Onderzoeksvraag: Wat gebeurt er met de hersenfunctie bij het ouder worden.
Gezonde hersenen:
Veel mensen kunnen gedurende hun leven te maken hebben met een hersenaandoening. Jij kan zelf dingen gaan doen waardoor je jouw hersenen in conditie kunt houden. De hersenen hebben veel zaken nodig om gezond te blijven:
• Hersenen en beweging:
Je kan de hersenen door middel van beweging gezond houden. Je wandelt, fietst, loopt zonder erbij na te denken. Je denkt niet na over wat beweging met je hersens doet. Beweging is heel goed voor de gezondheid van de hersenen. Beweging zorgt voor de aanmaak van nieuwe cellen, verbindingen en een verbeterde bloedvoorziening. Als je beweegt biedt je bescherming aan je hersenen tegen cognitieve achteruitgang en dat verkleint de kans op cognitieve aandoeningen zoals dementie. Een half uur per dag bewegen is gezond voor je lichaam en de geest.
• Hersenen en voeding:
Als we eten gaat 20% van die energie naar de hersenen. Door een gezond eetpatroon waarbij je voldoende vitaminen,mineralen, … binnen hebt zorgt voor een goede en snelle communicatie tussen zenuwcellen. Maar als je te veel van die stoffen binnen hebt (vitaminen, mineralen,…) kan dat ook leiden tot hersenaandoeningen zoals: beroerte, hersenbloeding, dementie, hersentumor,…
• Hersenen en slaap:
Slaap heeft een positieve werking op de hersenen. Wanneer je slaapt rust je uit, en heb je energie om aan je dag te beginnen. Als je slaapt blokkeren de hersenen alle omgevingsprikkels zodat de buitenwereld bijna geen invloed meer heeft op jou. Het heeft een invloed op het geheugen en afweersysteem. Als je een langere tijd slecht slaapt heeft dat een invloed op het lichaam. Je kan een verhoogd risico hebben op angst, diabetes type 2, obesitas, hartziekten, vaatziekten, dementie,…
• Hersenen en training
Als je ouder wordt vergeet je soms kleine dingen zoals namen van personen. Je kan dit verbeteren door je hersenen te trainen. Je kan dit doen door activiteiten te ondernemen die nieuw en uitdagend zijn voor jou.
Bouw hersenen:
De hersenen of het brein liggen binnen in de schedel. De hersenen zijn een deel van je centraal zenuwstelsel. De hersenen bevatten veel zenuwen die allemaal nog eens in contact staan met andere zenuwen. De hersenen bestaan uit 3 delen: grote hersenen, kleine hersenen en de hersenstam. Het buitenste deel van de hersenen noemen we de hersenschors of cortex.
Functie hersenen:
De hersenen zijn het belangrijkste deel van het menselijke lichaam. Ze vervullen talrijke functies. Elk deel van de hersenen neemt een functie over. Ze staan in voor de intelligentie en de coördinatie van alle zintuiglijke waarnemingen zoals ruiken, proeven, horen en zien. De hersenen bepalen het gedrag en het maken van verschillende lichaamsbewegingen. De hersenen staan vooral in voor de beweging van ons lichaam. Het staat in voor ons gedrag, gevoel maar ook voor onze lichaamstemperatuur, hartslag,… De hersenen zijn ook belangrijk voor het bewustzijn, emoties en geheugen. Door de hersenen kan je: denken, woorden vormen, lezen, schrijven, voorstellingen van iets maken, iets tot stand brengen,… De hersenen bestaan uit verschillende delen. Elk deel staat voor iets. Zo staat het verlengde merg bijvoorbeeld voor het controleren van de verschillende lichaamsfuncties, regelen van het hartritme, en nog veel meer. De kleine hersenen staan in voor de coördinatie van allerlei spierbewegingen en het evenwicht.
