Suiker, het word overal voor gebruikt, als zoetstof, om structuur te brengen of als conserveermiddel. Daarom is het ook niet vreemd dat een gemiddelde Nederlander ongeveer 24 Kg kristalsuiker per jaar consumeert (Sluik, Engelen & Feskens, 2013). Op de locatie Vierverlaten (Groningen) word er jaarlijks door de Suikerunie ongeveer 6 miljoen kilo kristalsuiker gemaakt, waarvan 11% ook echt eindigt in de winkel in pak, de rest word verwerkt door de voedselindustrie. De suikerunie (onderdeel van Royal Cosun) verkoopt onder de naam Van Gilse suikerproducten, waaronder schenkstroop, poedersuiker, bastaardsuiker en natuurlijk kristalsuiker.
2.2 Samenstelling
Het enige wat er in een pak kristalsuiker zit is kristalsuiker. Het product is onbeperkt houdbaar, mits droog bewaard. Verder zit het product vol met koolhydraten en calorieën, hiervoor zie onderstaand tabel (Albert Heijn):
Tabel 1 voedingswaarden
Per 100 gram
Energie 1700 Kj (400kcal)
Vet 0 g
Waarvan verzadigd 0 g
Koolhydraten 100 g
Waarvan suikers 100 g
Eiwitten 0 g
Zout 0 g
2.3 Imago
Suiker heeft op het eerste gezicht geen positief imago. Als je op google “suiker” intypt krijgt je vooral veel sites met koppen als: “Suiker; Killer van je energie en gezondheid” of “Eten zonder Suiker: 7 Tips”, deze pagina’s zijn vaak gebaseerd op een ervaring van iemand, of een verkeerde gedachte. Want tussen de sites zijn staan ook websites van bijvoorbeeld het voedingscentrum of suikerinfo.nl. Deze websites zijn vaak gefinancierd door de overheid, en ook is de informatie wetenschappelijk bewezen. Hierop staat in tegenstelling tot de afslanksites op dat suiker geen verslavende stof is en ook niet bijdraagt aan het aantal mensen met overgewicht. De suikerconsumptie is namelijk de laatste jaren redelijk gelijk gebleven, terwijl het aantal mensen met obesitas fors is gestegen (Kenniscentrum suiker en voeding, 2016).
2.4 Verkoopcijfers
Tijdens het bedrijfsbezoek is er gevraagd naar verkoopcijfers, maar dit mochten de begeleiders niet zeggen. We hebben ook een mail gestuurd naar Van Gilse, ook hier mocht niet gezegd worden hoeveel er verkocht word. Wat er wel verteld was dat 11% van de suikerproductie eindigt als pak suiker in de winkel. Hieruit kun je dus wel een redelijke schatting opmaken, aangezien de totale productie 6 miljoen kilogram is en 11% van 6 miljoen is 660.000 Kg. Dus is er word per jaar zo’n 6.6 ton als kristalsuiker verkocht. Aangezien de Suikerunie ook per 25Kg, Bigbag of bulkwagen suiker verkoopt, kunnen we niet bepalen hoeveel kilopakken er worden verkocht.
Marktaandeel
Trends
3.Verwerkend bedrijf
3.1 Organisatiestructuur.
Binnen de Suiker Unie is een organisatie structuur die er voor zorgt dat binnen het bedrijf een goede regie en verdeling is. De Suiker Unie is een coöperatief bedrijf. Een coöperatie bestaat uit leden, dit zijn de boeren, deze besturen de coöperatie. De leden hebben het zeggenschap. De winst van het bedrijf mag uitgekeerd worden aan de leden. (NCR, 2016)
De coöperatie wordt geleid door de Plantmanager. De plantmanager rapporteert weer door naar de Productiemanager en de Productiemanager rapporteert weer door naar de algemeen directeur.
De Suiker Unie heeft een grote organisatie structuur dit mede omdat er een aantal bedrijven in gebruik zijn. In figuur 2 is te zien hoe de organisatie van de fabriek in Vierverlaten georganiseerd is.
