Het is een hormoon dat in je lichaam op natuurlijke wijze door de nieren wordt geproduceerd. Wanneer kunstmatige EPO (gemaakt in laboratoria) vanuit buiten het lichaam wordt ingespoten in het lichaam, werkt het op het beenmerg waar het de productie van rode bloedcellen stimuleert. EPO werd oorspronkelijk gebruikt als medicijn voor mensen met bloedarmoede. Bloedarmoede is een ziekte waarbij de betreffende persoon een tekort heeft aan hemoglobine. Hemoglobine is een zuurstof- en koolstofdioxidetransporterende eiwit in de rode bloedcellen.
Rode bloedcellen (Hemoglobine) transporteren dus zuurstof door het bloed. Door EPO als geneesmiddel te gebruiken konden mensen met bloedarmoede hun problemen verminderen doordat EPO de rode bloedcel productie stimuleert. Daardoor hadden deze mensen meer rode bloedcellen en werd hun hemoglobine waarde verhoogd. Hierdoor werd er meer zuurstof toegevoegd aan hun bloedcellen. EPO verhoogd daardoor de VO2 max. Dit is de maximale zuurstofopname van je longen.
Wanneer een sporter zich inspant, produceren zijn spieren melkzuur. Melkzuur wordt vooral aangemaakt onder anaerobe (=zonder zuurstof) omstandigheden. Het is een afvalstof, die ontstaat na verbranding van koolhydraten. Melkzuur kan ook verbrand worden, maar daar is voldoende zuurstof voor nodig. Zolang de zuurstoftoevoer gelijk is aan de zuurstof vraag is het lichaam in balans. In dat geval is de melkzuurproductie ook gelijk aan de melkzuurverbranding. Wanneer de melkzuurproductie groter is dan de zuurstoftoevoer, spreek je van verzuring.
Het is voor de spieren mogelijk voor energie te zorgen om te bewegen, zonder dat ze daarbij zuurstof uit het bloed gebruiken. Deze manier van energie opleveren gebeurt alleen als het bloed niet genoeg zuurstof kan vervoeren naar de spieren. Uit deze manier van energie leveren om te bewegen levert alleen problemen op. Een sporter verzuurt namelijk wanneer zijn spieren energie leveren zonder zuurstof te verbruiken. Bij verzuring van de spieren is het melkzuur gehalte in de spieren zo hoog, dat de spieren eigenlijk niet meer kunnen en ook niet willen bewegen. Dit leidt vaak tot verschijnselen als vermoeidheid en kramp. Spieren werken alleen anaeroob als het niet anders kan.
Iemand die EPO gebruikt, kan meer zuurstof vervoeren naar zijn spieren en zal dus minder snel verzuren dan een sporter die geen EPO gebruikt. Dit is een groot voordeel ten opzichte van concurrenten die geen EPO gebruiken. De gebruikende sporter kan immers een grotere inspanning leveren dan zijn concurrenten en heeft daardoor een grotere kans om te winnen.
EPO werd echt bekend in de (wielren) sport toen er in de Waalse Pijl (wielrenwedstrijd in België) van 1994 uit het niets drie wielrenners van de wielren ploeg Gewiss-Ballan. Bij deze ploeg werkte de Italiaanse arts Michele Ferrari. Hij verklaarde dat zijn wielrenners EPO gebruikten en dat dit geen kwaad kon; EPO stond toen niet op de dopinglijst dus vond hij dat het mocht Hij werd op staande voet ontslagen. Hij werd voor het leven lang geschorst. Nog steeds is hij een grote spil in veel lopende doping zaken. Opmerkelijk genoeg werd op 31 juli 2015 bekend dat een groot onderzoek naar hem met onder andere een 550 pagina’s rapport in de la werd gestopt omdat er volgens de onderzoekers geen harde feiten te vinden waren. Wat er nu gaat gebeuren met alle renners die geschorst waren doordat ze contact hadden met deze arts is nog niet duidelijk. De kans bestaat dat ze nu hun schorsing met succes kunnen gaan aanvechten omdat er geen hard bewijs is dat Ferrari dopingpraktijken beheerde en voor doping zorgde. De arts zelf zegt nu dat hij naar de rechtbank gaat en een schade vergoeding eist. Wordt ongetwijfeld vervolgt.
Een risico aan het gebruik van EPO is dat je bloed stroperig wordt en je een grotere kans krijgt op trombose (verminderde bloedtoevoer in de (slag) aders).
Betrapte wielrenners op EPO gebruik zijn bijvoorbeeld Thomas Dekker, David Millar, Riccardo Ricco en (natuurlijk) Lance Armstrong. Andere betrapte sporters zijn bijvoorbeeld langlaufer Johannes Dürr, marathonloopster Rita Jeptoo, en 1500m loper Rashid Ramzi.
