoties, herinneringen, maar ook ademhaling en reflexen… Het wordt allemaal geregeld in onze hersenen. Niet zo gek dus dat de hersenen ingewikkeld in elkaar zitten. Muziek heeft ook in zekere mate invloed op de hersenen en dat is waar ik het in dit hoofdstuk over ga hebben. Ik zal alleen de belangrijkste informatie over de hersenen vertellen en dat wat nodig is om te begrijpen hoe muziek in de hersenen wordt verwerkt en hoe het kan dat muziek invloed heeft op de hersenen.
Werking van de hersenen en het centrale zenuwstelsel
Het centrale zenuwstelsel is het belangrijkste in ons lichaam, omdat het zorgt voor alle basisfuncties: denken, herinneringen, beweging en de vegetatieve functies zoals ademhaling en hartslag. Het centrale zenuwstelsel is te verdelen in vier delen: de grote hersenen, de kleine hersenen, de hersenstam en het ruggenmerg.
De grote hersenen
In de grote hersenen worden ‘prikkels’ verwerkt, kleine impulsen die informatie doorgeven. Bijvoorbeeld dingen die je ziet, hoort of ruikt komen in de vorm van prikkels aan in de grote hersenen, waar deze worden opgeslagen. Deze prikkels worden vaak gekoppeld aan andere, oudere prikkels, waardoor je associaties maakt. Bijvoorbeeld wanneer je een bepaalde geur ruikt en meteen moet denken aan een bepaalde plaats waar je ooit geweest bent.
De kleine hersenen
De kleine hersenen liggen in het achterhoofd, en zorgen voor het evenwichtsgevoel en de motoriek. Door prikkels uit de grote hersenen zorgen de kleine hersenen ervoor dat we ons bewegen en dat dit voorzichtig gebeurt. In de kleine hersenen bevindt zich het evenwichtsorgaan dat ervoor zorgt, dat we het voelen als we schuin lopen of ondersteboven hangen. Als dit evenwichtsorgaan wordt aangetast (door het drinken van alcohol bijvoorbeeld), wordt het evenwichtsgevoel verstoord, waardoor men slingerend gaat lopen.
De hersenstam
De hersenstam staat in verbinding met de grote en kleine hersenen. In de hersenstam zijn allerlei aparte onderdelen met ieder een eigen functie. De hersenstam verwerkt bijvoorbeeld prikkels van de zintuigen en stuurt deze door naar de grote hersenen, waar ze worden opgeslagen. Op die manier kunnen we voelen, horen, zien, ruiken en proeven. Ook worden in de hersenstam de reflexen en de vegetatieve functies geregeld. Vegetatieve functies zijn processen in ons lichaam die automatisch plaatsvinden en die we niet zelf kunnen controleren. Ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur en bloeddruk zijn enkele voorbeelden van de vegetatieve functies die in de hersenstam worden geregeld.
Het ruggenmerg
Het ruggenmerg bevindt zich als enige deel van het centrale zenuwstelsel niet in het hoofd. Toch is het ruggenmerg net zo belangrijk als de hersenen, omdat er zich veel zenuwen in bevinden en veel reflexen van spieren worden geregeld door het ruggenmerg. Het ruggenmerg zorgt er ook voor dat we ons kunnen bewegen, door impulsen van de kleine hersenen door te geven aan de spieren.
De functie van de linker- en de rechterhersenhelft
De grote en kleine hersenen zijn ook te verdelen in twee helften: de linkerhersenhelft en de rechterhersenhelft (bij deze verdeling wordt geen onderscheid gemaakt in grote en kleine hersenen). In de linkerhersenhelft wordt doorgaans alles verwerkt dat met logica en feiten te maken heeft, zoals wiskunde, natuurkunde, taal, namen onthouden en patronen herkennen. Terwijl in de rechterhersenhelft voornamelijk dat wordt verwerkt dat met gevoel te maken heeft, zoals geloof, waardering, fantasie, emoties, en ook het ruimtelijk inzicht wordt hier verwerkt.