Figuur 2 organisatie Suiker Unie Vierverlaten. Bron: (Suiker Unie (B. van Steen), 2016)
Boven de Suiker Unie in Vierverlaten staat de Coöperatie Royal Cosun dit is de algemene coöperatie.
Figuur 3 Coöperatie Royal Cosun
De raad van beheer is de eindverantwoordelijke voor de ontwikkelingen en veranderingen binnen de Royal Cosun Coöperatie. De raad van toezicht houd toezicht op de raad van beheer, en gaan als externe mensen het bedrijf beoordelen en geven adviezen. De leden raad bestaat uit verschillende mensen uit de provincies van Nederland. De leden raad bestaat uit totaal 61 mensen. Deze leden kiezen de leden voor de raad van beheer en de leden voor de raad van toezicht. Ook is er nog een jongerenraad dit zijn jonge leden die opgeleid worden tot nieuwe bestuurders. Zie figuur 3 coöperatie overzicht. (Royal Cosun, 2016)
3.2 Omvang, producten en werknemers.
3.2.1 Omvang
Op dit moment zijn er in Nederland nog 2 suikerfabrieken aanwezig één in Groningen en een in Brabant. Deze fabrieken samen zijn voor een verwerking van 6 miljoen ton aan suikerbieten, dit staat voor 70.000 hectare suikerbieten en is verdeeld over 9.000 telers. Een aantal jaar terug is een grote reorganisatie geweest in de suiker sector (Catharina Aerts, 2014). In Nederland waren 5 suikerfabrieken dit is ingekrompen naar 2 fabrieken. De bieten worden verwerkt in een tijd van 4 maanden. Naast de 2 suikerfabrieken zijn er ook 2 specialiteitsfabrieken een in Roosendaal hier worden vooral vloeibare producten gemaakt. In Puttershoek staat de 2de fabriek hier worden droge producten gemaakt.
De Suiker Unie gebruikt de naam “Van Gilse” als consumenten merk onder deze naam worden in de supermarkt suikerklontjes, stroop, poedersuiker en basterdsuiker verkocht. Ook wordt er suiker naar andere verwerkende bedrijf verkocht hieronder valt ook Coca Cola.
3.2.2 Producten
De suikerbiet levert een groot scala aan producten hieronder welke:
Vaste producten
– Kristalsuiker
– Zeefsoorten(verschillende groottes in suiker)
– Basterdsuiker
– Poedersuiker
Vloeibaar
– Invertsuiker
– Suikerstroop
– Vloeibare suiker
– Mengstropen
– Melasse (ook voor agrarische doeleinde)
Agrarisch
– Perspulp (bietenschilvers)
– Over gebleven mineralen uit bieten.
– Water wat over gebleven is uit productie proces. Dit kan ook voor kassenteelt gebruikt worden.
Op beide productie locaties wordt biogas gemaakt dit gas wordt ingezet voor transport en voor de fabriek. Het biogas wordt gemaakt uit de bietenpuntjes deze zijn overgebleven na het wassen van de bieten. De bietenpulp die na het koken van de pulp overblijft wordt verwerkt tot veevoer een deel van de pulp wordt gebruikt voor biogas. (SuikerUnie, Producten en Diensten)
3.2.3 Medewerkers
Bij de suikerunie Nederland werken 598 vaste krachten in de drukke tijden worden er ook losse krachten ingezet. De gemiddelde leeftijd van de werknemers is 49 jaar. (SuikerUnie, Aantal en leeftijd medewerkers)
4. Procesbeschrijving
In de suikerbiet zit van nature suiker, de suiker campagne loopt van september tot +- eind januari. In de afbeelding hier onder staat het suiker proces beschreven.
Aan het begin van het seizoen krijgt de teler te horen hoeveel ton bieten deze mag leveren. Dit staat gelijk met het aandeel wat dit lid heeft in Royal Cosun. Ook word er een specifieke datum afgesproken per teler wanneer hij z’n bieten mag afleveren. Op deze datum moeten de bieten klaar liggen voor transport. Door een transporteur worden de bieten van de opslagplaats naar de fabriek vervoerd. Aangekomen bij de fabriek wordt er uit iedere lading een monster genomen voor de vrachtwagen het terrein bij Suiker Unie mag betreden, door middel van deze handeling kan precies worden gemeten hoe hoog het suikerpercentage ligt, hierop word de boer uitbetaald.
