PO KUBV In het atelier van Paul Cézanne Mariska Hendriks 5 HAVO2
Onderzoeksvragen:
1 Welke zijn de inhoudelijke uitgangspunten van de kunststroming en van de kunstenaar waardoor jij je laat inspireren?
De inhoudelijke uitgangspunten van de kunststroming kubisme is dat je het schilderij vanuit verschillende kanten kan bekijken, het perspectief, stilleven en afgevlakte volume. Het woord kubisme hangt samen met het woord kubus. Veel kunstenaars zagen de wereld als kubussen, kegels en cilinders. Kubisten vereenvoudigden zoveel mogelijk. De kleur maakte niet veel uit, de ene periode was het belangrijk om met de kleur te spelen, dus veel felle kleuren en de andere periode was het minder belangrijk. Vele onderwerpen die terug kwamen binnen het kubisme zijn landschappen,mensen en stilleven.(bron 1) De door mij gekozen kunstenaar Paul Cézanne was een kunstenaar die behoorde tot het postimpressionisme. Zijn gemaakte werk was een mengeling van impressionisme en kubisme.(bron 2) Zo is deze overgang van impressionisme naar kubisme te zien bij zijn werk ”Mont Sainte-Victoire”. Hierbij zie je in een van de eerste gemaakte schilderijen van Mont Sainte-Victoire meer impressionistische stijl wat zich kenmerkt door de vele kleuren, fijnere strepen en impressie van het gemaakte schilderij zelf(afbeelding 1). Een van de opvolgende schilderijen van Cézanne was dat het meer een kubistische stijl aannam, minder felle kleuren en meer grovere strepen.(afbeelding 2)(bron 3)
(afbeelding 1) (afbeelding 2)
2 Hoe zijn de inhoudelijke uitgangspunten te zien in de voorstelling?
Veel werken van Cézanne zijn de inhoudelijke uitgangspunten vooral aan een thema gehangen. Vaak schilderde hij stilleven, landschappen en fruit.(bron 2) Hij schilderde ook vaak zelfportretten. Als we deze verder gaan bekijken zien we bij vele zelfportretten dat hij altijd naar rechts gericht staat/zit en met een schuine hoek naar ons kijkt. Vaak heeft Cézanne een hoed op of het schilderij bevat alleen het hoofd of een deel van zijn lichaam erbij.(bron 2) Bij het stilleven zien we vaak dat hij fruit gebruikt met andere attributen erbij, geen luxe lekkernij. Hij schildert dit vanuit verschillende perspectieven. Bij de landschappen zien we dat hij de bomen wel realistisch laat maar niet al te gedetailleerd.
3 Hoe zijn de inhoudelijke uitgangspunten te zien in de vormgeving?
Paul Cézanne gebruikt bij zijn schilderijen de kleuren die bij de realistische wereld horen. Hij gebruikte niet voor de huidskleur bijvoorbeeld groen. Hij bleef realistisch. Wat je ook ziet in zijn schilderijen is dat hij veel probeert te werken met lichte en donkere kanten, door een bepaald perspectief kijkende. Zijn schilderijen zijn plat geschilderd, je ziet wel dat het driedimensionaal is maar niet echt. Het is eerder tweedimensionaal. Je ziet ook in zijn schilderijen dat zijn strepen op het schilderdoek voor een bepaald onderdeel van zijn schilderij veelal in dezelfde richting zijn geschilderd.
4 Hoe zijn de inhoudelijke uitgangspunten te zien in de techniek en de keuze voor bepaald materiaal?
Paul Cézanne gebruikte bij het schilderen dikke grove strepen op zijn schilderdoek, hierbij kan je het goed zien dat hij zijn kwast op het doek drukte en met een veeg over het doek bewoog en tegelijkertijd zijn kwast van het doek af haalde. Dit cre??erde een effect dat het redelijk realistisch eruit zag maar ook wel niet al te realistisch. Je ziet veel verschillende strepen in zijn schilderijen terug, zo zie je lange dunne/dikke strepen, korte dunne/dikke strepen, korte/lange halen. Hij gebruikte ook zijn schilderdoek om zijn olieverf te mengen, zo zie je verschillende kleuren door elkaar in overgang gaan. De kleuren krijgen ook meer glas, het spreekt meer als een ”echte wereld”.
5 Hoe voltrekt zich het beeldend proces van de kunstenaar? Heeft hij/zij altijd op deze manier gewerkt of was eerder of later werk anders en hoe dan?