De hersenbalk zorg voor samenwerking
De twee hersenhelften worden onderaan verbonden door de hersenbalk. Door deze hersenbalk kunnen de hersenhelften samenwerken, wat belangrijker is dan je misschien zou denken. Bijvoorbeeld wanneer je een nieuw iemand ontmoet: de naam van die persoon wordt verwerkt in de linkerhersenhelft, maar het gezicht in de rechterhersenhelft. Als je die persoon later opnieuw ontmoet, koppelt je rechterhersenhelft het gezicht van diegene aan de juiste naam uit de linkerhersenhelft. Zonder deze samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft zou je veel dingen niet kunnen onthouden.
Plaats van muziek in de hersenen
Net zoals bij de verwerking van namen, werken de twee hersenhelften ook samen bij de verwerking van muziek. Om een muziekstuk te verwerken (herkennen, koppelen aan oude informatie en opslaan) wordt de muziek door de hersenen in verschillende onderdelen verdeeld, bijvoorbeeld ritme, melodie en toonhoogte.
De meeste onderdelen van muziek worden verwerkt in de rechterhersenhelft, de hersenhelft van het gevoel en de emotie, waar muziek veel mee te maken heeft. Melodie, toonhoogte, en het gevoel dat je krijgt bij de muziek krijgen hier een plaats. De linkerhersenhelft is ook belangrijk bij de verwerking van een muziekstuk, hoewel je dat misschien niet zou verwachten. Muziek is vooral een gevoelszaak en lijkt op het eerste gezicht niet zoveel met logica te maken te hebben. Maar wat dacht je van ritme? En misschien de tekst van een liedje? Dat wordt allebei verwerkt in de linkerhersenhelft.
Natuurlijk is de manier waarop je naar muziek luistert ook erg belangrijk. Luister je naar muziek om te ontspannen, dan is de rechterhersenhelft het meest actief. Maar luister je naar muziek om achter de maatsoort te komen (ritme), dan is juist de linkerhersenhelft het meest actief.
Invloed van muziek op de hersenen
Net zoals andere zintuiglijke waarnemingen, heeft ook muziek invloed op onze hersenen. Het is natuurlijk niet zo dat de hersenen totaal anders gaan werken door muziek, maar het is wel zo dat bepaalde delen van de hersenen extra gestimuleerd worden door het luisteren naar muziek. Niet alleen bij de verwerking van muziek wordt onderscheid gemaakt tussen ritme enerzijds en melodie en toonhoogte anderzijds, ook bij de invloed van muziek op de hersenen wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende onderdelen van muziek.
Hoe verwerken de hersenen muziek?
Wanneer een ritme wordt verwerkt in de hersenen, worden er impulsen in dat ritme doorgegeven aan het bewustzijnscentrum. Het bewustzijnscentrum activeert als gevolg van deze impulsen bepaalde delen van de hersenen. Onder andere het ruggenmerg en de kleine hersenen worden geactiveerd, welke samen zorgen voor de motoriek. Ritme beïnvloedt dus de motoriek, bijvoorbeeld wanneer je op het ritme gaat lopen wanneer je muziek hoort.
Toonhoogte beïnvloedt het limbisch systeem, dat zorgt voor de hormoonhuishouding in ons lichaam. Onder invloed van verschillende toonhoogtes (en vooral de afwisseling van toonhoogtes) maakt het limbisch systeem hormonen aan, die ervoor zorgen dat we vrolijk of juist verdrietig worden, rustig of actief. Door deze hormonen wordt ook de manier waarop we op dat moment denken, praten en handelen bepaald. Het limbisch systeem activeert ook de hersenstam, welke zorgt voor o.a. de vegetatieve functies. Onduidelijk is nog hoe het precies komt dat toonhoogte invloed heeft op het limbisch systeem, maar het is wel bewezen dat toonhoogte invloed heeft.
Samen hebben ritme en toonhoogte een behoorlijke invloed op onze hersenen, omdat als gevolg ervan bepaalde delen van de hersenen geactiveerd worden.
Enkele voorbeelden van veranderingen in ons lichaam onder invloed van muziek:
● Het ademhalingstempo past zich aan aan het ritme van de muziek
● Het hartslagritme past zich aan aan het tempo, de dynamiek en de complexiteit van de muziek
● Een stijging in de vingertemperatuur
● Afsluiting of juist extra aandacht voor de omgeving
● Een verwijding of vernauwing van de vaten door de dynamiek en het tempo van de muziek
EMOTIES
Wat zijn emoties?
