Iemand verliezen, Iedereen heeft het al meegemaakt of zal het meemaken. Het is iets waar niemand kan aan ontsnappen, het gebeurt, plotseling of juist niet. Hoewel de gebeurtenis hetzelfde is, ondergaat niet iedereen dezelfde gevoelens. De gedachten die dan door je hoofd dwalen, de opkomende vragen, de spijt die begint op te borrelen, ‘ is bij geen enkel persoon hetzelfde. Wat wel hetzelfde is, is het gemis, het gemis naar die persoon en het gemis naar de geborgenheid.
In Perception of Loss staat wat het verlies doet met een mens, het beseffen van, de weg die afgelegd wordt tijdens dit proces, centraal. Het benauwend gevoel moest primeren, het moment dat het echt tot je binnenste doordringt. De paniek die stilaan begint door te sluimeren, het moment waar de vragen zonder antwoord zich beginnen op te stappelen.
Jan Van Oost, een schilder die gepassioneerd is door de beeldhouwkunst, houdt zich ook hiermee bezig. Zijn werk heeft als wederkerende thema’s de dood, de notie van pijn als ultieme bewijs van ons bestaan en vergankelijkheid.
Zijn werk ademt somberheid uit over het tragische lot van de mens. Hij isoleert de mens binnen een bepaalde tijd en ruimte waarin ze en anderen geconfronteerd en zelfs gekweld worden met hun diepste vragen, vragen die geen antwoord hebben.
Hierdoor straalt het werk eenzaamheid uit, de persoon is totaal in zichzelf gekeerd. Dit gevoel is exact het gevoel wanneer iemand iets dierbaars verliest. Niemand die weet wat die persoon precies voelt en die hem kan helpen. De manier waarop iemand een verlies verwerkt is bij iedereen anders, we moeten het allemaal zelf verwerken.
Perception of Loss zonder de persoon van de buitenwereld af. Hij wordt net zoals Van Oost zijn Black Women in isolatie plaatst.
Verder straalt Black Women het moment uit van besef dat het weg is, net dan komt het besef hoe waardevol iets is, wat je er aan had, net daarna val je in een leegte. Een leegte waarin alle fut ontbreekt. Het werk van Jan Van Oost straalt dit moment uit. De pure leegte, de eenzaamheid, de kwetsbaarheid waarin iemand zich op dat moment bevindt. Dit is precies wat de waarnemer moest voelen en ondergaan in Perception of Loss.
Jan Van Oost gaat echter nog een stap verder, hij houdt de toeschouwer een spiegel voor van onze diepste vragen. Ook laat hij telkens het vrouwelijk lichaam terugkomen als soort van onderzoek ernaar, nl. hoe ze beweegt, haar lichaam, haar verlangens en haar genot in relatie tot dood en leven.
Het werd echter al snel duidelijk dat in Perception of Loss het in het begin de verkeerde richting uitging. De dood werd eerst veel te objectief en kil benaderd. De dood werd als een mechanisme voorgesteld en niet als iets dat veel schade bij anderen berokkend. Het sterven stond toen centraal en niet het proces van verlies.
De toeschouwer moest geplaatst worden in de rol van de rouwende. Het moest de onrustige en onzekere periode uitdrukken. Vandaar dat ik gekozen heb voor een zintuigelijke en lichamelijke benadering.
De toeschouwer word verwacht het werk aan te raken. Eenmaal de waarnemer zijn hand erdoor steekt, ervaart die de geborgenheid, het besef van naderend verlies en dan de ultieme eenzaamheid, die koud aanvoelt (door de wind).
Kortom staat het onvermijdelijke lijden van de mens centraal, een thema waar Berlinde De Bruyckere zich mee ook bezig houdt.
Berlinde plaats het thema lijden en pijn tegenover schoonheid en troost. ‘Het lijden op zich is niet mooi, maar in het lijden zitten heel mooie momenten. Momenten die we nodig hebben om er verder mee te kunnen.’ Aldus Berlinde De Bruyckere
Wanneer die uitgevoerd wordt in een materiaal dat de toeschouwer uitnodigt tot aanraken, dan wordt dat moment veel verdraagzamer. Het is ook dat moeilijk moment waarvoor wij mensen geen woorden voor hebben. Geen woorden om het uit te kunnen leggen of om juist iemand te kunnen troosten. Dit is het moment van besef.
Haar dode paarden stralen kwetsbaarheid en fragiliteit uit. Het gaat hier niet zozeer om de buitenkant, maar om de binnenkant. Berlinde maakt hierbij de vergelijking met het binnenste van een mens. Het is ons binnenste, onze gevoelens die naar buiten komen,’ die we totaal niet kunnen beheersen. Dit is de pure fragiliteit van een mens. Z’n diepste gevoelens zijn niet te onderdrukken, je maakt het gewoon mee net zoals je een verlies meemaakt.
BIBLIOGRAFIE
INTERNETBRONNEN
Auteur niet bekend, ‘Jan Van Oost’, zonder datum. Geraadpleegd op 5 december 2014 op http://www.muhka.be/nl/artist/367/Jan-Van-Oost
Edith Doove, ‘Jan Van Oost’, 22 september ‘ 8 december 2002. Geraadpleegd op 5 december 2014 op http://www.museumdd.be/nl/verleden/t114
Auteur niet bekend, ‘Kunst als troost voor het onvermijdelijke lijden van de mens’, 17 oktober 2014. Geraadpleegd op 3 januari 2015 op http://cobra.be/cm/cobra/videozone/rubriek/kunst-videozone/1.2121464
Juliana Engberg, ‘Berlinde De Bruyckere: we are all flesh’, 2 juni ‘ 29 juli 2012. Geraadpleegd op 3 januari 2015 op ‘Berlinde De Bruyckere: we are all flesh’. Geraadpleegd op 3 januari 2015 op https://www.accaonline.org.au/exhibition/berlinde-de-bruyckere-we-are-all-flesh
AFBEELDINGEN
Afbeelding 1: Jan Van Oost, Untitled, 1993
Uit BAM, Jan Van Oost, geraadpleegd op 5 december 2014 op http://bamart.be/nl/artists/detail/271
Afbeelding 2: Kimberly Vanderbeken, Perception of Loss, 2014.
Zelfgenomen foto op zondag 14 december 2014.
Afbeelding 3: Kimberly Vanderbeken, Perception of Loss, 2014.
Zelfgenomen foto op zondag 14 december 2014.
Afbeelding 4: Berlinde De Bruyckere, Lost, 2006
Uit Berlinde De Bruyckere, misselijkmakend mooi, geraadpleegd op http://www.janantoon.be/berlinde-de-bruyckere-misselijkmakend-mooi/