Bij de Suiker Unie op het terrein worden de trailers geleegd in een grote trechter, hiervandaan worden de bieten met een transportband naar de wasstraat getransporteerd. Een deel van de bieten word ook gedumpt op het opslagterrein, achter de grote trechter, zodat de fabriek ook op zondag door kan draaien, aangezien er dan geen leveringen plaats vinden. De wasstraat bestaat uit een aantal filters, waar bladmateriaal, stenen en uiteindelijk ook het zand word gescheiden van de bieten. Het zand word hergebruikt voor het ophogen van landbouwgrond en in de wegenbouw.
Het waswater word ontdaan van het zand en hergebruikt. De bietenpuntjes en overig organisch restmateriaal worden in de eigen biogas installatie gebruikt om groengas mee op te wekken, wat na een uitgebreide check word gebruikt voor het opstoken van 1 van de 4 stoomketels, of kan rechtstreeks worden geleverd op het gasnet. Na het spoelen komen de bieten nog langs een grote magneet om het te ontdoen van metalen voorwerpen. Hierna komen de bieten in 1 van de 10 snijtorens, hier worden de bieten gesneden tot kleine reepjes.
Na het snijden gaat het suikerwinnen echt van start. Het suiker zit opgelost in de cellen van de bieten, om dit eruit te halen worden de reepjes in water gegooid, en verhit tot 80 graden. In de diffusie toren zijn meerdere roerarmen aanwezig, deze stuwen de bieten naar boven, terwijl er warm water naar beneden word gepompt. hierdoor ontstaat er “ruwsap” dat suikerconcentratie van ongeveer 14% heeft. Het bietsnijdsel wat over blijft uit dit proces, word samengeperst of gedroogd waarna het de fabriek verlaat als perspulp of pulpbrok. Dit word gebruikt in de veehouderij als veevoer.
Het ruwsap gaat naar de sap zuivering, aangezien dit sap naast suiker ook mineralen, zouten en eiwitten bevat. Deze bestandsdelen worden door middel van kalk uit het ruwsap verwijderd. Bij dit zuiveringsproces komt schuimaarde vrij, een natuurlijke kalkmeststof ook wel bekend als betacal. Dit product word gebruikt als verbeteraar voor de bodemstructuur.
Na dit proces noemt men het sap geen ruwsap meer, maar dun sap. Deze vloeistof bevat ongeveer 15% suiker. Het overgebleven dun sap word verhit met stoom waardoor een groot deel van het vocht verdampt, hierdoor stijgt het suikerpercentage naar 70%. Het ingedikte product noemt men dik sap.
Een deel van dit dik sap slaat de Suiker Unie op silo’s zodat er ook buiten de bieten campagne suiker geproduceerd kan worden. Dit sap word verder ingedikt in grote vacuüm kookpannen. Tijdens dit proces raakt het mengsel verzadigt, en kristalliseert het mengsel. Door deze kristalbrei te blijven verdampen groeien de suikerkristallen uit tot de gewenste grootte. Nadat de gewenste kristalgrootte is bereikt word de dikke vloeistof in een centrifuge gebracht, welke bij hoge snelheid de kristallen door een zeef drukt, hierdoor word het vaste deel (het suiker) gescheiden van het vloeibare deel. Deze stroop word melasse genoemd en word gebruikt in de veehouderij als veevoer.
Na het centrifugeren is voor het eerst in het proces de witte kleur zichtbaar. De suikerkristallen worden na dit proces gedroogd en vervolgens gekoeld. Als de suiker voldoende is afgekoeld kan het worden opgeslagen, en vervoerd naar de voedingsindustrie of naar één van de speciaal fabrieken van Van Gilse.