Emotie is geboren uit het Latijnse woord “émovéré”, wat betekent ‘in beweging’. Emotie verandert ons gezicht of onze lichaamshouding in een fractie van een seconde. Emotie is een beweging. De bewegingen van het lichaam in relatie tot de mentale toestand verloopt op natuurlijke wijze en we doen dit zonder erbij na te denken.
Sinds Darwin zijn alle deskundigen het erover eens dat angst, woede, blijdschap of verdriet universele emoties zijn. Onze emoties stellen ons in staat snel en zeer efficiënt te handelen.
Emoties stellen ons in staat om onbewust onderscheid te maken tussen wat belangrijk is en dat wat minder belangrijk is. Zonder emoties kunnen we niet redelijk zijn. Zelfs de meest ‘redelijke’ beslissing wordt genomen op grond van emotionele criteria.
De zes universele basisemoties zijn – blijheid, verbazing, angst, afschuw, boosheid en verdriet.
Hoe beleven mensen emoties?
Hier zijn verschillende visies aan te wijzen. Mensen die de emoties passief ondergaan, of juist actief emoties oproepen.
Descartes (Frans filosoof en wiskundige, 1596-1650), dacht dat emotie het “bewustzijn van de beroering van de dierlijke instincten” was. Een dynamische structuur van deze innerlijke beweging, zich goed voelen of niet, maakte het onderscheid tussen de verschillende emoties. In deze visie ondergaat de persoon de emoties passief. Het gebeurt tenslotte instinctief.
De cognitieve theorie (tweede helft twintigste eeuw) zegt dat emoties cognitief en complex zijn. Emoties zijn te zien of te voelen door bijvoorbeeld fysiologische (lichamelijke) veranderingen en zijn gefocust op het object.
Soorten emoties
Er zijn verschillende soorten emoties:
1. reflexmatige, instinctieve emoties
2. ‘weldenkende’ emoties.
De angst voor een slang is een reflex, het is een instinctieve emotie. Maar angst voor een slechte economie is een weldenkende emotie. Dit zou ook een culturele emotie genoemd kunnen worden, en de instinctieve een evolutionaire emotie. Soms is er een mengeling tussen beide emoties.
MUZIEK
Wat is muziek?
Voordat ik begin komt natuurlijk eerst de vraag ‘wat is muziek eigenlijk’?
Een vraag die niet éénduidig te beantwoorden is.
Mensen voelen zich allemaal aangetrokken tot andere muziek en hebben daarom verschillende muzieksmaken. Wat de één mooi vindt kan de ander weer als herrie bestempelen. Toch blijkt er uit een onderzoek van Professor Paul Robertson (neurowetenschapper) dat bepaalde elementen van muziek universeel zijn.
Dit komt doordat de muziek door onze beide hersenhelften wordt verwerkt; harmonieuze tonen worden geassocieerd met emoties en non-verbale ervaringen en worden dus door onze rechterhersenhelft verwerkt. Valse noten worden door onze linkerhersenhelft verwerkt, onze logische en verbale hersenhelft. Dit kunnen we bewijzen als we de emotie ‘verrassing’ onderzoeken.
Naar muziek luisteren creëert een verwachtingspatroon
Als we naar muziek luisteren, creëren we een verwachtingspatroon. We denken al te weten welke noot er gaat komen. Als deze noot vervolgens door een valse noot wordt vervangen, zijn we verrast. De muziek is namelijk anders dan je had verwacht. Bij een onderzoek werden er bij een valse noot andere hersenactiviteiten geregistreerd, dan bij een juiste noot.
Ondanks dat ieder mens zijn eigen muzieksmaak heeft, zijn er dus een aantal universele elementen die op elk mens dezelfde uitwerking hebben. Muziek is een heel breed begrip, eigenlijk bestaat onze hele omgeving uit muziek. Als we communiceren, wordt de betekenis van woorden vooral bepaald door het geluid van de stem, oftewel de muzikaliteit. Muziek is dus kort gezegd een stukje geluid, waaraan wij een emotionele betekenis geven.
Wat voelen we bij muziek?
Eigenlijk kan muziek alles. Het kan je ontroeren, vrolijk stemmen, opzwepen, verdrietig maken of kippenvel geven. Muziek kan je tot rust brengen, maar ook in beweging zetten. Het is bekend dat muziek een enorme invloed op de mens heeft. Minder bekend is wat nou de precieze effecten van muziek zijn.
