Beschrijving van de tijd waarin het zich afspeelt:
De tijd waarin dit afspeelt is de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), maar de gebeurtenissen van voor en na de Tweede Wereldoorlog zijn ook van belang omdat je anders niet weet waarom de Tweede Wereldoorlog begonnen is en wat er daarna gebeurde.
Voor de Tweede Wereldoorlog was er de Eerste Wereldoorlog; deze eerste Wereldoorlog (1914-1918) had veel impact op de Duitsers, want ze hadden hierin veel grond aan Frankrijk en Polen verloren. Duitsland moest na de oorlog het verdrag van Versailles ondertekenen wat was niet gunstig was voor Duitsland omdat ze veel straffen kregen van de geallieerde landen.
De Amerikaanse president Wilson (1913 -1921) was van mening dat dit niet goed was. Hij wilde de wereld verbeteren door een internationale organisatie oprichten die het conflict tussen landen proberen op te lossen.
In 1929 was er een grote economische crisis (de beurskrach) in Europa en Amerika, dit kwam voor Duitsland extra hard aan want Duitsland probeerde de economie op te bouwen maar door de herstelbetalingen van de 1e wereldoorlog was het geld bijna al op.
In 1933 komt Adolf Hitler aan de macht in Duitsland. Hij zorgt er al heel snel voor dat hij een sterk leger krijgt en in 1939 valt hij als eerste Oosterrijk en Tsjecho-Slowakije aan in de strijd om het Duitse Rijk. Wanneer Hitler ook Polen invalt verklaren Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland en ontstaat de 2e wereldoorlog.
Na de Tweede Wereldoorlog was er de koude oorlog. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie waren de nieuwe supermachten, zij maakte na de oorlog uit wat er gebeurde. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie hadden besloten om Duitsland en Berlijn voorlopig op te delen in vier zones.
In West-Duitsland hadden Frankrijk, Groot-Brittanni?? en de Verenigde Staten een deel van Duitsland en Oost-Duitsland was van de Sovjet-Unie. Berlijn is op dezelfde manier opgedeeld.
Leiders:
Adolf Hitler:
Adolf Hitler werd geboren in Oostenrijk-Hongarije in 1889.
In 1919 trad hij toe tot de voorloper van de NSDAP (Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij). Hij had het idee dat hij ‘?n Duits Rijk kon maken met een hoge staat van welvaart. In 1921 werd hij de leider van de NSDAP en in 1923 probeerde hij staatsgreep te plegen, deze poging mislukte en hij moest naar de gevangenis. Daar schreef hij zijn beroemde boek ‘Mein Kampf’ dat betekent mijn strijd. In 1924 mocht hij uit de gevangenis en zijn idee??n waren radicaler dan voorheen. Hij dacht dat Duitsland arm was geworden door de Joden, zigeuners en de homo’s. (Door het niet-Arische ras).
Hij beschreef het Arische ras als: mensen met blond haar en blauwe ogen. Mannen moesten werken of bij het leger gaan om een gigantisch nieuw Duitsland te cre??ren. Vrouwen waren er alleen maar om het ‘zuivere ras’ uit te breiden en om hen te leren over de NSDAP.
In 1933 werd Hitler de leider van Duitsland, een heleboel mensen geloofde echter dat Hitler een betere wereld voor hen zou cre??ren. Om werkgelegenheid te cre??ren richtte hij het merk Volkswagen op. Naast dit richtte hij ook twee clubs op, ‘?n voor jongens en ‘?n voor de meisjes, waarin de kinderen leren over de NSDAP. In 1939 viel hij Polen binnen, dit was het begin van de Tweede Wereldoorlog. In de meer dan vijf jaar die de oorlog uiteindelijk zou duren zijn duizenden en duizenden mensen, voornamelijk joden vermoord, door vergassing, in de concentratiekampen. Toen Hitler eindelijk besefte dat hij de oorlog zou gaan verliezen pleegde hij en zijn vrouw Eva Braun op 30 april 1945 zelfmoord.