In de eerste periode zijn de werken die Cézanne maakt, geven de conflicten met zichzelf, de gespannen verhoudingen met zijn familie en de problemen met het schilderen weer. Hij heeft twee keer toelatingsexamen aan de ??cole des Beaux Arts in Parijs gedaan en is twee keer gezakt. Als je niet toegelaten werd op de school kon je later ook niet exposeren in de Salon van Parijs en verdiende je niets. Zijn vader wilde dat hij rechten ging studeren zodat hij zijn eigen geld ging verdienen. (Zijn vader was nl. een rijke bankier en dus had hij eigenlijk geen geldproblemen). Cézanne voelde zich in Parijs niet thuis. Hij was iemand van het platteland en had ruwe manieren ‘een provinciaal’ zei men in Parijs. Zijn schildertechnieken waren ook ruw en de techniek nog niet helemaal af. Hij schilderde wel over het dagelijkse leven, wat de impressionisten deden, maar de sfeer van de schilderijen was dreigend en soms een beetje onwerkelijk door de donkere schaduwen. Zie de ‘dieven en de ezel’ 1860-1870 (bron 4)
De stillevens in de latere periode: Zie Stilleven met commode
Als je goed kijkt zie je dat de rechterhoek van de tafel hoger in het vlak staat dan de linkerhoek. Dat is uiteraard onmogelijk bij een frontaal aanzicht op de tafel. Hierdoor lijkt het alsof Cézanne meer bovenop het linkergedeelte van de tafel kijkt dan op het rechtergedeelte. Hij experimenteerde met de toepassing van meerdere perspectivische standpunten in een schilderij, vanuit de gedachte dat een schilder beweegt tijdens het schilderproces en dus niet steeds vanaf exact dezelfde plek naar de werkelijkheid kijkt. Dit was een zeer vernieuwende gedachte in zijn tijd, want het was volledig in tegenspraak met de geldende academiewetten, welke nog altijd gebaseerd waren op de perspectiefleer van de renaissance. Cézanne probeerde zijn idee van het meervoudige perspectivische standpunt in een groot aantal stillevens uit, die hij in de jaren tachtig en negentig van de negentiende ‘ Het vormde een beslissende bron van durf en inspiratie voor de pioniers onder de kubisten (bron 6)
6 Welke biografische gegevens zijn van betekenis voor het oeuvre?
De eerste periode van zijn schilderijen waren nog onrustig en onzeker. Dit kwam omdat hij zelf ook zijn rust nog niet gevonden had. De gespannen sfeer met zijn vader, (hij durfde zelfs zijn relatie niet te vertellen omdat hij bang was dat hij geen geld meer kreeg van zijn vader)het niet accepteren van de medeschilders dat hij uit de provincie kwam. En dat hij niet geaccepteerd werd op de ‘des Beaux Arts’.Dit kun je ook zien in zijn schildermethoden. Vette dikke zwarte lijnen en grote schaduwen. Hij heeft nog niet zijn eigen stijl ontwikkeld. Hij probeert in een romantische stijl te schilderen, maar heeft zijn eigen stijl nog niet gevonden. Zijn werk wordt steeds geweigerd om te exposeren bij de Salon. Daardoor gaat hij vaak zich afkeren van de andere schilders en leeft voor zichzelf alleen. Soms als een kluizenaar. Ook heeft hij angst voor fysiek contact. Zijn relatie met zijn vrouw wordt daardoor ook moeilijker. Hij schildert dan ook geklede mannen naast blote vrouwen.
Veel van vroege werk is verloren gegaan omdat hij het vernietigde. Hij was erg onzeker en dit gaf veel woedeaanvallen. Hij reist wel twintig keer op ene neer tussen Aix en Provence en Parijs. (Bron 5)
7.Zijn er andere kunstenaars of stijlen en stromingen die de kunstenaar hebben ge??nspireerd? Laat beeldmateriaal zien en vergelijk dat met werk van de kunstenaar van jouw keuze. Benoem de overeenkomsten en de verschillen.
De stromingen zoals de Romantiek en het Impressionisme lijken veel op elkaar. Ze gingen er tegen de academische kunst in. Het idee wat dat een kunstenaar zich tegen de realiteit verzet en zoekt naar zijn eigen stijl, komt uit de Romantiek. Dit deden de Impressionisten ook. Om weg te vluchten uit de werkelijkheid kiezen ze de natuur. Daarom zijn er ook zoveel schilders die de natuur schilderen.
Ook de landschapskunst vooral van de Engelse schilders zoals Turner en de Nederlander Bartold Jongkind heeft ook invloed uitgeoefend op de impressionisten, vooral de lichtinval zoals bij Jongkind.(bron 7)
William Turner Bartold Jongkind
In de eerste periode van zijn schilderen werd hij be??nvloed door Delacroix. Hij maakte landschappen met rood , geel en blauwe kleuren, ( De dieven en de ezel). Een romantische stijl van schilderen.