Er zijn al heel veel onderzoeken gedaan door psychologen, maar toch is muziekpsychologie een vrij onbekend terrein en zijn er nog een hoop vragen die beantwoord moeten worden. Kan muziek bepaalde ziektes tegengaan of zelfs genezen? Kan muziek een depressieve persoon in een betere stemming brengen? Voelen mensen zich beter door muziek?
Waarvoor wordt muziek gebruikt?
\\Muziek als uiting van emoties
Vaak krijgen we te horen dat we onszelf in bedwang moeten houden of dat we onze zelfbeheersing niet mogen verliezen. Er zijn een hoop mensen trots op het feit dat ze hun emoties voor anderen kunnen verbergen. Soms is het inderdaad verstandig om onze emoties niet aan iedereen te laten zien, maar er moet uiteindelijk toch een uitlaatklep voor worden gevonden. Als emoties niet geuit worden, kan dit leiden tot depressie, angst of agressie. Muziek is een algemeen geaccepteerd middel als het gaat om het uiten van emoties. Hoe vaak komt het niet voor dat we fluiten, neuriën of mee trommelen op de muziek. Dergelijke uitingen geven aan in welke stemming we zijn.
Muziek gekoppeld aan periodes
Bij mezelf merk ik heel sterk dat ik muziek koppel aan bepaalde periodes of gebeurtenissen uit mijn leven. Het geheugen speelt hierin een belangrijke rol. Het is opmerkelijk dat mensen een fijn gevoel krijgen als ze een liedje horen dat ze in hun jeugd vaak geluisterd hebben. Dit hoeft niet eens een nummer te zijn dat je erg mooi vind, maar de betekenis die jij eraan gekoppeld hebt maakt het tot iets speciaals. Het is een soort link naar de ‘goede oude tijd’. Ze herinneren je aan een tijd waarin emoties hevig en belangrijk waren. Je geeft het liedje een persoonlijke betekenis.
Muziek als verbindende factor
Filmmuziek
De muziek die je het meest probeert te raken is de filmmuziek. Een film zonder muziek is als een mens zonder emoties. De muziek speelt een heel belangrijke rol als het gaat om het bereiken van een bepaald effect. Een horrorfilm wordt veel spannender als je er dreigende muziek onder zet. En zo kan muziek een film vrolijker, dramatischer, grappiger en indrukwekkender maken. De muziek zorgt voor een bepaalde sfeer rondom een film.
We hebben vaak half niet door hoe belangrijk muziek is bij een film, dit merk je pas als er geen muziek bij een film zit.
Filmmuziek heeft globaal gezien drie functies.
● Ten eerste kan het een eenheid vormen met het beeld. Het zorgt voor een bepaalde sfeer en kan eenheid in een verhaal scheppen.
● Ten tweede kan de muziek de film ondersteunen. In de vorm van mentale ondersteuning, zorgt de muziek ervoor dat bepaalde gedachtes en emoties onderstreept worden.
● De derde functie is dat filmmuziek voor een contrast kan zorgen.
Filmmuziek is al vergevorderd in de ontwikkeling om met muziek een bepaald effect te bereiken. Componisten weten heel goed wat voor muziek er bij een bepaalde scène hoort. De Australische muziekpsycholoog Emery Schubert deed een onderzoek naar welke muzikale ingrediënten iemand het meest blij kunnen maken. Schubert ontwikkelde een computerprogramma waarin proefpersonen konden aangeven hoe ze zich voelden als ze naar muziek luisterden. Deze gegevens werden vertaald naar een animatie van een gezichtje dat zich constant aan de stemming van de proefpersoon aanpaste. Schubert ontdekte dat vooral de kracht en luidheid van een muziekstuk een groot effect had op de proefpersonen. Het tempo was minder van belang. In theorie is het mogelijk om aan de hand van wiskundige berekeningen een hit te maken. Schubert geeft wel aan dat muziek een complex geheel is en dat er een aantal elementen in de muziek zijn waarbij luisteraars verschillende associaties kunnen hebben. Hij verwacht niet dat muziek binnenkort aan de hand van wiskundige berekeningen gemaakt zal worden.