De derde leeftijd:
De derde leeftijd is het leven na onze 65ste verjaardag. Veel mensen zien hier tegen op. Veel mensen hebben een negatieve kijk op het ouder worden: het pensioen, vrije tijd en de daarbij horende fysieke en mentale gebreken. Als mensen denken aan het ouder worden is hun idee dat ze vergeetachtig, depressief en eenzaam worden. Vele gebreken zijn hiervan gebaseerd op vooroordelen. In deze derde leeftijd gaat het lichaam achteruit en zijn we genoodzaakt om dingen rustiger aan te doen, op een lager tempo dan vroeger. Het is niet alleen in deze periode dat er lichamelijke klachten ontstaan maar dat gebeurt ook al veel eerder. Veel dingen gaan achter uit: zoals bijvoorbeeld de kracht, lenigheid en uithoudingsvermogen. Niet alleen dit maar natuurlijk ook onze hersenen gaan achteruit.
We vergeten niet makkelijk:
Na je 25 e levensjaar gaan de hersenen krimpen. Dat wil niet zeggen dat je IQ lager wordt. De hersenen veranderen voortdurend. Een tiener zal zich met andere dingen bezig houden dan een vijftiger. De hersenen van een tiener kan even levendig en energievol zijn als de hersenen van een vijftiger. Heel lang hebben mensen gedacht dat :hou ouder je wordt ,de hersenen ook ouder worden. Dat is niet zo, dus zijn we met breintraining begonnen. Waarom vergeten oudere mensen vaak veel? Dat komt omdat we dan vanaf we vijftig- zestig ons erbij neerleggen dat we vergeten. Het komt dan vaker voor dat we last hebben van geheugenverlies, vergeetachtigheid, moeite hebben om dingen te onthouden,… Ons brein vergeet zelden iets. De informatie is altijd ergens aanwezig, alleen moeten we er veel langer achter zoeken. We moeten minder snel opgeven. Met een beetje moeite blijven onze hersenen levendig.
Neurotransmitters hebben ook een rol:
Als tiener heb je heftige gevoelens, als dertiger ben je al wat vriendelijker en hulpvaardiger, en al vijftiger ben je beter in staat om beslissingen te nemen. Dit komt door neurotransmitters. Het is een stof die signalen van de hersenen naar de ene of de andere cel brengt. Door de neurotransmitters kunnen hersencellen goed communiceren, samenwerken en functioneren. In elke leeftijd zijn de hersenen gevoelig aan een soort neurotransmitter. In de tienerjaren gaan we vele soorten neurotransmitters ontdekken door ons opeens heel gelukkig te voelen of heel ontspannen,… Na het twintigste levensjaar hebben we minder last van die neurotransmitters. Je zult nog steeds het gevoel van gelukkig,… ervaren maar het zal minder intens zijn.
Elke levensfase doorstaat een verandering:
Hersencellen zijn voorzien van een isoleerlaag die ervoor zorgen dat prikkels zich beter kunnen verplaatsen tussen hersencentra. Hoe dikker die isoleerlaag is hoe beter verbindingen tussen die hersencentra zijn. Die isoleerlagen verdwijnen rond het vijftigste levensjaar. Rond je zestigste wordt die isoleerlaag zo goed als afgebroken. Het gevolg hiervan is dat prikkels van punt a langer onderweg zullen zijn om aan het punt b te geraken. De hersenen beginnen trager te werken en verbindingen worden stilaan afgebroken. De hersenen zoeken dan zelf wel een weg om van punt a naar punt b te geraken maar die weg zal dan natuurlijk langer duren. Een nadeel is dat de hersenen dan meer tijd nodig hebben om dingen te verwerken en om informatie op te nemen. Een voorbeeld hiervan is dat bijvoorbeeld het reactievermogen van een zestiger lager licht dan dat van een veertiger. Mensen veranderen omdat hun hersenen veranderen en de hersenen veranderen omdat het leven van de mens verandert. De hersenen van een vijftiger houden zich meer bezig met prioriteiten stellen. Ze gaan keuzes maken. Daarom staan deze mensen minder open voor anderen. De hersenen passen zich daaraan aan. Ze passen zich gedurende het leven van de persoon aan heel je leven door. Voorbeelden waarvan mentale vaardigheden afnemen tijdens het ouder worden:
• denksnelheid neemt af en hiermee ook het reactievermogen,
• verminderde concentratie,
• het leervermogen neemt af,
• geheugenprocessen verlopen minder efficiënt,
• het vermogen tot abstract denken wordt minder,
• oproepen van herinneringen gaat langzamer,
• tijdsbeleving gaat sneller.