Jozef Stalin:
Jozef Stalin werd geboren in het Georgische plaatsje Gori in 1878. Zijn vader was een schoenmakersjongen en daarom hadden ze niet veel geld. Zijn vader was vaak ook erg agressief tegen Stalin en zijn broers. Daarom gaat hij het huis uit om te leren aan de universiteit, dat werd geen succes want hij werd van school gestuurd omdat hij zijn examens miste. Na de universiteit werd hij seminarist, dat is een kandidaat priester. Maar dat heeft niet lang geduurd want door zijn communistische idee??n sloot hij zich aan bij de bolsjewieken. Toen was het nog verboden om de bolsjewieken te steunen, dus het duurde niet lang voordat hij werd opgepakt. Het lukte hem echter om te ontsnappen en hij raakte bevriend met Vladimir Lenin. Stalin werd weer opgepakt maar toen de bolsjewieken aan de macht kwamen werd hij bevrijd. Hij werd in 1929 de 2de leider van de Sovjet-Unie. Lenin (de 1ste leider van de Sovjet-Unie) die overleed in 1924. Stalin was toen was toen een hoge functionaris en kreeg daarna steeds meer macht en doordat hij steeds meer macht kreeg kon hij leider van de Sovjet-Unie worden.
Winston Churchill:
Winston Churchill is geboren in 1874 in Engeland in de plaats Woodstock. Zijn vader was Lord Randolph Henry Spencer-Churchill. In zijn jeugd ging Churchill naar de Britse jongenskostschool Harrow. Hij had het daar erg moeilijk want zijn klasgenoten noemden hem vaak ‘copperknob’ en ‘ginger’, omdat hij rood haar had. Op de kostschool haalde hij slechte cijfers voor Latijn en wiskunde, maar hij had ook vakken waar hij wel erg goed in was bijvoorbeeld: geschiedenis en literatuur. Nadat hij Harrow had gedaan ging hij in 1893 naar de Koninklijke Militaire Academie in Sandhurst. Churchill ging in 1895 naar Cuba als militaire waarnemer. Hij ging daar met de Spaanse troepen mee. In 1901 startte hij zijn loopbaan in de politiek. Hij werd lid van het Lagerhuis. In het begin was Churchill lid van Conservatieve Partij, maar hij ging daar weg omdat deze conservatieve partij tegen de internationale vrijhandel waren, dit was in 1904. Toen koos hij om lid te worden van de Liberale Partij. Hij werd in 1910 benoemd tot minister van Binnenlandse Zaken later werd hij ook minister van marine en munitie en later ook minister van financi??n. Toen hij lid was van de regering heeft hij een basis gelegd voor onder meer werkloosheidsverzekeringen, arbeidsbureaus, de onafhankelijkheid van Ierland en een forse beperking van de macht van het Hogerhuis. Doordat hij onenigheid kreeg met de Liberale premier Asquith en Lloyd George keerde hij in 1924 terug naar de Conservatieve Partij, toen deze party in 1929 verslagen werd is Churchill gaan schrijven en in 1933 voorzag hij dat er een nieuwe oorlog zou kunnen komen door de opkomst van nazi Duitsland. Dit gebeurd uiteindelijk ook op 1 september 1939, dit was het begin van de Tweede Wereldoorlog. Toen Chamberlain aftrad als premier is Churchill hem opgevolgd. Zijn legendarische woorden van zijn eerste toespraak op 13 mei 1940 zijn ”I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat”. Dit betekent ik heb niets anders te bieden dan bloed, hard werk, tranen en zweet. daar is hij tot 1964 actief geweest.
Naast zijn politieke carri??re heeft Winston Churchill ook veel boeken geschreven, hij begon hiermee in 1895 toen hij in het Spaanse leger zat. In 1953 won hij de Nobelprijs voor de literatuur.
