Leg uit wat het verband is tussen de afbraak van ozon en het broeikaseffect.
De ozonvreters zorgen ervoor dat ozon wordt omgezet in zuurstof. De afbraak van ozon betekent dat de ozonlaag dunner wordt, waardoor meer UV-straling van de zon de aarde bereikt.
Wetenschappers meten de hoeveelheid ozon over een bepaalde luchtoppervlakte in Dobson Units (DU’s). Boven Nederland registreert het KNMI tijdens een normale situatie in de ozonlaag 380 tot 400 Dobson units . Er is sprake van een gat in de ozonlaag als de hoeveelheid ozon is gedaald tot beneden de 200 Dobson Units, omdat UV-straling van de zon dan niet meer voldoende wordt tegengehouden. In september 2003 was het gat in de ozonlaag groter dan ooit door een extreem koude winter: 29 miljoen vierkante kilometer. In 2005 was het gat kleiner: 25 miljoen vierkante kilometer. Door de extreem lage temperatuur vestigde het ozongat in 2006 een record qua grootte. In 2007 was het ozongat 30% kleiner dan in 2006.
grootste gat in de ozonlaag ooit waargenomen, Antartica 2006
6. Leg uit waarom UV-straling schadelijk is voor het leven op aarde.
Door een teveel aan ultraviolette straling kan de huid rood kleuren of verbranden, het kan zelfs huidkanker veroorzaken. Dit heeft natuurlijk ernstige gevolgen. Huiskanker kan worden verholpen door het stukje huid weg te laten snijden, maar er zijn ook soorten huidkanker die niet verwijderd kunnen worden en daarom dodelijk kunnen zijn. Zonnebrandcr??mes of -lotions bevatten daarom stoffen die schadelijke UV-straling proberen tegenhouden. Voor dieren is het echter minder gevaarlijk, zij hebben meestal een vacht die de gevaarlijke UV-stralen tegenhouden, toch zijn de dieren niet helemaal beschermen en er bestaat natuurlijk een kans dat dieren alsnog huidkanker oplopen. Als je vroeger en op middelbare leeftijd erg veel bent blootgesteld aan UV-straling (bijvoorbeeld veel in de zon hebben gezeten) zal je huid sneller verouderen. De huid wordt dunner en er ontstaan rimpels door beschadiging van het dieper gelegen elastisch bindweefsel, deze gevolgen zijn blijvend en kunnen dus beter voorkomen worden. Kinderen lopen daardoor het meeste risico op de lange termijn. Baby’s en heel jonge kinderen kunnen daarom het beste zo veel mogelijk uit de zon gehouden worden. Ook kan teveel blootstelling aan UV-straling zorgen voor oogaandoeningen of zelfs blindheid.
Voor de landbouw, is aangetoond, dat er na te veel blootstelling aan UV-straling de oogst lager is en de planten veel kleiner zijn. Ook neemt de voedingswaarde van planten af, doordat de chemische samenstelling in de plant veranderd.
7. Noem een voorbeeld uit het dagelijks leven waarbij ozon gevormd word.
Als benzine in een motor verbrand wordt, worden niet al de onderdelen van zuurstof daarbij verbrand. Het grootste deel van de zuurstof verbrandt, maar de stikstof blijft over. Door de enorme hitte in de cilinders gaat een deel van de stikstof een verbinding aan met onverbrande zuurstof en zo ontstaat stikstofmonoxide, een licht giftig en kleurloos gas. Maar eenmaal het buiten komt neemt het nog een zuurstofatoom op en wordt het stikstofdioxide, een giftig, roodbruin gas. UV-stralen van de zon worden onmiddellijk geabsorbeerd door de stikstofdioxidemoleculen en splitsen een zuurstofatoom af van elke molecule, waardoor opnieuw het stikstofmonoxide gas wordt gevormd. Ondertussen verbindt een zuurstofatoom met een zuurstofmolecuul opgebouwd uit twee atomen en ontstaat het ozonmolecuul. Het ontstaan van deze moleculen wordt in gang gezet door koolwaterstoffen (onverbrande of gedeeltelijk verbrande benzinedampen) die de productie van ozon stimuleren.
8. Geef enkele actuele ontwikkelingen rondom het thema ‘de ozonlaag’ en voorspellingen die daar, en over de ozonlaag zelf, gaan.
Sinds 1980 neemt de dikte van de ozonlaag af. De ozonlaag word steeds dunner en dat heeft grote gevolgen voor de mens en de natuur. Hierdoor neemt de UV-straling op aarde toe. maar gelukkig neemt de dikte de laatste jaren steeds minder af. Wel is door de grotere hoeveelheid UV-straling op aarde, de kans op huidkanker met 10% toegenomen. Rond het midden van de 21e eeuw, zullen het gevallen huidkanker circa 1500 mensen per jaar zijn.
dikte ozonlaag