Lange en korte termijngeheugen:
Nieuwe informatie opnemen wordt een probleem. Het lange termijngeheugen blijft intact maar het korte termijngeheugen wordt trager. Details en namen worden moeilijker onthouden na dat je vijftig bent geworden. Om de details terug te kunnen vinden in de hersenen is heel hard nadenken de boodschap. Meestal in het beste geval vind je dan een antwoord.
Wat zijn de mentale voordelen van het ouder worden?
Het is niet allemaal negatief. Er zijn positieve dingen aan de hersenverandering. Veel ouderen zijn emotioneel veel stabieler dan jongeren. De afname in denksnelheid is waarschijnlijk een oorzaak hiervoor. Ouderen zullen minder snel reageren op emotionele gebeurtenissen dan jongeren. Ze kunnen er beter mee overweg. Ouderen leggen de lat voor hun zelf niet meer zo hoog. Ze hebben zo reële verwachtingen van gebeurtenissen. Op deze manier hebben ouderen ook minder snel emotionele teleurstellingen te verwerken. Op een MRI- scan -een scan waardoor je de hersenen op een computer kunt zien- was te zien dat de hersenactiviteit bij ouderen anders zijn. Dit vooral tijdens herinterpretaties van emotionele situaties. Het is niet exact bekend hoe dit komt, maar onder andere aangepaste verwachtingen als gevolg van levenservaring, veranderingen in de hersengebieden betrokken bij emotie en veranderingen in het autonome zenuwstelsel en spelen een rol.
Er bestaat een gezegde dat zegt: “wijsheid komt met de jaren”. Dat is niet zomaar verzonnen. In het nemen van complexe beslissingen scoren ouderen over het algemeen beter dan jongeren. Dit is te verklaren door hun grote aantal kennis en ervaring van vroeger, maar deels ook doordat ouderen minder impulsief zijn in hun beslissingen. Impulsief wil zeggen dat je iets doet zonder na te denken. Er zijn nog veel dingen waar ouderen beter op scoren dan jongeren namelijk:
• grotere woordenschat,
• meer wereldkennis,
• het vermogen tot verbaal redeneren neemt toe,
• depressiviteit komt vaker voor bij jongeren dan bij ouderen
Achteruitgangen zijn te voorkomen door te weten wat je moet doen voor gezonde hersenen. Dit werd reeds besproken in de eerste alinea. Voorbeelden om achteruitgang te voorkomen is:
-Gezond eten
– In beweging blijven
-Mentaal actief blijven
-Goed slapen
-sociale contacten leggen
-…
Gezegde: “wijsheid komt met de jaren”:
Oudere mensen hebben veel ervaring en kennis, veel meer dan jongeren. Ze beschikken over meer wijsheid. Ouderen kunnen gezichtsuitdrukkingen beter herkennen door die ervaring.
Sport verjongt de hersenen bij ouderen:
Als een oudere veel beweegt zien de hersenen er tien jaar jonger uit dan een oudere die niet sport volgens Amerikaanse onderzoekers. Het verschil is enkel zichtbaar als mensen al beginnen met fysieke inspanningen voordat ouderdomssymptomen zichtbaar worden.
Hoge bloeddruk
Volgens testen bleken dat de minst sportieve ouderen een slechte vasculaire gezondheid hebben. Die mensen hadden ook een hogere bloeddruk. Via MRS-scans zagen ze ook eerder onopgemerkte beroertes. Dus dat wil zeggen dat fysieke activiteit goed is voor de vasculaire gezondheid. Beweging heeft voordelen, maar het kan de al afgenomen geestelijke capaciteiten niet herstellen. Als er één maal schade is kun je dat niet terugdraaien.