Franklin Delano Roosevelt:
Franklin Delano Roosevelt is geboren in 1882 in de Verenigde Staten. Bij zijn opvoeding was vooral zijn moeder betrokken, want ze was soms erg streng. In zijn jeugd kon hij wel veel hobby’s beoefenen, zoals pony rijden, postzegels verzamelen, vissen, zeilen en hij zette vogels op die hij had geschoten. Hij kreeg les van gouvernantes waar hij de basis van Frans, Duits en Engels leerden. Later ging hij naar de Groton School en daarna naar de Harvard University en volgde daar colleges in staatsinrichting, geschiedenis en economie. In deze tijd ontmoette hij zijn vrouw Eleanor en daarmee trouwde hij in 1905. Na de Harvard University ging hij rechten studeren aan de Columbia Law School in New York. In 1907 werd hij uitgeroepen tot advocaat en ging toen werken als civiel jurist. Roosevelt stelde zich voor als kandidaat voor het presidentschap in 1932 en hij won gemakkelijk. Churchill kondigde New Deal aan, dat hield in dat de regering meer controle gaat houden op de industrie en landbouw. Het doel was om de economie weer te herstellen. In 1936 won Roosevelt voor de tweede keer de verkiezingen en nu met de grootste overwinning uit de geschiedenis. In 1940 werd Roosevelt weer herkozen en hij is de eerste Amerikaanse president die drie achterelkaar gekozen werd. Maar ook in 1944 won hij de verkiezingen, daarmee is hij de enige president van Amerika die 4 keer gekozen is.
Op welke manier lukte het Hitler om bijna heel Europa te veroveren?
Duitsland had voor de Tweede Wereldoorlog zware tijden door het verdrag van Versailles. Het land was toen arm omdat ze veel herstelbetalingen moesten doen en een oorlog voeren kostte ook veel geld. Maar Duitsland had door het verdrag van Versailles niet alleen geld boetes gekregen, ze moesten ook land afstaan, Duitsland raakte haar koloni??n kwijt, het Rijngebied moest gedemilitariseerd worden, geen groter leger dan 100.000 man, maar het ergste van allemaal was dat Duitsland de schuld kreeg van de Eerste Wereldoorlog. Vele Duitsers vonden deze straffen te zwaar en zij vonden ook dat Duitsland niet de schuldige was van WO1. Adolf Hitler werd steeds populairder en machtiger, omdat hij goede idee??n had om Duitsland welvarender te maken. Hitler werd ook populair door de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog, omdat de bevolking het niet eens was met het verdrag van Versailles en Hitler profiteerde daarvan. Want hij beloofde de schande van het verdrag van Versailles te herstellen. Toen in 1933 de Reichstag, de plek waar de Duitse regering zetelde, in de brand werd gestoken, greep Hitler dit aan om aan het hele volk aan te tonen dat er iets dringend veranderd moet worden in het land. Dat Hitler hiertoe waarschijnlijk zelf opdracht heeft gegeven, is pas later ontdekt. Overigens was de Nederlander Marinus van der Lubbe degene die dit deed. Hij werd veroordeeld tot onthoofding. Hij is hiermee de eerste slachtoffer van het nazi-regime. Hitler won vervolgens in datzelfde jaar de verkiezingen met de NSDAP in Duitsland. Hitler had in totaal 44% van de stemmen, maar dat was niet genoeg voor de meerderheid in het parlement. Door de steun van twee andere partijen kon de machtigingswet aangenomen worden. Die wet maakte een eind aan de bevoegdheden van het parlement. Zo werd Duitsland een extreem rechtse dictatuur. Nadat Hitler de communisten had opgepakt, begon hij nu ook de andere politieke tegenstanders op te pakken, maar ook de Joden, zigeuners en andere burgers in wie zij een bedreiging zagen. Aanvankelijk gebeurde dit nog op een redelijk beschaafde manier. De niet-Ariers werden naar zogenaamde heropvoedingskampen gestuurd, maar al gauw veranderen deze plekken in werk- en concentratiekampen. Ook zijn vele mensen publiekelijk vernederd. Zo werden bijvoorbeeld de hoofden kaal geschoren van vrouwen die zich inhielden met niet-Ariers. Ze moesten vervolgens met een soort schandebord door de stad lopen, zodat alle burgers konden zien wat ze verkeerd hadden gedaan. Ook werden