Seksuele voorlichting is het overbrengen van informatie met betrekking tot de seksualiteit van de mens. Vaak wordt een voorkeur gegeven aan de algemenere term relationele en seksuele vorming, waarvan seksuele voorlichting een onderdeel is en waarbij naast informatieoverdracht ook een grote nadruk ligt op het aspect van de vorming. In sommige scholen wordt dit onderwerp in het lesprogramma van de school opgenomen in een vak als biologie of godsdienst.
Onderwerpen
In relationele en seksuele vorming kunnen onderwerpen aan de orde komen zoals:
‘ de verschillen tussen man en vrouw in lichaamsbouw (geslachtskenmerken)
‘ de verschillen in ontwikkeling en gevoelens
‘ de wijze van voortplanting (bevruchting)
‘ het genot van seks, waaronder masturbatie
‘ de gevaren van seksueel overdraagbare aandoeningen
‘ zwangerschap en het voorkomen van zwangerschap, anticonceptie
‘ de ontwikkeling van embryo en foetus en de geboorte van de baby
‘ verwachtingspatronen met betrekking tot seksualiteit
‘ meningsvorming over de waarde van ongeboren menselijk leven
‘ omgaan met seksualiteit en eenieders verantwoordelijkheid op dit vlak
‘ maatschappelijke normen en waarden
‘ afwijkende idee??n over seksualiteit
‘ het tegenspreken van onjuiste informatie over seksualiteit, zoals:
o dat men van een tongzoen zwanger zou kunnen raken
o dat men aids van een vieze toiletbril op zou kunnen lopen
o dat men van de ‘eerste keer’ niet zwanger raakt
o dat masturberen ongezond zou zijn
Geschiedenis
Voor 1960 was er een erg gesloten seksuele moraal, seks was eigenlijk taboe. In veel gevallen was er weinig tot geen voorlichting over seks, ouders vertelden alleen dat seks vies was en jongens met de handen boven de dekens moesten slapen! Ook scholen kwamen hierin tekort en zo kwam het regelmatig voor dat een vrouw wanneer ze trouwde nog niet wist hoe voortplanting in elkaar zit. Ook hadden volwassen mensen nog onjuiste idee??n over voortplanting, zoals:
‘ dat men van een tongzoen zwanger zou kunnen raken
‘ dat men aids van een vieze toiletbril op zou kunnen lopen
‘ dat men van de ‘eerste keer’ niet zwanger raakt
‘ dat masturberen ongezond zou zijn
In de zestiger jaren kwam men eigenlijk toch ook wel tot de conclusie dat dit zo niet kon en zette de seksuele revolutie zich in. Daardoor werd het taboe van seksualiteit doorbroken, het werd veel makkelijker om erover te praten.
Tot rond 1960 was de seksuele moraal zo gesloten (seks was taboe) dat in veel gevallen de seksuele voorlichting volledig ontbrak. De ouders vertelden hun kinderen erg weinig (alleen dat seks vies was, en dat jongens met de handen boven de dekens moesten slapen), en ook op school werd geen seksuele voorlichting gegeven. Zo kwam het voor dat wanneer een vrouw trouwde ze nog niet wist dat ze van een tongzoen niet zwanger kon worden, en dat de buiknavel niets met voortplanting heeft te maken.
Door de seksuele revolutie die daarna inzette, werd het taboe van de seksualiteit doorbroken. Het onderwerp was mede veel eenvoudiger geworden, omdat door de introductie van de anticonceptiepil een zwangerschap op een betrouwbare manier kon worden voorkomen.
Sinds ongeveer 1985 heeft de opkomst van de ziekte aids een nieuwe impuls gegeven aan het belang van seksuele voorlichting. In veel Afrikaanse landen, waar grote delen van de bevolking met aids is besmet, wordt seksuele vorming als een onmisbaar deel van de volksgezondheid gezien. Toch zijn er nog zeer veel landen en streken waar seksualiteit nog steeds (met name voor meisjes) als taboe en als vies geldt.
Relationele en seksuele vorming thuis
De relationele en seksuele vorming thuis begint bij eenvoudige vragen van het kind aan de ouders. Een kind zal al op heel jonge leeftijd vragen waar hij vandaan komt bijvoorbeeld. Dat kan al gauw een aanleiding zijn voor een ouder om te vertellen hoe het ongeveer zit. Het beste is daarbij om er gewoon en terloops over te praten, net zoals andere onderwerpen met het opgroeien van het kind steeds uitgebreider besproken worden.
Maar niet alle ouders zal dat even gemakkelijk af gaan, omdat er nog steeds een taboe rust op het openlijk spreken over seksualiteit. Sommige ouders zullen al dan niet terecht denken dat de kinderen er nog niet aan toe zijn. Door het gesprek hierover uit te stellen maken de ouders het zichzelf echter alleen maar moeilijker. Daarnaast is het ook niet in het belang van het kind om vragen die het stelt niet te beantwoorden op een manier die past bij het ontwikkelingsniveau van het kind.
