Inleiding:
- Franchise, bijna iedereen heeft er wel eens over gehoord maar wat is dit nu eigenlijk precies?
- Wat is de betekenis en de oorsprong van franchising als ondernemingsvorm?
- Het verschil tussen eigen en franchisefilialen? Vormen van franchising?. Welke organisaties maken gebruik van deze samenwerkingsvorm? Wat zijn de brancheorganisaties, of keurmerken die er gelden?
- Kosten, voor-, en nadelen van franchise.
- Dan franchising in de autoverhuur sector; wat zijn de ontwikkelingen in de loop van de jaren en waarom komt deze vorm van samenwerking steeds vaker voor?
- De franchisenemer wat is dat voor persoon? Wat nou als ik toch niet als franchisenemer aan het werk ga? Nee ik wil toch liever als franchisenemer aan de slag! Hoe maak ik dan als potenti??le franchisenemer een juiste keuze tussen alle formules?
- Een hoop vragen, in dit ‘objectieve’ naslagwerk proberen we u hier zo goed mogelijk een antwoordt op te geven.
Wat is franchise als ondernemingsvorm?
Franchise is een methode van zakendoen waarbij een ondernemer (de franchisenemer) een contract sluit met de eigenaar van een handelsnaam (de franchisegever). De franchisenemer krijgt het recht om tegen betaling een zaak met die handelsnaam te exploiteren. Dit wordt veel gedaan bij supermarktketens, fastfood restaurants en bij dienstverlenende bedrijven.
De oorsprong van het woord franchise (vrijdom) komt uit de Franse taal. Het franchise contract bevat het handelsconcept van de franchisegever. De franchisenemer wordt vanuit dit handelsconcept centraal gestuurd in zijn onderneming. De zorg voor dit handelsconcept wordt door de franchisegever onderhouden en geoptimaliseerd. Franchising bestaat al meer als 100 jaar, sinds de jaren ’60 / ’70 is franchising in Nederland sterkt in opkomst.
Het verschil tussen eigen filialen en franchisefilialen is simpel. Een eigen filiaal is eigendom van het moederbedrijf en een franchisefiliaal is eigendom van de franchisenemer. De franchisenemer is een zelfstandig ondernemer.
Uit onderzoek is gebleken dat:
‘ De slagingskans van een ondernemer in franchise verband ongeveer 90% is.
‘ En de resultaten van franchiseondernemers zijn gemiddeld beter danals geheel zelfstandigen.
Welke vormen van franchising
Traditionele vorm, productgericht
Het product staat centraal en vaak ook de productie van het product. Een fabriek elders krijgt de specificaties hoe een product gemaakt dient te worden. Coca Cola en Heineken zijn hier voorbeelden van.
Hard franchising
Het totale handelsconcept dient gevolgd te worden. Alle details zijn tot in de kleinste punten beschreven en de franchisenemer dient zich te houden aan deze regels. De ruimte voor eigen inbreng is nihil. Vaak wordt er in dit soort organisaties gewerkt met een raad van franchisenemers. Het valt te vergelijken met een OR in een klassiek bedrijf. Via deze raad van franchisenemers kan er met de moederorganisatie meegesproken worden over de ontwikkelingen binnen de formule. Albert Hein, Hema, MC Donalds, De Hypotheker en Autotaalglas zijn wat voorbeelden van organisaties die deze vorm hanteren.
Soft franchising
Het basis handelsconcept is uitgeschreven en de franchisenemers hebben een grote vrijheid in eigen invulling. Er is ruimte voor inspraak en het moederconcern bepaald in samenspraak met de franchisenemers de toekomst van de gehele formule. Soft franchising zie je ook vaak bij dealerships. Een groothandel mag dan een bepaald merk verkopen, maar dit merk wordt wel door diverse leveranciers verkocht. Weber BBQ of Auping bedden zijn hier twee voorbeelden van. In de verzekeringswereld komt deze vorm ook veel voor, zelfstandig ondernemers mogen als een soort tussenpersoon bepaalde verzekeringen aanbieden namens de verzekeraar. Nationale Nederlanden is hier een voorbeeld van.
