De conclusies van de Week van de Structuurvisie worden getrokken in het Ambitiedocument dat op 15 februari 2011 is vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders. Hierin zijn de bevindingen van de ateliers weergegeven. Geconcludeerd werd dat Alphen aan den Rijn een prima stad is om te wonen: er is een goed voorzieningenaanbod, goede woongelegenheid en de stad heeft een gunstige ligging ten opzichte van de dynamiek van de Randstad. Zwammerdam en Aarlanderveen dragen bij aan de veelkleurigheid van de gemeente en bieden landelijke en dorpse leefkwaliteit naast de stad zelf. Er werd echter ook geconcludeerd dat Alphen aan den Rijn echte smaakmakers of iconen mist. En dat is waar stadsbewoners wel behoefte aan hebben. Daarom moeten in Alphen aan den Rijn heldere keuzes worden gemaakt. We moeten inzetten op zaken die écht belangrijk zijn voor de toekomst van de stad, de dorpen en het landschap. In het Ambitiedocument is een aantal stellingen opgenomen, die de koers beschrijft naar de Stad van Morgen.
De Stad van Morgen 5
Mijlpaal IV Het Debat
De raadscommissie debatteerde op 25 mei 2011 over een aantal stellingen die zijn opgenomen in het Ambitiedocument. Er werd met name gesproken over de omarming van het People, Planet, Prosperity principe (dé kernbegrippen voor een duurzame ontwikkeling), met daarbinnen de volgende onderwerpen: de in- en externe bereikbaarheid, een autoluw centrum, het definitief stedelijk worden van Alphen aan den Rijn. De inzet op een groen-blauwe duurzame stad werd evident, evenals de noodzaak om Alphen aan den Rijn een duidelijke identiteit te geven.
Mijlpaal V Het Ontwerp
Na een aantal tussenstappen en workshops met betrokkenen is nu de voorliggende ontwerp-structuurvisie gereed. Dit ontwerp zal onderwerp zijn van discussie in de gemeenteraad en in een tweede participatieronde (tweede week van de structuurvisie) met bewoners en andere betrokkenen. Het doel van de tweede participatieronde is het toelichten van dit ontwerp, de dialoog daarover aangaan en het controleren van de conclusies die getrokken zijn.
Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, vanaf 1 januari 2014
Op 30 juni 2011 hebben de raden van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude besloten om in te stemmen met het herindelingsontwerp. Het herindelingsontwerp is het kader voor de vorming van één grote nieuwe gemeente vanaf 1 januari 2014. Uitgangspunt voor de herindeling is “Samen Sterk!” Een grotere gemeente is beter in staat taken uit te voeren die door de Rijksoverheid worden opgedragen. Het nieuwe gemeentebestuur kan als één van de G32 gemeenten van Nederland beter opkomen voor de belangen van haar inwoners. Daarnaast is door schaalvergroting sprake van een grotere slagvaardigheid in regionale projecten als De Oude Rijnzone en de Greenport Boskoop. In de door de drie gemeenten vastgestelde strategische visie is bepaald welke kenmerken de nieuwe gemeente vooral moet hebben: een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bewoners en bedrijven, bescherming en versterking van het Groene Hart en aandacht voor het combineren van de Greenport Boskoop en logistiek tot een agrologistiek centrum. Deze structuurvisie gaat over het huidige grondgebied van de gemeente Alphen aan den Rijn. Het toekomstbeeld blikt echter vooruit naar 2031, en dan is de nieuwe gemeente al lang een feit. Daarom is gekeken naar de hiervoor genoemde strategische visie, en in die lijn is doorgedacht; de uitgangspunten van de strategische visie worden nergens in deze structuurvisie gedwarsboomd of in twijfel getrokken. Het gaat erom dat Alphen aan den Rijn, ook vóór de vorming van een nieuwe grote gemeente, een helder beeld heeft van de toekomst van haar grondgebied.
6
Relevante beleidsstukken
Van Visie naar Realisatie
De Wet ruimtelijke ordening stelt dat elke gemeente een structuurvisie moet vaststellen waarin de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van het gemeentelijk grondgebied is beschreven. De Wet ruimtelijke ordening omschrijft een gemeentelijke structuurvisie als volgt: ‘De gemeenteraad stelt ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening voor het gehele grondgebied van de gemeente één of meer structuurvisies vast. De structuurvisie bevat de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling van dat gebied, alsmede de hoofdzaken van het door de gemeente te voeren ruimtelijk beleid. De structuurvisie gaat tevens in op de wijze waarop de raad zich voorstelt die voorgenomen ontwikkeling te doen verwezenlijken’.