Muziek als symbool
We zijn er al achter gekomen dat muziek heel beangstigend kan zijn. Maar muziek kan je ook ergens toe aanzetten; marsmuziek zorgde er bij soldaten bijvoorbeeld voor dat ze gemotiveerder en dapperder de veldslag in gingen. Filmmuziek kan er voor zorgen dat je het niet erg vindt om mensen te zien sterven.
In de jaren ’80 van de vorige eeuw kwam metal muziek steeds meer op. Het originele concept bij black metal muziek is primitieve, rauwe en schelle muziek. Daarbij kwamen verkleedpartijen en een sterke symboliek die voor een demonische en agressieve uitstraling moest zorgen. Het album riep de fans op om de oude tradities in Noorwegen te herstellen, de Vikingcultuur moest terugkeren. Het Christendom moest daarvoor uit Noorwegen verdwijnen. De pers nam dit opkomende muziekgenre niet erg serieus, maar vanaf 1992 zijn meer dan 40 kerken in Noorwegen in de as gelegd. De hele wereld wist meteen wat black metal was. Vanaf ’92 kwam black metal ook naar andere landen en toen begonnen ook de eerste slachtoffers te vallen. In pogingen om elkaar te overtreffen, raakten volgelingen van verschillende bands met elkaar slaags.
Ook de songteksten van de rapper Eminem hebben veel vragen opgeroepen bij mensen. In hoeverre kun je de zanger verwijten wat hun fans doen? Een fan van Eminem had op een gruwelijke manier een vrouw om het leven gebracht en was hierbij geïnspireerd door muziek van de rapper. Christopher Duncan had de moord op soortgelijke wijze gepleegd als in de clip ‘Stan’ van Eminem te zien was. Er zijn nog veel meer soortgelijke gevallen bekend. Hier wordt op het moment veel onderzoek naar gedaan.
Muziek als geneesmiddel
Naast dit negatieve effect van muziek, kan muziek volgens onderzoekers ook een geneeskrachtige werking hebben, een positief effect. Het beïnvloedt de hersenen dusdanig dat er stoffen worden aangemaakt die voor genezing kunnen zorgen. Een voorbeeld vinden we terug in de bijbel (1 Samuel 16:14-23). Koning Saul leed aan depressie en kon gekalmeerd worden als David op de harp speelde. Uit een onderzoek van Lombard uit 1887 bleek dat het menselijke zenuwstelsel reageert op muziek.
Uit andere experimenten werd duidelijk dat endocriene klieren meer secreten afscheidde. Tot het endocriene stelsel behoren onder meer de hypofyse en de schildklier. Deze klieren geven de secreten (hormonen) direct aan het bloed af. Veel ziektes worden veroorzaakt door tekorten van secreties in de endocriene klieren. Muziek zou ervoor zorgen dat er meer secreten door het lichaam worden aangemaakt.
Muziek effectief bij verschillende ziektes
Uit onderzoek blijkt dat muziek een effectief middel is tegen verschillende ziektes. Epilepsie, hysterie en allerlei andere zenuw- en hersenziekten bleken (gedeeltelijk) tegengehouden te kunnen worden door muziek. Het geheugen kon terugkeren door muziek en verlamde spieren werden in de onderzoeken opnieuw geactiveerd.
Florence Nightingale schreef vocale en instrumentale muziek aan haar patiënten voor om ze zo te genezen van oorlogsneurosen.
Verschillende artsen gebruikten muziek met succes om slapeloosheid bij patiënten weg te halen.
Dr. Kravkov (Russisch psycholoog) ontdekte dat door muziek het gezichtsvermogen met 25 procent verbeterd kon worden. De proefpersonen ondergingen een muzikale stimulans. Ze deden extra hun best en door de extra inspanning zagen ze meer.
Muziek verlaagt de afgifte van het stresshormoon cortisol waardoor we ons kunnen ontspannen. Het activeert ook het beloningssysteem in onze hersenen dat actief is bij seks, lekker eten en het gebruik van drugs als heroïne en cocaïne. Door het beloningssysteem voelen we ons goed. Dat verklaart waarom we het zo fijn vinden om naar muziek te luisteren.
