Onderzoeksrapport
Preventie rond drugsbeleid in de Belgische gevangenis
Naam: Theuwissen Lotte
Datum: 6/06/16
Lector: Ann Cox
UC Leuven-Limburg Bachelor orthopedagogie
Groep Gezondheid en Welzijn • Campus Diepenbeek
Agoralaan Gebouw B bus 7 • 3590 Diepenbeek
011 18 07 00 http://www.ucll.be
INHOUDSOPGAVE
1 Inleiding 2
2 Methode 3
3 Resultaten 3
3.1 Het gevangeniswezen 3
3.2 Wat is preventiewerk? 4
3.3 Cijfers van drugsgebruik 5
3.4 Vaak gebruikte drugs in de gevangenis 6
3.5 Lichamelijke gevolgen 7
3.6 Preventie van de Belgische gevangenis 8
3.7 Onderzoek Belgisch drugsbeleid 9
4. Conclusie 10
5. Discussie 10
6. Literatuurlijst 11
1 INLEIDING
Het reilen en zeilen van het gevangeniswezen heeft de onderzoeker al vanaf jonge leeftijd geboeid. Zij vindt het zeer interessant hoe gedetineerden ervoor zorgen dat ze toch nog drugs kunnen gebruiken, terwijl ze weten dat het niet mag. Ook de reden waarom ze opgesloten zitten in de gevangenis, interesseert de onderzoeker. De mensen die hier zitten, zijn een gevaar voor de maatschappij, maar zij wil weten waarom.
Soms worden mensen in de gevangenis opgesloten omdat ze illegale drugs gebruiken of verhandelen. Meestal gaat het over verslaafden, maar niet alle handelaars zijn verslaafden. Als deze personen in de gevangenis terecht komen zijn er volgens de onderzoeker andere oplossingen: de gevangenen bijvoorbeeld naar een afkickkliniek sturen. (Bijvoorbeeld: afkickkliniek Solutions.) Proberen gedetineerden tijdens hun verblijf af te kicken of blijven ze gebruiken gedurende hun detentie? Vandaar mijn onderzoeksvraag: welke preventieve maatregelen rond drugsbeleid in gevangenissen voert de Belgische overheid?
2 METHODE
De onderzoeker start met het verduidelijken van het begrip: preventiewerk. Wat verstaan we onder preventiewerk. Vervolgens gaan we kijken welke drugs er vooral gebruikt worden en hoe komen ze eraan. De zoekstrategieën, databanken die de onderzoeker gaat gebruiken zijn Limo, Google Scholar. Als databank gebruikt de onderzoeker de Provinciale Bibliotheek in Hasselt. De onderzoeker heeft van alle bronnen de achtergrond grondig gecontroleerd. De informatie die ik verkregen heb zijn nagekeken op betrouwbaarheid, er is meer informatie gezocht over de auteur.
3 RESULTATEN
3.1 Het gevangeniswezen
De Van Dale(2015) geeft deze betekenis aan het woord gevangenis:” gebouw waarin plegers van strafbare feiten worden opgesloten.”
In België zijn er verschillende soorten gevangenissen. Er zijn open gevangenissen, gesloten gevangenissen en halfopen gevangenissen. Een gesloten gevangenis is gekend als de klassieke gevangenis. Ze hebben allerhande bewakingsmiddelen en veiligheidsvoorzieningen die nodig zijn om alles in goede banen te leiden. Voorbeelden van deze bewakingsmiddelen en veiligheidsvoorzieningen: veiligheidsdetectie, tralies voor de ramen van de gevangenen en ook is heel de gevangenis omringd met een muur. In een gesloten gevangenis brengen de gedetineerden het grootste deel van hun tijd door in de cel. Open gevangenissen zijn minder streng dan gesloten gevangenissen. Gevangenen die hier zitten volgen hier op vrijwillige basis een opvoedingsregime met minieme dwangmiddelen. Als laatste bespreekt de onderzoeker een halfopen gevangenis. In deze gevangenissen kunnen de gedetineerden overdag werken op werkplaatsen van de gevangenis of buiten de gevangenis. Het is wel verplicht voor hun om ’s nachts aanwezig te zijn in hun cel. (Federale Overheidsdienst Justitie, 2016)