– Anabolen steroïde
Anabolen zijn steroïdhormonen (belangrijke hormonen zoals testosteron, cortison en oestrogeen) en kunnen oraal worden ingenomen in de vorm van capsules en kunnen ook worden ingenomen door injecties (effectiever). Deze steroïdhormonen worden geproduceerd in de testis en de bijnierschors. Anabolen zorgen voor de spiergroei van het lichaam; het zijn namelijk chemische varianten van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Anabolen steroïde bootsen de werking van het testosteron na. Testosteron zorgt er namelijk voor dat de spieren meer eiwitten gaan maken, waardoor ze dus dikker, groter en sterker worden. Er zijn twee verschillende werkingen van anabolen:
De meeste anabolen die zich binden aan de androgene (androgeen zijn chemische stoffen die ontwikkeling en het behoud van de mannelijke eigenschappen bewerkstelligen) ontvanger in de spiercel, waar ze overgaan tot het omzetten van eiwitten. Dit vergoot de spiermassa.
De overige anabolen hechten zich niet of nauwelijks aan de androgene ontvanger, maar zijn in staat om er voor te zorgen dat spierweefsel niet wordt afgebroken wanneer het lichaam glutamine (= een van de meest voorkomende aminozuren (=bouwsteen eiwitten)) aan de spieren onttrekt.
De positieve effecten aan anabolen steroïde gebruik zijn dat ze de opbouw van spieren stimuleren en het afbraakproces van spieren remmen. Ook werken anabolen stimulerend op de werking van rode bloedcellen en hemoglobine en daardoor leidt het tot een verhoging van sportieve prestaties (zie EPO voor meer uitleg)
De negatieve effecten aan anabolen gebruik zijn dat ze aan je lichaam schade aan kunnen richten. Er moet dan gedacht worden aan acnes (puistjes) op het torso, ontwikkeling van borsten door oestrogeenvorming, moeilijkheden bij urineren en een verhoogde kans op impotentie (=erectie stoornis)
Bekende sporters betrapt op anabolen steroïde gebruik zijn: Arnold Schwarzenegger (voormalig bodybuilder, acteur en oud gouverneur van Californië), tennissers John McEnroe en Andre Agassi, Alex Rodriquez (best betaalde honkballer uit de Verenigde Staten), sprinter Ben Johnson (liep wereldrecord op 100m tijdens spelen van Seoel en (natuurlijk) wielrenner Lance Armstrong. Ook Tour de France winnaar Alberto Contador is geschorst vanwege doping gebruik. In een dopingtest tijdens de Tour van 2012 werd er 50 picogram (50e^-12 gram) clenbuterol (vorm van een anabolen) gevonden. Hij blijft ontkennen dat hij bewust doping heeft gebruikt: hij beweert dat het kwam door vervuild Spaans vlees.
– Amfetamine
Amfetamine is een synthetische drug. Het is beter bekend onder de mensen als speed. Amfetamine bestond al tegen het eind van de 19e eeuw, maar kreeg pas echt bekendheid door de Tweede Wereldoorlog. Hier werd vooral aan de Duitse zijde veel amfetamine voorgeschreven aan bijvoorbeeld piloten zodat ze langer actief/alerter bleven. Later overleden veel militairen aan de gevolgen hiervan. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de productie op illegale wijze op gang en mede daardoor werd er tijdens de Vietnamoorlog extreem veel gebruikt door de Amerikanen. Schattingen zijn dat ongeveer 60% van alle militairen amfetaminen gebruikte.
Amfetamine is een sympathicomimeticum: het bootst de werking van allerlei stoffen in het sympathische zenuwstelsel (=deel van het autonome ofwel onbewuste zenuwstelsel) na. Belangrijke neurotransmitters (=signaalstof dat signalen/zenuwimpulsen tussen zenuwcellen overdraagt) in het onbewuste zenuwstelsel zijn noradrenaline en adrenaline; amfetaminen zorgen ervoor dat er extra veel vrijkomt van deze stoffen en dat deze neurotransmitters langer doorwerken. Activering van deze stoffen gebeurt normaal gesproken bij gevaar of spanning. Het lichaam komt dan in een toestand waarin het snel moet kunnen reageren en andere reacties en acties in het lichaam verminderen.
Daarnaast vergroten amfetaminen (bijvoorbeeld)je vermogen om te presteren, zorgen ze ervoor dat je je actief voelt, zorgen ze ervoor dat je hartslag omhoog gaat en zorgen ze ervoor dat je longen meer zuurstof opnemen. Een voorbeeld van een sterk amfetamine in cocaïne en een voorbeeld van een licht stimulerend middel is cafeïne. Hiervan is ongeveer 12 microgram/ml in de urine toegestaan (zo’n vier a vijf koppen koffie werkt al stimulerend).
De effecten van amfetamine zijn dat een gebruiker ervan veel praten, veel zweten en dat deze persoon zich actief gaat voelen. Door deze werkingen kan een sporter zich zo goed voelen dat ie extreem zware inspanningen gaat leveren of roekeloos gedrag gaat vertonen. De nadelen van amfetamine gebruik zijn dat het het lichaam beschadigt: er kunnen erectieproblemen optreden , problemen met het hart/longen/nieren en er is meer risico op psychische stoornissen.