Muziek heeft invloed op de hersenen
De meeste doktoren zijn het erover eens dat muziek een sterke invloed uitoefent op de hersenen. Vanaf daar zou de muziek via het zenuwstelsel andere lichaamsdelen beïnvloeden. Op deze manier worden de functies van spijsvertering, bloedsomloop en ademhaling beïnvloed. Volgens Dr. Cutter (gespecialiseerd in sport geneeskunde) komt dit doordat muziek de hersenen op een aangename manier bezighoudt, waardoor het zenuwstelsel ongestoord zijn gang kan gaan. Dit is echter nog niet bewezen. Feit is wel dat muziek de enige kunstvorm is waarvoor dieren en zwakbegaafde mensen gevoelig zijn.
Muziektherapie
Als we kijken naar de uitkomsten van de bovengenoemde onderzoeken is het geen wonder dat muziektherapie wordt toegepast. Muziektherapie (ook wel melo therapie genoemd) gebruikt muziek bij het behandelen van lichamelijke en geestelijke stoornissen. Er zijn twee technieken te onderscheiden:
1. de actieve techniek, waarbij men zelf muziek maakt en
2. de receptieve methode waarbij er naar muziek geluisterd wordt.
‘Muziektherapie is gebaseerd op een aantal principes’, zegt Jennifer Zantopp (muziek therapeute):
● Sleutel
Muziek kan herinneringen aan bepaalde situaties oproepen. Het werkt dan als een sleutel tot de herinneringen. Het is mogelijk om muziek op te zetten die positieve herinneringen oproept om zo de stemming te verbeteren. Muziek die negatieve herinneringen oproept, kan worden gebruikt om traumatische ervaringen te verwerken. Het maakt dan wat los bij mensen die vervolgens over hun problemen gaan praten.
● Inherent
Muziek wordt automatische gekoppeld aan een bepaalde stemming. We kunnen een emotie aan een muziekstuk toewijzen. Hierdoor kunnen de emoties van patiënten worden onderzocht.
● Interactie
Samen muziek maken is ook erg belangrijk binnen de muziektherapie. Als je samen muziek kunt maken, kan je naar de ander luisteren, samenwerken en op de ander inspelen. Deze voorwaarden zijn ook de voorwaarden voor het dagelijkse bestaan. Patiënten die geen verbaal contact kunnen leggen met andere mensen, kunnen dit vaak wel op muzikaal niveau.
● Beweging
Muziek lokt dus ook beweging uit. Passieve patiënten worden door muziek tot activiteit gedwongen.
Naast deze principes is het van belang wat de therapeut met de muziek doet. Hij kan confronterend werken, maar ook proberen de patiënt helemaal op zijn gemak te stellen. Muziek kan toegang geven tot problemen die verbaal niet bespreekbaar waren. In de muziektherapie blijkt steeds meer dat muziek en emotie dichtbij elkaar zitten.
De muziekpsychologie is een ontzettend interessant gebied binnen de psychologie. Doordat muziek en emoties zo dichtbij elkaar zitten, is de invloed van muziek enorm. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de helende werking van muziek. Daarnaast is het ook bijzonder om te zien hoeveel invloed muziek kan hebben op het doen en laten van mensen. Het is duidelijk dat muziekpsychologie een interessant vakgebied is, maar ook een terrein dat nog grotendeels ontgonnen moet worden.
MUZIEK EN EMOTIES
Muzikale factoren die van invloed op de emoties zijn:
Niet alleen de mineur akkoorden, de dynamiek en het tempo worden gehoord, maar ook het ‘verdriet’. Hoe kan dat? Hoe kunnen emoties in de muziek terechtkomen?
Peter Kivy (Professor in de filosofie, gespecialiseerd in muziek filosofie), zegt dat dit komt door drie soorten expressieve kenmerken van muziek:
● Er zijn muzikale kenmerken die hetzelfde klinken als de geluiden die mensen maken als zij hun emoties uiten: de duidelijkste hiervan is de spraak.
● Er zijn muzikale kenmerken die klinken zoals het menselijk expressieve gedrag eruitziet. Bijvoorbeeld lichaamsbewegingen. De klank klinkt als de lichaamsbeweging.
● Er zijn muzikale kenmerken die eenvoudige zintuiglijke kenmerken zijn. Ze lijken niet op de menselijke geluiden of op een visueel menselijk aspect. Ze zijn niet complex, zoals bijvoorbeeld majeur, mineur of verminderde akkoorden, zie het voorbeeld van de kleur geel.
Hierdoor roepen deze drie kenmerken in de muziek emoties op bij de luisteraar.