3.2 Wat is preventiewerk?
De onderzoeker gaat hier uitleggen wat men verstaat onder preventie. Het doel van preventie is om er voor te zorgen dat mensen gezond blijven door ervoor te zorgen dat de gezondheid ook goed is en deze ook te beschermen. Een ander doel van preventie is het vermijden van ziektes en complicaties of het in een zo vroeg mogelijk stadium aan te pakken. (Van den Berg & Schoemaker). Volgens De Drugslijn (2015-2016) kan preventie lukken als je het drugsprobleem op verschillende manieren aanpakt. Er zijn drie manieren van aanpakken op een beleidsmatig niveau.
1. Door iedereen goed te informeren en sociaal weerbaar te maken zodat mensen kunnen omgaan met groepsdruk;
2. Door te zorgen dat de omgeving van mensen mogelijkheden biedt zodat ze niet moeten vluchten in drugs;
3. Door de aanmaak en de handel van drugs te bestrijden en gebruik te bestraffen.
Elke manier op zich is niet voldoende preventief. Verbieden en straffen is onvoldoende. Alleen informeren en foldertjes uitdelen is ook geen garantie, ook enkel een goede thuissfeer kan er niet voor zorgen dat preventie slaagt. (Drugslijn, 2015-2016)
In volgend artikel heeft er zich een drugscontrole plaatsgevonden in de Leuvense gevangenis en hieruit blijkt het volgende. Vorig jaar werden in de gevangenis van Leuven 98 mensen betrapt die drugs in hun bezit hadden. Van deze 98 gevallen waren er 54 die het doel hadden om de drugs te verkopen in de gevangenis of om ze te koop aan te bieden. (De Redactie, 2015). Hieruit leidt de onderzoeker af dat er meer preventie nodig is in de Belgische gevangenissen.
Waarom is preventiewerk nodig in een gevangenis? De laatste tijd is het drugsgebruik in de Belgische gevangenis toegenomen. Het is in dit artikel bewezen dat zeker de helft van de gedetineerden is gekend met illegale drugs met als gevolg dat het gevaar voor beïnvloeding zeer groot is. Door stress en verveling gebruiken de meeste gedetineerden drugs. (Verstuyf, 2008).
Voor we de preventiemaatregelen verder uitdiepen, gaan we eerst stilstaan bij drugsgebruik bij gedetineerden.
3.3 Cijfers van drugsgebruik
De onderzoeker geeft enkele cijfers weer hoeveel gedetineerden drugs gebruiken. Het druggebruik in de gevangenissen hebben meerdere gevolgen enerzijds voor de gevangenissen, anderzijds ook voor de maatschappij. De gevangenis wordt wel eens een nieuwe bron van verslavingen genoemd. Zoals eerder gezegd: gedetineerden beginnen drugs te gebruiken door verveling. Dit heeft meestal een verslaving als eindresultaat. In 2006 heeft men een steekproef gedaan bij alle gedetineerden en uit die steekproef is gebleken dat 60% wel eens drugs had gebruikt. Een kleine minderheid van de gevangenen zit vast omdat ze een overtreding begaan hebben op gebied van de drugswet. Bij de meesten is er sprake van een combinatie. Dit wil zeggen: ze hebben de wet in verband met drugs overtreden samen met nog andere feiten. In enkele gevallen heeft drugs of andere verslavende middelen niets te maken met de reden waarom ze in de gevangenis zitten. Eén op vijf gedetineerden heeft ooit drugs geïnjecteerd in zijn leven.