4.1 Kwaliteitssysteem/ Kwaliteitseisen en kritische controle punten
Een goed kwaliteitssysteem is belangrijk voor een goed product. Meten is weten. Bij Suiker Unie word er op verschillende manieren gezorgd voor een goede kwaliteit. Alleen boeren die in het bezit zijn van een voedselveiligheidscertificaat mogen bieten leveren aan Royal Cosun. Dit certificaat geeft aan dat de teler garandeert geen bieten te telen op verontreinigde percelen. Verder maakt de teler alleen gebruik van toegestane meststoffen en met de toegestane dosering van deze meststoffen Hierop word ook gecontroleerd door de zo geheten bietenagent. Verder geeft het certificaat weer dat het bietenzaad wat de teler gebruikt voldoet aan de eisen die suiker unie stelt aan de biet.
Suiker unie is van mening dat in het kwaliteitssysteem de eisen van de consument voor op staat. Voor al de voedselveiligheid is een belangrijke voorwaarde. Om deze veiligheid te garanderen beschikt Suiker unie over een goed HACCP systeem. HACCP staat voor;
• Hazard: Hazard staat voor het gevaar wat in een product aanwezig kan zijn dat kan leiden tot een bedreiging voor de volksgezondheid. Denk hierbij aan microbiologische gevaren, maar ook aan chemische- en fysische gevaren.
• Analysis: Analysis staat voor het analyseren van deze mogelijke gevaren. Hierbij word berekend hoe groot het risico van een product is en hoe groot het gevolg kan zijn van deze risico’s.
• Critical Control Points: dit zijn de punten welke onder controle moeten worden gehouden, om gevaar te voorkomen, of het gevaar terug te brengen tot een acceptabel niveau.
Het HACCP systeem is gebaseerd op 7 principes:
1. Bepaal alle mogelijke gevaren van de processen die binnen het bedrijf worden uitgevoerd.
2. Bepaal de Citical Control Points (CCP’s). Dit zijn punten die onder controle gehouden moeten worden om een gevaar voor de voedselveiligheid te voorkomen.
3. Stel per CCP een norm vast.
4. Monitor de CCP’s. Stel vast hoe de CCP’s gecontroleerd worden.
5. Leg corrigerende maatregelen vast per CCP. In deze maatregelen staat welke actie nodig is wanneer tijdens een controle blijkt dat een CCP niet aan de vastgestelde norm voldoet.
6. Controleer of het HACCP-plan goed is. Deze verificatie is een periodieke controle en laat zien of de werkwijze tot voldoende veiligheid leid
7. Leg alles vast. Houd documentatie en registraties bij.
Alle fabrieken van Suiker Unie zijn ISO 22000 norm gecertificeerd. Deze norm is een extra borging op het kwaliteitssysteem voor voedselveiligheid. Verder beschikken alle Nederlandse fabrieken van Suiker Unie over de BRC-norm. Deze beschrijft de hygiëne en voedselveiligheid voor voedselverwerkers die meteen willen leveren aan de Retail sector. En sommigen locaties beschikken ook nog over een IFS-norm, deze is gelijk aan de BRC-norm. Verder beschikt Suiker Unie op alle
locaties nog over een GMP+ of QS keurmerk voor de restproducten uit het productieproces die de veevoeding in gaan.
Alle producten van Suiker Unie zijn van grondstof tot eind product traceerbaar, 24 uur per dag en 7 dagen per week. Dit word allemaal geregeld via een track en tracing systeem. hier mee kan Suiker Unie snel achterhalen hoe een bepaald product tot stand komt, en waar het product zich bevind. Dit alles van biet tot silo en van silo tot de klant. Met dit track en tracing systeem voldoet suiker unie aan de eisen van de General Food Law.
Deze certificaten en normen zijn onmisbaar voor de levensmiddelen- en veevoederbranche.
5. Keten
5.1 Beschrijving schakels
In figuur 6 op pagina 16 is een keten gevormd met de verschillende schakels.
Het bietenzaad wat de boer gebruikt kan samen met de Suiker Unie bepaald worden. Binnen de Suiker Unie zijn een aantal vertegenwoordigers aangesteld die helpen met teeltbegeleiding . Als het zaaizaad is uitgekozen door de desbetreffende boer wordt het veredeld tot zaaizaad. Het zaaizaad komt in de bestelde hoeveelheid aan bij de boer en die zaait de bieten eind maart/begin april. Na een periode van groei wordt een biet gevormd met een suikerpercentage van 15%-20%. Als de bieten optimaal zijn worden ze vanaf september geoogst.