De structuurvisie geeft de richting aan die het bestuur van Alphen aan den Rijn voor de komende jaren voor ogen heeft. Voor de eerstkomende jaren is de visie heel concreet, voor de verdere toekomst is de visie globaler. De structuurvisie vormt de basis voor alle ruimtelijke plannen die de komende jaren zullen worden ontwikkeld. Daarnaast is de visie uitnodigend voor al diegenen die met de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente te maken hebben zoals bewoners, instellingen, ondernemers of ontwikkelaars. Deze visie wil hen inspireren om in gezamenlijkheid vorm te geven aan de leefbare, duurzame en gezonde Stad van Morgen.
Voor deze ontwerp-structuurvisie is geen Milieu-effectrapportage (MER) opgesteld. De noodzaak hiervoor ontbreekt omdat er geen nieuwe ontwikkelingslocaties zijn aangewezen.
De Stad van Morgen 7
Leeswijzer
De gemeente Alphen aan den Rijn is uniek binnen de Randstad: Zij heeft een grote stedelijke kern, een aantal dorpen en een omvangrijk, groen buitengebied. Deze drie elementen zijn op zich waardevol maar met name het samenspel van de drie maakt de gemeente compleet. In deze visie wordt een beeld geschetst van Alphen aan den Rijn in 2031, bestaande uit een Intense Stad, Vitale Dorpen, een Waardevol Landschap. In 2008 is een structuurvisie voor het buitengebied van Alphen aan den Rijn vastgesteld. Deze visie blijft, naast de nieuwe voorliggende structuurvisie, van kracht. De nieuwe visie op het Waardevol Landschap is een uitwerking van de visie die in 2008 is geschetst. De structuurvisie bestaat uit twee delen:
Deel 1 beschrijft de toekomstvisie op de Intense Stad, de Vitale Dorpen en het Waardevol Landschap. In de visie wordt het ruimtelijk beeld voor Alphen aan den Rijn in 2031 geschetst. Het eerste deel start met de positionering van Alphen aan den Rijn: de relaties van Alphen aan den Rijn met haar omgeving worden beschreven. De ligging en positionering van Alphen wordt geduid vanuit haar historische ontwikkeling, als onderdeel van de Randstad en het Groene Hart en vanuit de gewijzigde positie na de fusie met Boskoop en Rijnwoude. Vervolgens worden algemene trends en ontwikkelingen die effect hebben op de ruimtelijke ontwikkeling beschreven. De historische en nieuwe positionering van de gemeente en de algemene trends en ontwikkelingen vormen de basis voor de toekomstvisie op de gemeente.
In het daarop volgende hoofdstuk komt de veranderende rol van de overheid en de Spontane Stad aan de orde: In deze structuurvisie worden weliswaar ambities beschreven die het gemeentebestuur heeft met de gemeente, maar dat wil niet zeggen dat de gemeente al die ambities zelf kan of wil realiseren. De nieuwe rol van de overheid is veel meer die van “ruimte bieden aan” en “inspireren van” dan de ouderwetse rol van “overal voor zorgen”.
In Deel 2 wordt de uitvoeringsstrategie beschreven: via welke strategie kan de visie gerealiseerd worden, via welke weg wordt het beeld bereikt dat in deel 1 op de Stad van Morgen is geschetst. Hoe wordt de stad intens, blijven de dorpen vitaal en behoudt het landschap zijn waarde en krijgt het nieuwe waarde. Voor de Intense Stad, de Vitale Dorpen en het Waardevolle Landschap is een aantal opgaven geformuleerd en uitgewerkt. De strategie en opgaven monden uit in een aantal inspirerende voorbeelden: hoe zou de Stad van Morgen eruit kunnen zien wanneer deze strategie wordt gevolgd. Het gaat hier nadrukkelijk ook om inspiraties, en niet alleen om projecten waarin de gemeente het voortouw neemt. Er is dus geen sprake van een uitvoeringsprogramma. Zoals in deel 1 is beschreven gaat het om “ruimte bieden aan”. Bij de inspiraties wordt dan ook met name beschreven aan welke (particuliere) initiatieven de overheid ruimte wil bieden. Bij de inspiraties voor de Intense Stad wordt tevens een aantal reeds lopende projecten genoemd, die van cruciaal belang zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling van Alphen aan den Rijn.
Deel 2 sluit af met een financiële paragraaf.