Een voorbeeld van een drug die je kan injecteren is heroïne. De meeste van de verslaafden zetten hun druggebruik verder in de gevangenis.(Tots,2009)
Uit bevraging is er toch één op drie die nog steeds drugs gebruiken in de gevangenis, wat wettelijke helemaal niet is toegestaan in de Belgische wetgeving. Voor dat deze mensen terecht kwamen in de gevangenis gebruikte ze vooral oppeppende middelen zoals speed. Nu in de gevangenis zelf gebruikt men meer dempende middelen. Verder blijkt dat ze in de gevangenis nieuwe drugs uitproberen en meestal zijn dat drugs die ze nog nooit hebben gebruikt voordat ze in de gevangenis terecht kwamen. (13%). Met uitzondering van personen die nog nooit drugs hebben gebruikt. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met andere landen. Daarom is het dus een urgent probleem en dat vereist een dringend aangepakt. (Tots, 2009)
3.4 Vaak gebruikte drugs in de gevangenis
De onderzoeker heeft een overzicht gemaakt van welke drugs er genomen worden. Ook wordt erin vermeld hoeveel procent en wanneer (voor en tijdens detentie). 71% geeft toe dat ze illegale drugs gebruikt hebben drie maanden voordat ze in de gevangenis terecht kwamen. Onder illegale drugs verstaan we onder anderen: cannabis, heroïne, XTC, cocaïne en amfetamines. 66% van de gevangenen bekenden af en toe cannabis gebruikt te hebben voordat ze in de gevangenis terecht kwamen. 44% gebruikten cocaïne, 26% heroïne, 23% amfetamines, 12% XTC. Als we gaan kijken hoeveel gedetineerden dagelijks drugs namen drie maanden voordat ze naar de gevangenis moesten, zijn de cijfers anders. 45% gebruikten cannabis, 18% cocaïne, 79% gebruikten meer dagelijks dan zomaar eens. 43% consumeerden amfetamines, 0% XTC.(Pauwels & Vermeulen,2010). Nu gaan we kijken hoeveel procent van de gedetineerden zomaar eens gebruik maakte van drugs tijdens detentie. 56% namen cannabis, 3% cocaïne, 18% heroïne, 16% amfetamines en 3% nam zomaar eens XTC. Als we gaan kijken naar de cijfers die bijna dagelijks aan de drugs zaten dan zien we weer dat deze cijfers verschillend zijn. 28% cannabis, 0% cocaïne, 6% heroïne, 0% amfetamines en 0% XTC. Hieronder ziet men een duidelijke tabel.(Pauwels & Vermeulen,2010).
Overzicht van de gebruikte drugs in/voor detentie
Voor detentie
Gebruik (bijna) dagelijks gebruik
Tijdens detentie
Gebruik (bijna) dagelijks gebruik
Cannabis 66% 45% 56% 28%
Cocaïne 44% 18% 3% 0%
Heroïne 26% 79% 18% 6%
Amfetamines 23% 43% 16% 0%
XTC 12% 0% 3% 0%
(Pauwels & Vermeulen,2010) .
3.5 Lichamelijke gevolgen
Verder wordt er ook besproken wat de gevolgen van drugsgebruik zijn voor het menselijk lichaam. Als cipiers zien dat mensen deze tekenen vertonen dan weten ze dat ze drugs hebben gebruikt en weten ze wat ze kunnen doen. Er zijn verschillende soorten drugs met elk hun eigen nut. Het ene middel is kalmerend, het andere is dan weer oppeppend. Ze hebben ook elk hun eigen gevolgen of bijwerkingen voor het lichaam. Enkele voorbeelden:
1. Verdovende middelen: heroïne, morfine, opium. Gevolg voor lichaam: hartslag en ademhaling vertragen, spieren ontspannen en zintuigen gaan minder alert worden naarmate de dosis van de drugs gaat toenemen. Bij opiaten is er zelfs sprake dat de pupillen kleiner worden en kans op obstipatie. Bij een hogere dosis is er een kans dat het hele ademhalingssysteem kan stilvallen.
2. Stimulerende middelen: nicotine, cafeïne, amfetamine en XTC. Gevolg voor lichaam: versnelde hartslag en ademhaling en een verminderende eetlust. De spieren gaan gespannen zijn, bij een hoge dosis van amfetamine kunnen zelfs stijve kaken een gevolg zijn. Bloeddruk gaat de hoogte in en pupillen worden groter. Blaas en darmen willen zich ledigen met gevolg dat deze persoon dus vaak op het toilet zit.