Na het oogsten van de bieten worden ze getransporteerd door een transporteur naar de suikerfabriek. Bij de Suiker Unie worden de bieten binnen 24 uur verwerkt tot kristalsuiker, tijdens het proces komen er verschillende restproducten deze worden verwerkt tot biogas en veevoer. De gehele biet wordt gebruikt en zelfs van de restproducten wordt een product met een meerwaarde gemaakt.
Na het proces van 24 uur wordt de suiker opgeslagen of het wordt door de transporteurs van de Suiker Unie naar een weder verwerker gebracht. Als voorbeeld nemen we Van Gilse dit is het consumenten merk van de Suiker Unie. Hier wordt de suiker in kilo verpakking verpakt en naar de groothandel getransporteerd. Vanaf de groothandel gaat de suiker naar de supermarkt waar het klaar ligt voor consumptie. (VanGilseSuiker&Voeding, 2016)
5.2 Organisatie van de keten
De Suiker Unie is een coöperatie van de boeren binnen de coöperatie is een bieten quotum elke boer heeft een deel van het quotum. De boer teelt een bepaalde hoeveelheid bieten die binnen zijn quotum past. Zo wordt de bieten campagne georganiseerd en wordt er gezorgd dat er een juiste hoeveelheid suikerbieten zijn.
Vanaf 2017 gaat het bieten quotum eraf dan kunnen de boeren onbeperkt bieten leveren. De organisatie zal dan anders verlopen.
Helaas kan er na onderzoek niet een duidelijk beeld geschetst worden over de organisatie van de keten.
6. Swot analyse
Tabel 2 swot analyse suiker unie
Sterke punten Zwakke punten
Open, transparant, eerlijk Consument heeft een vertekend beeld van suiker
Duurzaam product Beperkt oogst seizoen
innovatief 2 fabrieken groot risico op uitval
Veelzijdig inzetbaar Veel transport bewegingen per fabriek
Maatschappelijk betrokken
Sterk product weinig plaats vervangers met een gelijk suiker percentage
Voldoende voorraden
Publiek heeft inzicht in het productie proces door de rondleidingen
Kansen Bedreigingen
Duurzaamheid verder uitbreiden Angst van mensen voor suikerziekte
Perspulp weer volledig als veevoer op de markt zetten in plaats van vergisten wegens schaarste Resistentie ziektes in bieten
Extra fabriek opzetten voor risico spreiding Vele transport bewegingen per fabriek kan voor overlast zorgen
Sterke punten:
Suiker Unie is open, transparant en eerlijk tegenover haar klanten en de consument, alle belangrijke dingen kan men direct vinden op haar website. Alles van certificaten tot aan het productie proces tot aan welke producten zij maken zijn er te vinden. Verder geeft suiker unie rondleidingen door haar fabrieken om zo de consument en teler ook inzicht te geven in het productie proces.
Suiker unie werkt met een duurzaam product, het product groeit van zaadje uit tot een bruikbare grondstof voor vele producten. De hele biet word hergebruikt. Zo word het bietenblad hergebruikt als organische stof voor een volgend gewas, de bietenpuntjes worden vergist en word gas uit opgewekt wat terug geleverd word op het net bij dit proces onstaat ook nog eens digestaat (het rest product van de vergisting) ontstaat wat weer als meststof kan worden afgezet en word de rest van de biet verwerkt tot veevoer als de suiker uit de biet is gewonnen.
Suiker unie is innovatief op vele vlakken. 1 van de vlakken is de energie opwekking uit de bieten puntjes om de fabriek van stroom te voorzien. Daarnaast word er altijd gekeken bij suiker unie welke mogelijkheden er nog meer zijn om suiker in toe te passen.
Suiker unie werkt met een product wat Veelzijdig inzetbaar is. Suiker kom je in de gekste producten tegen. Van klontje in de koffie of thee tot melasse voor veevoeding.
