De San Giovanni kerk in Laterano of in het Nederlands de Sint-Jan van Lateranen kerk, is het oudste kerkgebouw van Rome. De kerk heeft de titel basilica major. Hiermee is het een van de vier pauselijke kerken van Rome, naast de Santa Maria Maggiore, de Sint-Paulus buiten de Muren en de Sint-Pieter.
De kerk is door keizer Constantijn de Grote gesticht in 313 ter ere van het edict van Milaan, die het stuk grond waarop het gebouwd werd leende van paus Melchiades. Keizer Constantijn de Grote stond bekend als een grote en invloedrijke keizer. Hij was de eerste Romeinse keizer die zich uitgesproken zou hebben voor het christendom. Daarnaast stichtte hij ook nog een nieuwe hoofdstad voor het nieuwe rijk, Constantinopel, wat nog erg lang bekend is gebleven en eigenlijk nog steeds is.
Met afmetingen van 100 bij 65 meter is deze kerk voor Romeinse begrippen een grote basiliek. Pas 11 jaar na de stichting van deze basiliek werd hij ingewijd. De kerk is opgedragen aan Jezus Christus, maar daarnaast is zij ook toegewijd aan Johannes de Doper en Johannes de Evangelist. Achter de basiliek is in 432 het baptisterium van de San Giovanni gebouwd. Dit is een achthoekig doopkapel, die zoals de naam het al zegt diende om mensen te dopen. De kruisgangen zijn in 1220 gebouwd en staan bekend om hun grote verscheidenheid aan zuilen. Zo zijn sommige zuilen zijn recht en glad, terwijl anderen gedraaid zijn en voorzien van moza??eken.
Wederopbouw
Spijtig genoeg is er na een aardbeving in 869 bijna niks meer van de basiliek overgebleven.
In 1650 hebben mensen de basiliek herbouwd door Paus Innocentius X en is er een moderne kerk van gemaakt. De aanleiding hiervoor was het jubeljaar. Borromini was de architect die dit verwezenlijkte. Borromini was een groot architect als het ging om gebouwen in de barokstijl. Hij ontwierp een aantal invloedrijke kerken en ontwikkelde een eigen type ovaal. Zijn werk was erg controversieel aangezien de stijl van de barok erg in strijd was met de stijl van de renaissance. Bij de wederopbouw zijn de plattegrond en structuur hetzelfde gebleven, alleen de stijl is aangepast naar die van de barok. Dit kun je nog steeds goed terugzien aan de vele versieringen, schilderingen en het koepelvormige plafond. Aan deze kerk grenst het Lateraanse Paleis. Deze naam komt van de familie die vroeger op dit landgoed woonde voordat de basiliek gebouwd werd, de Laterani familie. Daarnaast is het Lateraans Paleis de offici??le residentie van de paus geweest. Daarna kreeg de kerk de functie als kathedraal en dat is altijd zo gebleven.
Dat de kerk een heel belangrijke is kun je o.a. zien aan de volgende betekenis die op de gevel van de kerk staat. “Sacrosancta lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput” Dit betekent: ‘Allerheiligste kerk van Lateranen, moeder en hoofd van alle kerken van de stad en van de wereld’. Het is nog steeds de huidige bisschopskerk van Rome, wat de kerk voor Rooms-Katholieken erg bijzonder maakt.
Een basilica is vaak volgens een vast patroon ingedeeld. Dit bestaat uit het middenschip met twee of vier zijbeuken. De San Giovanni heeft twee zijbeuken. De zijbeuken zijn gescheiden van het middenschip door een rij zuilen. Aan het ‘hoofd’ van de basilica is een soort koepelvormig ‘uitsteeksel’. Dit wordt de apsis genoemd. Hiernaast een constructie van de plattegrond van de San Giovanni.
Geschiedenis
Het gebied waarop de San Giovanni gebouwd is, was, zoals eerder aangegeven, eerst in bezit van de Laterani familie. In de vierde eeuw na Christus werd de basiliek herbouwd in opdracht van keizer Constantijn. Deze kerk was gewijd aan de Verlosser en rijkelijk versierd. Later werd de kerk ook nog aan andere heiligen gewijd. Door de rijkelijke versieringen, die mede mogelijk werden gemaakt door gulle donaties van onder andere verschillende pausen, kreeg de basiliek als bijnaam ‘basilica aurea’, oftewel de gouden basiliek. Deze versieringen maakten de basiliek erg gevoelig voor de Vandalen, die de hele basiliek leeggeroofd hebben. Dit werd gerestaureerd door Paus Leo de Grote rond 460. Een paar eeuwen later, in 896, werd de basiliek helaas verwoest door een aardbeving. De basiliek werd opnieuw opgebouwd en zou ongeveer 400 jaar overleven voordat het zou platbranden. De basiliek werd in 1360 nog eens herbouwd door Paus Urbanus V. Tot die tijd was de basiliek gebruikt als residentie van de Pausen. In 1377 werd het Vaticaan de nieuwe verblijfplaats, omdat dit een drogere en gezondere omgeving had. Paus Innocentius X verbouwde de basiliek tot hoe we die nu kennen. Rond 1730 werd er een wedstrijd uitgeroepen over het ontwerp van een nieuwe fa??ade. Deze fa??ade is in 1735 voltooid door Alessandro Galilei.
(Kunst)voorwerpen
In de basiliek staan verschillende belangrijke (kunst)voorwerpen. Ten eerst is er het gotische tabernakel. Er wordt gezegd dat in dit tabernakel de hoofden van St. Pieter en St. Paulus liggen. Verder zijn er ook nog twaalf enorme standbeelden in de basiliek te vinden van de twaalf apostelen. Deze standbeelden zijn gemaakt door belangrijke rococo beeldhouwers destijds, zoals bijvoorbeeld Angelo de Rossi, Francesco Moratti en Pierre le Gros de Jonge. Achter de beelden zijn gesloten deuren geschilderd. Deze deuren verwijzen naar de poorten van het hemelse Jeruzalem. Ten slotte heeft de basiliek ook zes pauselijke grafmonumenten.
Al deze elementen maken de San Giovanni een bijzondere kerk met een lange, interessante geschiedenis. Als men in de buurt van Rome is, is het zeker de moeite waard om deze basiliek te bezoeken!