Het is van belang dat ouders hun kinderen voorbereiden op de verandering in hun lichaam die vanaf het tiende jaar zullen gaan optreden. Zonder voorlichting is het voor een meisje een grote schok als ze op een dag voor het eerst ongesteld wordt (menstruatie). Hetzelfde geldt voor een jongen die met een natte broek wakker wordt (een natte droom). Bovendien is men beter op zijn hoede voor zaken als aids en ongewenste zwangerschap.
Veel mensen beginnen hun verhaal met de voortplanting van bloemen. De bij gaat van bloemetje naar bloemetje. De overstap naar mensen is dan snel gemaakt: “en bij mensen gaat dat ook zo”. Sommige kinderen zijn echter nieuwsgierig en willen alles weten. Op de vraag “hoe dan” wordt vaak geantwoord: “dat vertel ik wel als je 18 bent”. Anderen menen dat men het beste er zo normaal en eerlijk mogelijk over kan praten, en doet dit dan ook. Een andere manier is een op kinderen gericht informatief boekje over seksualiteit kopen, en dit opzettelijk in huis rond te laten slingeren. Het kind zal dit dan lezen en zelf leren hoe seksualiteit in elkaar zit. Verder bestaan er veel jongerenbladen zoals Hitkrant die eveneens veel aandacht aan seksualiteit besteden.
Relationele en seksuele vorming op school
Relationele en seksuele vorming op school vindt plaats bij diverse vakken, met name bij biologie. Soms worden mensen van buiten gehaald, bijvoorbeeld studenten geneeskunde of vrijwilligers die hiertoe speciaal zijn opgeleid. De voorlichting blijft op vele scholen beperkt tot louter technische informatie en wat theoretische verhalen. De leraar of lerares zal bijvoorbeeld wel benadrukken dat ter voorkoming van SOA’s het belangrijk is voorhuwelijkse betrekkingen en ontrouw te vermijden of dat een condoom kan bijdragen aan de preventie van deze aandoeningen, maar men zal niet gauw uitleggen hoe dat precies moet. Vaak is er bovendien weinig tijd voor relationele en seksuele vorming beschikbaar naast alle andere leerdoelen.
Seksuele revolutie
De seksuele revolutie is een ommekeer in de omgang met en de kijk op seksualiteit, die in de jaren 60 van de 20e eeuw plaatsvond, deels ge??nspireerd door de werken van Wilhelm Reich en Alfred Kinsey. Vooral de introductie van de anticonceptiepil in 1964 (tot 1969 alleen op recept), droeg hier sterk aan bij. De seksuele revolutie is vooral een fenomeen uit de westerse industri??le samenleving, en als zodanig ook een reactie op het Victoriaanse tijdperk.
Er werd meer de nadruk op de individuele beleving gelegd. Seksualiteit kwam losser te staan van voortplanting, mede door de introductie van de pil als effectief anticonceptiemiddel en de opkomst van de NVSH met allerlei consultatiebureaus. Mede daardoor kwamen seks en huwelijk verder van elkaar af te staan (voor- en buitenechtelijke seks). Ook seks met meer dan ‘?n partner (afwisselend of tegelijk) deed opgang (vrije liefde, “seksuele bevrijding”).
De provo- en hippiebeweging heeft belangrijke bijdragen geleverd aan de seksuele revolutie. Daarnaast is er de invloed geweest van de televisie als massamedium.
De seksuele revolutie viel samen met een verandering in morele waarden en was een van de grotere onderwerpen in het feminisme en de emancipatie van de vrouw. Seksuele bevrijding en de bestrijding van seksueel geweld tegen vrouwen speelden een grote rol in de vrouwenbeweging van de “tweede feministische golf”.
Voorvechters waren naast de vrouwenbeweging onder meer de progressieve partijen, in Nederland vooral D’66 en de PSP. De grote kerken reageerden terughoudend of afwijzend, vooral de Rooms-katholieke Kerk en orthodoxe protestanten. De invloed van de kerken nam echter af (secularisatie).
Hoewel er deels later weer een teruggang is geweest kan in het algemeen worden gesteld dat sinds de seksuele revolutie:
‘ de emancipatie van de vrouw is toegenomen
‘ in de plaats van het huwelijk en het gezin, het individu als belangrijkste maatschappelijke institutie is gekomen
‘ de incidentie van geslachtsziekten is toegenomen
‘ het aantal grote gezinnen is afgenomen
‘ de bevolkingsaanwas is gedaald
‘ sommige andere seksuele belevingsvormen zoals onder andere homoseksualiteit meer worden geaccepteerd, en het homohuwelijk is ingevoerd
Bronvermelding
http://nl.wikipedia.org/wiki/Relationele_en_seksuele_vorming