ze op die manier ‘uit het volk gezet’. Daarnaast werden vijanden en vreemden onthoofd en in bomen opgehangen, zodat ook op die manier iedereen kon zien hoe fout ze waren. Hitler richtte voor ordebewaring, arrestaties en afluisterpraktijken de SS (Schutz Staffel) en de SA (Sturm Abteilung) op. Deze organisaties, bestuurd door Heinrich Himmler, zorgden dat vrijwel niemand meer anders durfde te doen en te denken dan wat de NSDAP uitdroeg. De kinderen van het nieuwe Duitse Rijk kregen nieuwe lesprogramma’s op school, waarin de NSDAP en ook Hitler verheerlijkt werden. Zo indoctrineerden ze deze kinderen al van het begin af aan. Ook konden jongens zich later aansluiten bij de Hitler-Jugend en meisjes bij de Bund Deutscher M??del. Op deze manier zorgden ze ervoor dat het hele land, of dit nu oprecht was of niet, aan de kant van Hitler kwam te staan. Hitler deed ook goede dingen voor Duitsland. Zo kon hij immers later zien dat hij niet voor niets gekozen was. In het nieuwe rijk liet Hitler veel wegen en fabrieken bouwen, zo was er in Duitsland veel meer werk en was er dus ook minder werkloosheid. Door de industrialisatie werden er ontzettend veel wapens gemaakt, waarmee Duitsland een ontzettend sterk leger mee kon maken. Hitler wou voor zijn volk meer Lebensraum (levensruimte), omdat zijn Arische ras meer grond nodig had voor het verbouwen van eten. Daarom viel hij in 1939 Polen binnen en dat is het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hitler had met de Sovjet-Unie afgesproken elkaar niet aan te vallen en Polen te verdelen. Duitsland heeft een sterk leger dus ze verslaan in 1940 ook Nederland, Belgi?? en Frankrijk. De Duitsers noemden het een Blitzkrieg (bliksemoorlog). Hitler verbreekt het verdrag met de Sovjet-Unie in 1941 en valt de Sovjet-Unie aan. Vanaf nu hoort de Sovjet-Unie ook bij de geallieerden. Hitler verovert grote stukken in de Sovjet-Unie, maar maakt een grote fout en verliest daarna veel land. In 1944 landden de geallieerden in Normandi?? (D-Day) in Frankrijk en veroveren ook grote gebieden. En op 5 mei 1945 capituleert Duitsland en is de Tweede Wereldoorlog in Europa eindelijk voorbij.
Hoe is het de geallieerden gelukt de oorlog te winnen?
Hitler vond het verdrag van Versailles een schande, daarom overtrad hij gelijk de regel dat zijn leger niet groter mocht zijn dan 100.000 man. Hij zette vanaf 1935 zelfs een miljoenenleger op. Frankrijk en Engeland lieten Hitler zijn gang gaan om te voorkomen dat er oorlog kwam. Hitler en Stalin hadden in 1939 een geheim verdrag gesloten om elkaar niet aan te vallen en Polen te verdelen. Dat was voor beide partijen gunstig want zo hadden ze allebei een stuk van Polen zonder elkaar aan te hoeven vallen. Frankrijk en Engeland verklaarde toen wel de oorlog aan Duitsland want ze vonden dat Hitler nu echt te ver was gegaan. In Itali?? was dictator Mussolini aan de macht en daar heerste het fascisme. De nationaalsocialistische leer van Hitler paste wel bij het fascisme en zij werden bondgenoten van elkaar. Samen met Japan waren zij de asmogendheden, Japan wilde graag grondstoffen en wou dus gebieden in Azi?? veroveren. Later veroverde Hitler ook nog Denemarken, Noorwegen, Frankrijk, Nederland, Belgi?? en Luxemburg. Hitler probeerde Engeland ook te veroveren maar dat lukte niet. Het verdrag dat Hitler met Stalin had gesloten bleek voor Hitler niks waard te zijn, want hij viel de Sovjet-Unie aan in 1941. De Sovjet-Unie hoorde nu bij de geallieerden. Hitler maakte een grote fout bij Stalingrad (Sovjet-Unie), hij verloor daar een veldslag en verloor daardoor veel land. De Verenigde Staten werd ook bij de oorlog betrokken door de Japanners. Japanse bommenwerpers vielen de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor aan. Hierdoor zijn vele Amerikaanse schepen gezonken, daarom sloot ook Amerika zich aan bij de geallieerden. Door deze aanval kon Japan hun grondgebied uitbreiden zonder dat Amerika ermee kon bemoeien. Doordat de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nu