3. middelen die zintuigelijke ervaringen veranderen: LSD, paddenstoelen die psilocybine (tripmiddel) bevatten. Gevolg voor lichaam: versnelde hartslag en verhoogde bloeddruk. De pupillen gaan verwijden en de persoon die deze drugs neemt gaat zweten. Verder kan deze persoon ook misselijk worden.(Kerssemakers, R., van Meerten, R., Noorlander, E. & Vervaeke, H.,2008)
De gevolgen van deze drugs voor het lichaam zijn verschillen. Het hangt er vanaf hoeveel de persoon van deze drugs gebruikt. Neemt hij een kleine hoeveelheid drugs dan zal hij weinig klachten hebben. Neemt hij een grote hoeveelheid drugs dan wordt het veel gevaarlijker en gaan de bijwerkingen extremer zijn. De effecten van de drugs zijn ook afhankelijk van de persoon zelf zoals lichamelijke conditie, stemming en verwachtingen die hij heeft over het effect. De omgeving speelt ook een rol. Thuis zal hij iets meer gespannen zijn omdat hij niet betrapt wilt worden. In een bar is hij misschien iets rustiger.(Kerssemakers, R., van Meerten, R., Noorlander, E. & Vervaeke, H.,2008).
3.6 Preventie van de Belgische gevangenis
In België zijn er verschillende hulporganisaties onder andere klinieken die willen helpen om van een verslaving af te geraken. Ook bij ons is er sprake van een verslavingszorg net zoals in Nederland. Het is dus niet moeilijk om buiten de gevangenis aan hulp te geraken om af te kicken. Maar hoe zit het met de preventie in de gevangenis zelf?
We kunnen niet ontkennen dat in de gevangenissen drugs worden gebruikt (zie tabel bladzijde7) en dat de gevangenen geen behandeling krijgen. Er bestaan wel enkele diensten zoals Centraal aanmeldingspunt, Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, maar hier zijn lange wachttijden men krijgt maar een beperkte duur van gesprek. De gedetineerden doen hier weinig beroep op. Een hulpverlening in België kan pas echt beginnen na een vrijlating of als het einde van de vrijheidsstraf nabij is. (Gryson,2014)
In Gent bevindt zich de Drugsbehandelingskamer (DBK). Het is een aparte kamer binnen de rechtbank van eerste aanleg. Hier bieden ze problematische drugsgebruikers een mogelijkheid op hulpverlening via een liaison (iemand uit de drugshulpverlening die de meest geschikte hulverleningsvorm voorstelt).
Het enige nadeel is echter dat de gevangenen die al in de gevangenis zitten, hier geen gebruik van kunnen maken. De gedetineerden in de Belgische gevangenissen geven zelf aan dat er onvoldoende hulp is om af te kicken van drugs. Als je het zelf wilt, dan kan je het op wilskracht doen, maar meer heb je niet. (Gryson,2014), (Huygelen,2012)
Nu gaat de onderzoeker het hebben over de preventie binnen de gevangenis.
Informeren en preventief handelen zijn twee zaken die heel belangrijk zijn in de gevangenis. Door informatie-en preventiecampagnes zijn gevangenen geïnformeerd over de gevaren van drugs. Als gevangenen de gevangenis binnen komen, dan worden ze binnen de 24 uur onderzocht door de gevangenisarts. Als een gedetineerde een drugsprobleem heeft, dan kan hij overleggen met de arts over een mogelijke behandeling. En vervolgens volgt het verplegend personeel deze gevangene op. (Federale overheidsdienst justitie,2016)
In elke gevangenis op Belgische bodem zijn er informatieboekjes over de gezondheid en gezondheidsproblemen die er kunnen zijn als je drugs gebruikt. Ook wordt er in deze boekjes gesproken over het risicogedrag in de Belgische gevangenissen. Niet enkel de gedetineerden worden geïnformeerd, maar ook het personeel binnen de gevangenis zijn geïnformeerd.