Een voorbeeld van wielrenners die gepakt zijn op amfetaminen (of variaties daarop zoals cocaïne): Luca Paolini. Hij werd tijdens de Tour de France van 2015 gepakt en meteen op non-actief gesteld door zijn ploeg. Een andere bekende wielrenner die met amfetamine te maken had was Tom Simpson. Deze Britse wielrenner viel tijdens de Tour van 1967 onderweg naar de top van de Mont Ventoux van zijn fiets en raakte bewusteloos. Hij overleed onderweg naar het ziekenhuis. Uit onderzoek bleek dat hij vier ampullen in het zakje van zijn shirt had, waarvan er één amfetamine bevatte. Het bleek later dat hij was overleden aan de gevolgen van hitte, uitdroging en gebruik van amfetamine. Hij vertoonde roekeloos gedrag door te weinig te drinken bij de enorme hitte die er toen was en overleed hieraan.
– Cortisonen
Cortisol is een hormoon dat ervoor zorgt dat je lichaam in een alerte stand komt te staan. Als je bijvoorbeeld door een troep leeuwen wordt aangevallen, maakt je lichaam meer cortisol aan zodat je lichaam in een alerte stand komt en snel kan reageren.
Cortisol werd in de medische wereld gebruikt omdat het een ontstekingsremmende werking heeft. Cortisol zorgt er namelijk voor dat er extra energie vrijkomt voor bestrijding van een infectie.Tegenwoordig wordt het hier niet meer voor gebruikt omdat er betere medicijnen zijn tegen ontstekingen.
Door cortisol als doping toe te dienen (inspuiten) reageer je als sporter snel op de acties van je concurrenten. Daarnaast komt er dus meer energie vrij voor een infectie, maar wanneer er geen infectie is kun je die extra energie (die vrijkomt) gebruiken voor een fysieke inspanning. Cortisol is toegestaan om te gebruiken tijdens wedstrijden, maar alleen wanneer je een doktersverklaring in bezit hebt. Wanneer je dit niet hebt, wordt cortisol beschouwd als doping.
Een bekende gebruiker is de gestopte Nederlandse wielrenner Michael Boogerd, momenteel ploegleider van de Nederlandse wielerploeg Roompot. Ook Lance Armstrong (natuurlijk) heeft cortisol gebruikt.
– Bloedtransfusies/Bloeddoping
Sporters laten bij bloedtransfusies/bloeddoping hun bloed een paar maanden of weken voor hun belangrijke wedstrijd afnemen. Dan wordt dit bloed ingevroren en worden de rode bloedcellen eruit gehaald. Het lichaam herstelt de gedaalde hoeveelheid bloed vanzelf en komt weer op het oude niveau terug. Vlak vccn dan de rode bloedcellen weer terug gestopt in het lichaam waardoor de hoeveelheid rode bloedcellen toeneemt. Daardoor kun je weer meer zuurstof vervoeren en kun je een grotere inspanning leveren (zie uitleg bij EPO). Bloedtransfusies werken dus ongeveer hetzelfde als epo; het verschil is alleen dat je hier geen hormoon toevoegt, maar dat je de rode bloedcellen weghaalt en later weer toevoegt.
Nadelen van bloeddoping is dat het bloed door de grotere hoeveelheid rode bloedcellen stroperiger word; daardoor neemt de kans op trombose toe.
Een bekende gebruiker van bloedtransfusies is Aleksandr Vinokourov, momenteel ploegleider van Kazachse wielerploeg Astana. Ook Lance Armstrong (natuurlijk) heeft bloeddoping gebruikt.
Ketonen; wel of geen doping?
Tijdens de Tour van 2015 was er veel ophef over een drankje dat gele trui drager Chris Froome dronk. Dit drankje bevatte ketonen. Ketonen zijn lichaamseigen stof. Ze worden gemaakt uit lichaamsvet wanneer er op dat moment geen suikers of koolhydraten beschikbaar zijn voor verbranding. De energie die het lichaam dan nodig heeft om vitale organen zoals het hart en de hersenen te laten draaien, wordt dan uit die ketonen gehaald. Omdat verbranding van ketonen minder zuurstof verbruikt dan van bijvoorbeeld suikers, is er veel winst te halen. Als je energie voor je hart en hersenen minder zuurstof verbruikt, blijft er meer energie over voor bijvoorbeeld je beenspieren waardoor je beter kan presteren. Momenteel is er alleen nog geen bewijs dat ketonen op de prestaties van wielrenners effect hebben dus het kan net zo goed helemaal geen prestatie bevorderend effect hebben. Het is dus mogelijk dat goed slapen en goed eten een beter effect hebben op je prestaties dan het gebruik van ketonen. Het blijft speculeren of je het als doping kunt beschouwen totdat er echte resultaten komen van universiteiten.