Delacroix dieven en de ezel Cézanne de dieven en de ezel
Ook maakte hij schilderijen van grote eetfestijnen. Dit kwam veel voor in de literatuur, schilderkunst en muziek uit zijn tijd. Hij was een groot bewonderaar van Emile Zola, een van zijn beste vrienden. Ook inspireerd hem ??douard Manet. Zie ‘middagmaal in het Gras’ en Cézanne’s ‘Maaltijd aan de oever van de zee. Cézanne’s personen zijn echter veel complexer en soms overdreven dan Manet.
Manet Pastorale Cézanne Pastorale
Hij laat zich be??nvloeden door Manet ”Olympia” en maakt het schilderij ”het nieuwe Olympia”:
Manets Olympia Paul Cézanne nieuwe Olympia
Hij bewonderde JB Chardin die altijd een voorwerp diagonaal in het schilderwerk zette, dit zorgde in het schilderij voor diepte. Hij begon ook stillevens te schilderen zoals Chardin. Hij gebruikte net als Chardin een voorwerp wat diepte gaf, zo het mes.
Chardin Cézanne
De stillevens waren wel grof geschilderd, anders dan Chardin. En de achtergrond was bijna zwart. Dit leek op de spaanse Barokschilders. De latere stillevens zijn veel lichter van kleur. Witte tafellakens en een lichte achtergrond. De schilders gaan ook steeds meer buiten schilderen en dit deed hij vaak met Pisarro.(bron 4)
8. Zijn er andere kunstenaars uit dezelfde tijdsperiode/stroming die de kunstenaar hebben ge??nspireerd? Laat voorbeelden van werk van deze kunstenaars zien en vergelijk het werk met dat van de kunstenaar van jouw keuze. Benoem de overeenkomsten en de verschillen.
Cézanne heeft de schilderkunst van Pablo Picasso en Matisse en Henry Moore rechtstreeks be??nvloedt doordat hij het menselijk lichaam met een grovere techniek schilderde maar ook krachtigere en met energie weergaf. De mensen werden gespierd geschilderd. Ook maakte hij schilderijen van grote eetfestijnen. Dit kwam veel voor in de literatuur, schilderkunst en muziek uit zijn tijd. Hij was een groot bewonderaar van Emile Zola, een van zijn beste vrienden. Ook inspireerd hem ??douard Manet. Zie ‘middagmaal in het Gras’ en Cézanne’s ‘Maaltijd aan de oever van de zee. Cézanne’s personen zijn echter veel complexer en soms overdreven dan Manet.
Manet Pastorale Cézanne Pastorale
Hij laat zich be??nvloeden door Manet ”Olympia” en maakt het schilderij ”het nieuwe Olympia”:
Manets Olympia Paul Cézanne nieuwe Olympia
9. Wat is de tijdgeest en de periode waarin de kunstenaar leefde? Denk aan de sociale, politieke, economische en culturele context.
De periode, waarin het impressionisme een belangrijke rol speelde, is ongeveer de periode vanaf 1860 tot ongeveer 1914. Het begin van de Eerste Wereldoorlog is de afsluiting van een periode van verandering. In korte tijd veranderde er van alles. Plotseling ging de techniek een hele grote rol spelen in het leven van mensen, voor het eerst kwamen mensen in aanraking met dingen die wij nu heel normaal vinden, maar die toen destijds wereld op z’n kop zetten. In Frankrijk, waar het impressionisme is ontstaan, stond het keizerrijk van Lodewijk Napoleon III onder druk. Door de Frans-Pruisische oorlog van 1870 werd het alleen maar slechter voor Frankrijk. Het impressionisme is dus een kunststroming uit deze roerige periode van 1860’1914. Hun kunst was voor hen niet langer werkelijkheid, maar een veranderlijke werkelijkheid. Door de opkomst van tubes verf, kon er nu ook buiten geschilderd worden. En omdat ze alledaagse dingen schilderden werden ze niet geaccepteerd door de andere ‘oude’ schilders die sommige dingen beter maakte dan het was. Ze werden vaak niet geaccepteerd. Vage strepen en schetsen vond de mens maar niets.
Na de oorlog herstelde Franrijk snel en de economie bloeide op.
Bronnenlijst:
bron 1:http://nl.wikipedia.org/wiki/Kubisme, ”kenmerken”,
bron 2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_C%C3%A9zanne, ”introductie”, ”thema’s”, ”zelfportretten” ,
bron 3:http://nl.wikipedia.org/wiki/Mont_Sainte-Victoire_(Paul_C%C3%A9zanne)
bron 4: ”galerie van de grote meesters, p. Cézanne, Jordi Vigue, ” 1838 ‘ 1864” , 1865 ‘ 1869” , (boek)
bron 5:
http://www.henkverveer.nl/serieuze%20Zaken/Beeldende%20kunst%20C%C3%A9zanne.html
bron 6:
http://www.artsalonholland.nl/meesterwerken/paul-cezanne-stilleven-met-commode#sthash.xKEPzJYs.dpuf
bron 7:
http://www.kunstgeschiedenis.jouwweb.nl