Voor en nadelen
Belangrijkste voordeel van franchising is dat de franchisenemer zich kan richten op de commerci??le kant en het managen van zijn bedrijf. Hij kan geld verdienen terwijl de franchisegever zich richt op alles wat ondersteuning kan geven aan het commerci??le resultaat.
Voordelen voor de franchisenemer
‘ Het opstarten van een bedrijf wordt vereenvoudigd, doordat het publiek reeds vertrouwd is met de formule.
‘ De franchisenemer heeft het alleenrecht om de handelsnaam te gebruiken in een bepaald gebied.
‘ De franchisenemer kan meteen een compleet beproefd product- of dienstenpakket aanbieden.
‘ De bekendheid van het merk wordt gesteund en beschermd door de marketingactiviteiten van de franchisegever.
‘ Het is gemakkelijker om leningen aan te gaan voor het bedrijf, omdat het ondernemersrisico beperkter is.
‘ Franchisenemer kan toegang verkrijgen tot extra afzetkanalen via franchisegever.
‘ Franchisegever bepaalt zelf voor een groot gedeelte de invulling van het product portfolio, maar kan wel gebruik maken van grootschalig inkoopvoordeel.
‘ De franchisenemer behoudt zijn zelfstandigheid. Hij is eigen baas.
‘ De franchisegever biedt vaak op verschillende gebieden trainingen aan voor het personeel en coaching voor de franchisenemer.
Nadelen voor franchisenemer
‘ Betalen voor gebruik van franchisesysteem.
‘ Conformeren aan richtlijnen en procedures van franchisegever.
‘ Minder vrijheid vergeleken met ongebonden ondernemerschap.
‘ Gemeenschappelijk belang gaat soms voor eigenbelang franchisenemer.
‘ Succes van de formule mede afhankelijk van kwaliteit en inzet collega franchisenemers.
‘ Ondernemersrisico ligt volledig bij franchisenemer.
Voordelen voor de franchisegever
‘ De franchisegever profiteert van de inzet van de franchisenemer voor het versterken van het merk.
‘ De franchisegever hoeft geen uitgebreid filiaalsysteem op te zetten en te onderhouden.
‘ De franchisegever kan met een beperkt kapitaal zijn product en knowhow op grote schaal op de markt introduceren.
‘ De franchisegever loopt beperkt risico bij uitbreiding door middel van franchisecontracten doordat er minder eigen kapitaal mee gemoeid is.
Nadelen voor franchisegever
‘ Succes van formule afhankelijk van kwaliteiten franchisenemer.
‘ Geen directieve, maar meer motiverende sturing van verkoopkanaal.
‘ Grotere overleg structuur en rekening houden met meerdere belangen.
Franchisebedrijf en filiaalbedrijf
Het franchisebedrijf lijkt op een filiaal, maar een filiaal is volledig eigendom van het moederbedrijf en het franchisebedrijf is eigendom van de franchisenemer. Een filiaal wordt geleid door een werknemer van het moederbedrijf en een franchisenemer is zelfstandig ondernemer.
Kenmerkend voor een franchisecontract is het gebruik van een herkenbare formule. Bijvoorbeeld, alle Albert Heijn supermarkten in Nederland zijn voor de consument als ‘Albert Heijn’ herkenbaar. Ruim 500 van deze supermarkten zijn filialen, dat wil zeggen eigendom van het moederbedrijf Ahold, maar 200 Albert Heijn winkels zijn eigendom van zelfstandige franchisenemers, zoals de Albert Heijn To Go’s. Voor de consument evenwel is het verschil niet of nauwelijks merkbaar.