Breintraining:
Doormiddel van videogames kan een oudere hun geheugen niet op peil houden en kunnen ook de effecten van Alzheimer niet tegengaan. Dat zeggen zeventig neurowetenschappers. Het is zeker niet verkeerd om wii’s, nintendo’s, pc’s, tablets in de handen van de grootouders te steken. Je zult er alleen geen wonderen van verwachten. Een neurowetenschapper kawashima begon met een mini-industrie van breintrainignsspelletjes, die allemaal gericht waren om onze hersenen te trainen door middel van simpele oefeningen. Voorbeelden van deze oefeningen zijn rekensommen en woordspelletjes. Videogames werden gemaakt zodat ze die spelletjes ook aan ouderen konden verkopen. De ouderen kochten het omdat ze dat als heilmiddel zagen om zo hun grootste angst tegen te gaan: Dat de geest hen in de komende jaren in de steek zal laten.
Eetgewoontes heeft ook een grote rol:
Als ouderen een mediterraan dieet volgen lopen ze minder kans op om hersenziekten en cognitieve achteruitgang te krijgen. Het dieet bevat veel vis, mager vlees, peulvruchten, noten, volkoren graanproducten, fruit en groenten en gezonde vetten. Deze voedingsgewoonten worden gelinkt aan een gezond hart en gezonde beenderen. Als we ouderen die dit dieet volgen onder een MRI- scan leggen zien we dat de dikte van de hersenschors dikker is dan bij een oudere die dit dieet niet volgt. Vooral een grote consumptie van peulvruchten en vis associëren ze met een dikkere hersenschors. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat veranderingen in de hersenen leiden tot slechtere eetgewoonten. Hoewel een mediterraan dieet dus geen garantie betekent om ouderen te beschermen tegen dementie, kan het zeker geen kwaad om het te volgen, zeggen de onderzoekers.
Contactpersoon:
Als ik alles wat ik gevonden heb vergelijk met mijn contactpersoon, vind ik wel dat alles min of meer klopt. Mijn contactpersoon had het gevoel dat ze meer vergeet vanaf ze geen les meer gaf. Dit kan komen omdat ze niet meer zo hard bezig is met haar geheugen als vroeger. Ze doet ook niet aan breintraining. Ze heeft daar ook een reden voor en dat is: ze vind dat niet interessant en houd zich daar niet zo graag mee bezig. Lezen vind ze wel tof. Mijn contactpersoon sport veel. Ze gaat wekelijks fietsen of wandelen. Dat doet ze heel ver namelijk 40-60 km op een elektrische fiets. Dat is zeer goed voor het aanmaken van nieuwe hersencellen en een goede bloedvoorziening. Ze is heel geboeid door elektronische apparaten. Ze speelt bijvoorbeeld op de tablet en in de auto is ze met de Iphone van haar man bezig. Rond haar leeftijd ontstaat er toch een bepaalde angst om ooit aan dementie te leiden. Mijn contactpersoon slaapt veel langer nu ze haar job niet meer beoefend. Dat is goed want de risico’s op angst, diabetes, hartziekten, vaatziekten,… dalen. Ze behoud haar sociale contacten. Ze spreekt regelmatig af met vrienden. Ze neemt niets van medicatie wat te maken heeft met het hart, het bloed, de hersenen of meer bepaald dementie,.. Haar korte termijngeheugen werkt slechter dan haar lange termijngeheugen. Voor vele ouderen is nieuwe informatie opnemen moeilijk. Vooral het herinneren van details. Ook bij mijn contactpersoon is dit van toepassing. Niet elke oudere heeft problemen met het geheugen maar we mogen ervan uitgaan dat toch zeker de helft van de ouderen vanaf 50 jaar problemen ondervind met het herinneren van kleine dingetjes zoals namen.
re…