Het personeel dat werkt binnen de gevangenis, worden tijdens hun opleiding geïnformeerd over verschillende zaken die te maken hebben met drugs zoals het druggebruik, de effecten van de verschillende soorten drugs en het drugsbeleid in de gevangenissen. Zo leren de mensen die binnen een gevangenis werken hoe ze zo goed mogelijk kunnen omgaan met het gedrag van drugsgebruikers. Verder zijn er nog flyers, brochures en posters om de gedetineerden informatie te geven over de (neven) effecten van drugs. Deze zaken worden in de gevangenissen verspreid. (Federale overheidsdienst justitie, 2016). Maar er is meer nodig dan alleen preventie. De Liga van Mensenrechten beweert dat de gevangenen ook nood hebben aan begeleiding. Er bestaat volgens hun veel te weinig hulpverlening voor gedetineerden. Het lijkt voor de Liga een goed idee om de Drugsbehandelingskamer in Gent uit te breiden. (Liga voor Mensenrechten,2014).
3.7 Onderzoek Belgisch drugsbeleid
Natuurlijk wilt de overheid dat er zo min mogelijk drugs wordt gebruikt en bij wet is het nog steeds verboden. Het gaat niet enkel om de preventie van drugs, maar ook andere verslavingen zoals alcohol.
Dit wordt ook gezien als een drug omdat het een verslaving is. Het is de bedoeling van de overheid om er voor te zorgen dat er minder mensen verslaafd zijn aan eender welke vorm van verslaving. Uit onderzoek naar de overheidsuitgaven in dit artikel gaat 76,50% van het Belgisch drugsbeleid gaat naar hulpverlening voor deze mensen. 21,82% dient voor de veiligheid. Amper 1.24% gaat naar preventie. (Vander Laenen,2012 ). Dit moet dus veel meer worden. Ook wil de overheid zich richten tot specifieke doelgroepen en het sensibiliseren van professionelen.
De uitgave van de overheid ligt veel hoger in het gebied van de hospitalisatiesector dan in residentiële drugs-specifieke-hulpverlening. Waar men het meeste geld in investeert, is geestelijke gezondheidszorg. Enkele voorbeelden hiervan zijn PAAZ (psychiatrische afdeling in een algemeen ziekenhuis) en psychiatrische ziekenhuizen. Psychiatrische ziekenhuizen zijn enkel voor mensen met een psychische aandoening. Er wordt steeds meer beroep gedaan op geestelijke gezondheidszorg doordat er een problematiek is van illegale drugs. (Vander Laenen,2012 ).
4. CONCLUSIE
De onderzoeker concludeert uit zijn onderzoeksrapport dat er sprake is van preventie binnen de gevangenis. De preventiemaatregelen zijn aanwezig, maar helaas niet voldoende. Er circuleren nog steeds drugs in de gevangenis. Er zijn flyers en brochures aanwezig, maar dit is niet voldoende. Verder is het wel goed dat het personeel in hun opleiding wordt aangeleerd hoe je moet reageren als gevangenen drugs gebruiken en wat ze moet doen als een gevangene gedrogeerd is. Personen die voor drugsfeiten voor het gerecht moeten komen, moeten niet altijd de gevangenis in. Ze kunnen ook doorverwezen worden naar een afkickkliniek.
5. DISCUSSIE
Volgens de liga van mensenrechten is er meer begeleiding nodig van gedetineerden. In Gent is er een drugsbehandelingskamer en daar zouden er meer van moeten bestaan. Verder weet de onderzoeker nu dat bijvoorbeeld in de Leuvense gevangenis drugs binnen worden gesmokkeld via de bezoekers. Moeten we de bezoekers strenger gaan controleren? De overheid spendeert ook te weinig geld aan preventie. Ze geven veel geld uit aan hulpverlening, maar als de preventie beter is dan is er ook minder hulpverlening nodig. De onderzoeker moet de onderzoeksvraag altijd goed onthouden. Als wij dan informatie vinden dan moet je eerst goed kijken of het wel een antwoord kan bieden op de onderzoeksvraag en dat was soms moeilijk. Het is een heel interessant onderwerp en soms vindt de onderzoeker niet veel informatie. De onderzoeker mag ook niet vergeten om te refereren. De bronvermelding ging wel goed. Dus in de toekomst moet de onderzoeker selectief zijn in het gebruiken van informatie bijvoorbeeld in een vervolgonderzoek. De onderzoeker heeft enkele tips voor de praktijk. Als de preventie beter is dan is er minder hulpverlening nodig. Het beter controleren van de bezoekers, zo kan er via deze weg al geen drugs meer in de gevangenis terecht komen.