In het algemeen moet een franchisenemer, ook al is hij dan zelfstandig ondernemer, wel een selectieprocedure ondergaan die erg lijkt op een sollicitatie. Zo worden zijn diploma’s en certificaten gecontroleerd en meegewogen, evenals ervaring, klantgerichtheid, ondernemingskarakter, huisvestingssituatie, bereidheid te verhuizen en financi??le situatie. Zo zal een franchisegever niet blij zijn met iemand die negatief geregistreerd staat bij het Bureau Krediet Registratie in Tiel waardoor hij geen financi??le verplichtingen kan aangaan. Ook zal hij een rasechte klantgerichte ondernemer willen. Als de zaak van de franchisenemer slecht draait is dat ook slecht voor de franchisegever.
Onderdelen van een franchisecontract
Een franchisenemer heeft naast het recht om de naam van de franchiseketen te gebruiken ook verplichtingen. Die verplichtingen kunnen het volgende inhouden (dit verschilt per franchiseorganisatie):
‘ De verplichting om alleen de producten van de franchisegever te verkopen.
‘ De verplichting om voor een geschikt pand op een geschikte locatie te zorgen. Soms wordt het pand ook gehuurd van de franchisegever.
‘ De verplichting het bedrijf in te richten volgens de huisstijl van de franchisegever.
‘ De verplichting de voorwaarden van de franchisegever te volgen.
‘ De verplichting om de administratie door de franchisegever te laten uitvoeren.
‘ Verplichtingen om de kwaliteit te garanderen.
Franchise voor nieuwe formules
Soms heeft iemand bijzonder veel succes met een nieuw soort winkel of dienstverlenend bedrijf. In plaats van het openen van nieuwe filialen in andere steden en landen, kan men franchisecontracten aanbieden. Dit wordt meestal vooraf gegaan door een pilotstudie.
Pilot
De pilot heeft als doel om te controleren of de franchiseformule ook werkt in een andere stad of ander land. Contract en handboek worden na de pilot onder de loep genomen of er veranderingen aangebracht moeten worden.
Handboek
Het handboek is het document dat de franchisenemer ter hand neemt om te zien hoe zijn onderneming moet worden gerund. Hierin staat de gehele formule omschreven, inclusief kleurgebruik, debiteurenbeleid en klachtenafhandeling.
Beperkingen door de wet
De mededingingswet verbiedt de franchisegever:
‘ Het voorschrijven van minimum prijzen of -tarieven.
‘ Kartelvorming.
‘ Misbruik van economische machtspositie.
Bezwaren tegen het franchisesysteem
Het komt voor dat dubieuze franchisegevers profiteren van mensen die heel graag een eigen bedrijf willen beginnen en deze onredelijke contracten aanbieden. De franchisenemer moet bijvoorbeeld om te beginnen al een heel grote partij goederen afnemen terwijl twijfelachtig is of hij die goederen wel kwijt kan raken.
Ook bestaan er franchisegevers die er slechts op uit zijn om zoveel mogelijk franchisenemers te laten betalen en daarvoor een twijfelachtige succesformule aanbieden. De dubieuze franchisegever verdwijnt met het geld of pareert klachten met het verweer dat ondernemers voor hun eigen winst verantwoordelijk zijn. Anderzijds komt het ook wel voor dat een franchisegever, erop gebrand snel uit te breiden, franchisenemers accepteert die eigenlijk niet geschikt zijn hiervoor. Bijvoorbeeld omdat ze geen ondernemingskarakter hebben, of de aanloopkosten niet kunnen betalen. Een goede, verstandige en betrouwbare franchisegever laat zijn franchisenemers eerst een selectieprocedure doorlopen voor hij ze accepteert.
Het succes van franchiseformules heeft eraan bijgedragen dat veel winkelcentra en -straten op elkaar lijken, met allemaal dezelfde winkels (een verschijnsel dat in Nederland wel ‘verblokkering’ heet, naar de winkelketen Blokker).