Maatschappelijk betrokken
De suikerbiet is een Sterk product wat weinig plaats vervangers kent met een gelijk suiker percentage. Dit maakt de suikerbiet tot een sterk product in haar markt. Er is geprobeerd suiker te winnen uit grondstoffen als suikerriet, mais, druiven etc. deze producten haalden helaas niet de gehaltes die de suikerbiet haalt.
Suiker unie legt in de bietencampagne Voldoende voorraden aan om tijdens dagen waar geen leveringen mogelijk zijn door storing of dergelijke zaken door te kunnen produceren.
Zwakke punten:
De Consument heeft een vertekend beeld van suiker wat veel vragen oproept bij organisaties voor de volks gezondheid. Mensen zijn bang voor diabetes of overgewicht.
Voor de productie van suiker is een beperkt oogst seizoen dit verhoogt her risico op schaarste wanneer er een slecht groei seizoen plaats vind door bijvoorbeeld te veel regenval of te veel koude of juist warme dagen. Gevolgen hier van zijn de lagere suiker percentages in de biet door stress groei.
Door het hebben van maar 2 fabrieken is er een groot risico op uitval bij 1 van de fabrieken. Wat de suiker productie in de fabriek in de weg kan staan. Als 1 fabriek uitvalt halveert de suiker productie binnen de fabrieken. Het is dan ook van belang een goed management systeem bij de fabrieken te hebben. Waardoor mogelijke storingen op zeer korte termijn weer verholpen kunnen zijn. Zo dat de maximale capaciteit uit beide fabrieken kan worden gehaald.
Door het hebben van Veel transport bewegingen per fabriek is een goede logistieke regeling van groot belang. Niet alleen bij de fabriek maar ook de weg er naartoe moet goed geregeld zijn. Dit voor komt boze gezichten van buurt bewoners.
Kansen:
Duurzaamheid verder uitbreiden is een goede kans voor suiker unie om te laten zien waar dat ze goed bezig zijn met het produceren van een ecologisch verantwoord product. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld het omzetten van biogas naar stroom om hier de eigen fabriek op te laten draaien. Zo word de fabriek zelfvoorzienend en is het bieten product nog duurzamer.
Een kans zou kunnen zijn Perspulp weer volledig als veevoer op de markt zetten in plaats van vergisten wegens schaarste van perspulp op de markt voor de veevoeding. Perspulp is een melk drijvend product waar veel veehouders goed mee uit de voeten kunnen. Door perspulp weer te vermarkten kan er mogelijk een grotere meerwaarde aan het product worden gegeven dan door het in de vergistingsinstallatie te stoppen.
Een goede kans voor suiker unie kan een extra fabriek opzetten voor risico spreiding op het gebied van storingsgevoeligheid. Dan komt de klap in het productie proces minderhard aan dan wanneer er ineens een halvering plaats vind door storing. En hoeven de bieten niet van uit het gehele land naar 1 fabriek met alle gevolgen van dien.
Bedreigingen:
Mensen hebben angst van mensen voor suikerziekte dit kan de markt van de suiker in gevaar brengen wanneer men niet inspeelt op de voorlichting over suiker richting de consument. Zo kan het risico van een bepaald product wat suiker bevat mogelijk weer gegeven worden op de verpakking.
Een groot risico voor de toekomst is de Resistentie van ziektes in bieten wanneer te lang en te vaak een bepaald bestrijdingsmiddel word toegepast kunnen ziektes resistent worden voor gewas bestrijdingsmiddelen. Mogelijke alternatieven kunnen zijn door bijvoorbeeld vaker te schoffelen en eerder bestrijding toe te passen zo dat met lagere dosering gewerkt kan worden en de ziekte juist voorkomen kan worden in plaats van dat men moet bestrijden.
Vele transport bewegingen per fabriek kan voor overlast zorgen buurt bewoners kunnen klachten gaan geven over de vele transport bewegingen per fabriek door dat suiker unie maar 2 fabrieken heeft. Verder kan ook de gemeente moeilijk gaan doen wanneer de fabriek wil uitbreiden. Door dat er dan juist meer bewegingen zullen komen. Helemaal richting de toekomst wanneer het quotum ook bij de bieten er af gaat, en telers misschien wel meer hectares bieten gaan telen.