Persoonlijke factoren die van invloed op de emoties zijn:
Leeftijd, geslacht, persoonlijkheid, muzikaal getraind zijn, muziekvoorkeur en de gemoedstoestand van het moment zijn belangrijk in de emotionele reactie op muziek. Bekendheid met een muziekstuk geeft vaak sterkere emotionele reacties.
Muzikaal geschoold zijn, of veel muzikale kennis, kan tot gevolg hebben dat er minder emotionele betrokkenheid is en er meer analytisch geluisterd wordt.
Dat zou ook te maken kunnen hebben met de luisterhouding of luistertypologieën (de manier waarop je naar dingen luistert). Waarom sterkere emotionele reacties op bekende muziek? Dat kan komen doordat de luisteraar persoonlijke herinneringen verbindt aan de muziek. Iedere keer als de luisteraar deze muziek weer hoort, worden de herinneringen opgeroepen en raken ze meer verankerd. De emotie die bij de herinnering wordt gevoeld blijft sterk en wordt aan de muziek gekoppeld. Bijvoorbeeld bij liefdesverdriet: als iemand net verlaten is door zijn geliefde, draait hij bepaalde muziek die bij die situatie past. Deze muziek heeft dan een hele sterke emotionele lading, en herinneringen zijn het sterkst als er emoties aan gekoppeld zijn. Daarom zal deze muziek die verdrietige emotie blijven oproepen.
Situationele factoren die van invloed op emoties zijn:
Fysieke factoren, zoals de ruimte, de tijd, de plaats, akoestiek, visuele omstandigheden spelen een rol. Sociale factoren spelen ook een belangrijke rol: wordt er alleen geluisterd of samen met anderen? Is er een speciale gelegenheid waarbij de muziek wordt geluisterd, zoals bijvoorbeeld een bruiloft, of is er een speciale omstandigheid als een vakantie?
WIST U DAT?
● Je een verwachtingspatroon creëert wanneer je muziek luistert? Je bedenkt onbewust voor jezelf al de volgende noot. Muziek kan daarom erg verrassend zijn. Je hersenen reageren hierop. Je hersenen reageren qua hersenactiviteit anders bij het horen van een valse noot in plaats van de juiste noot?
● Door het horen van vrolijke en optimistische muziek kopen wij meer in een supermarkt. Bij droevige muziek vinden mensen een huilend persoon nog sympathieker. Dit heeft onderzoek aangetoond aan de Universiteit van Tilburg samen met Nemo. Er is al veel onderzoek gedaan naar de invloed van muziek op de mens, maar er is steeds meer belangstelling naar muziekonderzoek. Muziek is namelijk een middel die mensen gebruiken in het dagelijks leven voor veel uiteenlopende redenen.
● In Amerika is er ook veel onderzoek gedaan naar muziek. Er is aangetoond dat kinderen direct na het luisteren van Mozart beter presteren op school. Ook hebben ze aangetoond dat je het IQ van kinderen kon verhogen door ze al baby naar 18e eeuwse klassieke muziek te laten luisteren.
● Muziek speelt in op onze hersenen. Muziek wordt op een gegeven moment als een gesproken taal in de rechterhersenhelft verwerkt. Muziek kan het zelfde effect op de hersenen hebben als eten, seks en drugs. Veel mensen gebruiken muziek als een troostmiddel. Dit hebben Canadese onderzoekers aan de McGill University aangetoond. Een ander onderzoek in Wenen heeft aangetoond dat het luisteren van muziek de beleving van pijn kan verminderen.
● Muziek werkt ook ontspannend en het maakt vaak deel uit van veel therapeutische behandelingen. Ook kan de slaap worden verbeterd bij het luisteren van muziek. Zelfs de complete levenskwaliteit kan verbeteren, want muziek werkt ook stress verlagend.
● Te harde, onrustige muziek is juist niet goed en het kan de gezondheid nadelig beïnvloeden. Ons ademhalingstempo past zich aan de muziek die we luisteren. Een voordeel van muzieklessen is dat dementieverschijnselen kunnen worden uitgesteld. Verder zijn er ook voordelen voor studenten, want het blijkt dat je door het luisteren naar Barok muziek beter kunt studeren.
● Muziek heeft dus op vele manier invloed op de mens. Op gedrag en op emoties. Op verstand en gevoel. Meestal zorgt muziek dus voor een positief effect.