bij de geallieerden hoorden kwam er een keerpunt in de oorlog. Want de Engelsen en de Amerikanen voerden eind 1943 dagelijks bombardementen op industriegebieden in Duitsland en Japan. In 1943 gaf Itali??, met Hitler’s belangrijke oorlogspartner Mussolini, zich over aan de geallieerden. De geallieerde leiders kwamen nu bijeen om te overleggen hoe de vijand het best verslagen kon worden. Churchill en Roosevelt beloofden aan Stalin dat ze gingen aanvallen in het westen om een nieuw front te openen. Door dat nieuwe front kon de overwinning op Duitsland versneld worden. Door de deelname van de Verenigde Staten en de kracht van de Sovjet-Unie kwam er een keerpunt in de oorlog. Vanuit het westen kwamen de Verenigde Staten en Engeland en vanuit het oosten kwam de Sovjet-Unie. Churchill en Roosevelt hadden een meningsverschil over hoe ze de laatste fase van de oorlog wilden ingaan. De Amerikanen en daarmee dus Roosevelt vonden dat zij, na de bevrijding van Berlijn, door moesten gaan naar de Alpen waar Hitler naar toe was gevlucht en waar ook de rest van zijn gelijkgestemden zich bevond. Dit was echter een egokwestie, Amerika wilde goed in beeld komen bij de rest van de landen. Churchill en daarmee Groot-Brittanni?? vond dat de geallieerden in Berlijn moesten blijven om ervoor te zorgen dat de Sovject-Unie niet al te veel land overnam. Roosevelt negeerde dit advies, waardoor Berlijn uiteindelijk in de vier zones is opgedeeld en de denkbeelden van de Sovject-Unie verder konden worden verspreid. De geallieerden veroverden wel snel veel land en Duitsland gaf zich over op 5 mei 1945 in Nederland. De formele, schriftelijke capitulatie van Japan vond plaats op 2 september 1945 en daarmee eindigde de gehele Tweede Wereldoorlog.
Welke rol heeft de Verenigde Staten gespeeld in WO2?
De Verenigde Staten had een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog. De Verenigde Staten doen in eerste instantie niet mee met de Tweede Wereldoorlog, maar als Japan op Pearl Harbor een marinebasis aanvalt verklaart de Roosevelt de oorlog aan de asmogendheden. Japan viel de marinebasis aan omdat de Verenigde Staten dan niet gelijk kan aanvallen als Japen grote gebieden in Azi?? ging veroveren. Roosevelt en Churchill hebben bepaald dat er een nieuw front in het westen moest komen zodat Hitler sneller verslagen kon worden. Dat was niet makkelijk want Hitler had zo’n aanval verwacht, dus hij had al veel bunkers laten bouwen. Maar daardoor lieten ze niet tegenhouden want op 6 juni 1944 landden geallieerden troepen op de kust van Normandi??. Deze dag staat bekend als D-day. Duitsland was op 5 mei 1945 verslagen, maar dat was Japan toen niet. Om Japan te verslaan had de Verenigde Staten twee atoombommen. Deze atoombommen werden op Hiroshima en Nagasaki gegooid en daarbij vielen veel slachtoffers. Japan capituleerde na de atoombommen in augustus 1945. Roosevelt was erg belangrijk voor de Verenigde Staten, hij maakte veel belangrijke beslissingen. In eerste instantie wou Roosevelt dat de Verenigde Staten neutraal zou zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar hij wou wel dat de geallieerden zouden winnen. Dus hij hielp Groot-Brittanni?? door wapens te geven. Maar toen de Japanners Pearl Harbor aanvielen verklaarde hij de oorlog aan Japan. Maar Duitsland verklaarde de oorlog aan de Verenigde Staten, zodat de Verenigde Staten toch in oorlog raakte met de asmogendheden. Voor de oorlog liet hij veel meer wapens maken en zorgde ervoor dat het leger uitgebreid werd. Roosevelt had met Churchill afgesproken om een nieuw front te openen in het westen van Europa om Hitler sneller te verslaan. En dat lukte ook want Duitsland capituleerde op 5 mei 1945. Duitsland was verslagen maar Japan nog niet, Japan capituleerde in augustus 1945 door 2 atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Dit was niet het idee van Roosevelt want hij overleed op 12 april 1945. Zijn opvolger president Truman besloot om het geheime wapen in te zetten.