8
De Stad van Morgen 9
Deel I Visie
10 Visie
De Stad van Morgen 11
12 Visie
De Stad van Morgen
In 2031 is Alphen aan den Rijn een vitale, duurzame en gezonde gemeente; een aantrekkelijke en creatieve gemeente, die toekomstperspectief blijft bieden aan haar inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Een gemeente die kracht ontleent aan haar ligging temidden van het productieve landschap van het Groene Hart en de economische dynamiek van de Randstad. Een gemeente die zich in deze context onderscheidt door het contrastrijke samenspel tussen de intense stedelijkheid van Alphen aan den Rijn, de bijzondere leefmilieus in haar vitale dorpse kernen en het grote economische en recreatieve potentieel van een waardevol landschap.
De kracht van de drie-eenheid van stad, dorpen en landschap komt in een aantal onderwerpen tot uitdrukking:
De bio-based economy1 als aanjager voor innovatie in de traditioneel sterke sectoren logistiek en land- en tuinbouw is de belangrijkste economische pijler voor de gemeente. Het ontwikkelen van kennis, nieuwe producten en diensten op deze terreinen, excellente onderwijsfaciliteiten en nauwe samenwerking met onderwijs en het bedrijfsleven zijn de voedingsbodem voor economische vitaliteit. Het cluster biedt verdienmodellen en werkgelegenheid in diverse sectoren, ook voor hoger opgeleiden.
Het sterke contrast tussen de intense stedelijkheid in Alphen aan den Rijn, de kleinschalige, hechte gemeenschappen in de dorpse kernen en het exclusieve landelijke wonen in het buitengebied bevestigen en versterken het beeld van Alphen aan den Rijn als aantrekkelijke woongemeente. De grote diversiteit aan woonmilieus in combinatie met de aansprekende omgeving en het goede voorzieningenaanbod maken de gemeente een gewilde vestigingslocatie voor uiteenlopende doelgroepen.
De combinatie van verschillende energiebronnen heeft voldoende potentie voor een energieneutraal en energieleverend Alphen aan den Rijn. Zonnepanelen op daken of op grote schaal toegepast in het buitengebied leveren – ondersteund door windenergie – een groot deel van de electriciteitsbehoefte. Biomassa vanuit de regio wordt in een centrale installatie in de nabijheid van het Alpherium omgezet in biogas om als brandstof te dienen. Een deel van de warmtebehoefte wordt gewonnen uit geothermie. In het stedelijk gebied worden vraag en aanbod aan electriciteit, warmte en koeling aan elkaar gekoppeld en op elkaar afgestemd. In het buitengebied is de agrariër naast boer en beheerder van het landschap ook energieproducent door plaatsing van kleinschalige, decentrale biovergistinginstallaties, zonnepanelen, kleinschalige windturbines of het telen van energiegewassen.
1 De Biobased Economy (BBE) is een economie waarin gewassen en reststromen uit de landbouw en voedingsmiddelenindustrie worden ingezet voor niet-voedseltoepassingen. Een economie dus waarin groene grondstoffen ofwel biomassa
worden toegepast als materialen, chemicaliën, transportbrandstoffen en energie (elektriciteit en warmte).
Intense Stad, Vitale Dorpen, Waardevol Landschap
De Stad van Morgen 13
Slim inzetten van de verschillende vervoermodaliteiten en gebruik van hernieuwbare energiebronnen vormen de basis voor duurzaam vervoer van personen en goederen. Door een attraktief voetgangersgebied, goed uitgebouwde langzaam-verkeersroutes en gunstig gelegen collectieve voorzieningen vindt het grootste deel van de korte-afstandsverplaatsingen binnen de gemeente plaats te voet of per (elektrische) fiets. Alphen aan den Rijn is bereikbaar en verbonden met de omliggende steden en economische centra via een goed uitgebouwd netwerk van wegen, spoor en water. De traditioneel sterke logistieke sector in Alphen aan den Rijn vervult een belangrijke rol bij innovatie en verduurzaming van de goederendistributie, vooral via het water of het spoor. Het Alpherium fungeert door de sterke groei van de binnenvaart als belangrijke achterlandverbinding met de Rotterdamse haven. Maar ook in de niet-fysieke zin is Alphen aan den Rijn goed verbonden: Op het gebied van economie en kennis heeft de gemeente een belangrijke rol binnen verschillende netwerken. Data, informatie en diensten zijn voor iedere bewoner beschikbaar via digitale media. De digitale dienstverlening vanuit de gemeente is compleet, toegankelijk en klantgericht.