Conclusie:
Mijn hoofdvraag van dit onderwerp is ”Hoe is de strijd tegen Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog verlopen”? Ik vind het moeilijk om een onderwerp van enorme grootte, zoals de Tweede Wereldoorlog, samen te vatten en er eenduidige conclusies op los te laten. Er zijn namelijk zo ontzettend veel dingen gebeurd en is niet altijd even duidelijk of bepaalde voorvallen oorzaak zijn hoe de geschiedenis verlopenis.
Wel kan worden vastgesteld dat de oorsprong van de aanvang van de Tweede Wereldoorlog al in het einde van de Eerste Wereldoorlog ligt. Het feit dat Hitler als soldaat meevocht in deze oorlog en daarbij zijn Duitsland zag verliezen, toonde een groot litteken. Toen Hitler, na een mislukte staatsgreep, in de gevangenis belandde en zijn onvrede over de toestand van zijn geliefde land alsmaar groter werd, schreef hij ‘Mein Kampf’. Een boek waarin hij ‘rasechten’, ook wel Ariers genoemd beschreef. Toen hij in 1933 aan de macht kwam, overtrad hij vrijwel direct de regels die waren opgesteld aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Waar hij aanvankelijk nog de niet-rasechten wilde heropvoeden, ging dit al snel over in ergere praktijken. Miljoenen mensen, vooral joden, verloren hun leven in de werk- en concentratiekampen. Ondertussen keek Europa toe en kon aan het begin weinig doen om Hitler tegen te gaan. Uiteindelijk werkten Groot-Brittanni??, Sovjet-Unie en de Verenigde Staten samen, als Geallieerden, om zo Europa weer veilig te stellen en te bevrijden van Adolf Hitler. De Verenigde Staten (die echter pas meedoen in de Tweede Wereldoorlog wanneer Duitsland’s bondgenoot Japan hen bombardeert) en Groot-Brittanni?? hadden hier echter ook eigen belang bij, aangezien zij de oprukkende Sovjet-Unie met hun communistische idee??n wilden stoppen uit angst voor dit ‘rode gevaar’.
Beschrijving van je werk:
Ik vond het redelijk lastig om dit werkstuk te maken, want 4000 woorden is niet niks en ik wist niet echt hoe ik moest beginnen en hoe ik het werkstuk moest maken. Maar dat komt denk ik ook doordat ik iets te laat ben begonnen, omdat ik het in de periode voor de kerstvakantie erg druk had met Nederlandse boekverslagen, Duitse leesteksten, Engelse leesverslag en natuurlijk nog de normale toetsen en het huiswerk wat er dan ook nog eens bij zit. Er was ook nog een klein probleempje met een deelvraag maar dat was snel opgelost omdat ik mijn docent een e-mail had gestuurd. Ik heb niet echt tips van mijn klasgenoten gekregen, dus daar had ik niet zo veel aan. De tips die ik kreeg heb niet gebruikt omdat ik ze niet nodig had.
Al met al heb ik er toch een hoop tijd aan besteed. Ik denk dat ik er wel 20 uur mee bezig ben geweest. Op het laatst heb ik mijn ouders en mijn zus gevraagd om het na te kijken.
Door dit werkstuk heb ik in ieder geval meer geleerd over de Tweede Wereldoorlog en hoe het er toen aan toeging en wat er allemaal gebeurde. Ik heb ook meer geleerd over Hitler, Stalin, Churchill en Roosevelt en wat ze met elkaar te maken hadden. Ik heb redelijk veel van dit werkstuk geleerd, want ik weet nu veel beter hoe de Tweede Wereldoorlog in elkaar zit en wat er allemaal gebeurd is. Het was wel lastig om het werkstuk te maken want het was redelijk veel. Maar ik vond het niet verschrikkelijk om te doen, het was niet super leuk maar soms vond ik informatie dat ik nog niet wist en dat vind ik dan wel weer leuk.
Bronvermelding:
‘ Het geschiedenis boek
‘ Wikipedia
‘ Interview met bezoeker van Berlijnse tentoonstelling ‘Topographie des Terrors’