Inleiding – Het aantal mensen met overgewicht door een stelselmatig positieve energiebalans blijft stijgen. De energie-intake over een langere periode is medebepalend voor het lichaamsgewicht. Wanneer langdurig een positieve energiebalans wordt aangehouden zal dit resulteren in gewichtstoename. Vervangende caloriearme producten bieden hierin een uitkomst. Maar geven deze producten een overeenkomende verzadigd gevoel na consumptie in vergelijking met het origineel product? Methode – Er is een literatuur- en experimenteel praktijkonderzoek gedaan onder 15 participanten. Hierbij werd op twee verschillende meetmomenten 100 gram pasta gegeten. Op de ene meetmomenten aten de participanten normale pasta en op de andere meetmomenten caloriearme pasta. 90 minuten na consumptie werd het verzadigingsgevoel gemeten aan de hand van een Likertschaal. Deze resultaten werden vervolgens tegen elkaar afgezet door middel van een Mann-Whitney toets. Resultaten – Het gemiddelde gevoel van verzadiging 90 minuten na consumptie van normale pasta is hoger (16,90) in vergelijking met de caloriearme pasta (14,10) bij een P-waarde van 0,384. Conclusie – Er is geen significant verschil gevonden in het verzadigingsgevoel 90 minuten na consumptie tussen deze twee soorten pasta’s.
Inleiding
In de afgelopen 10 jaar is er een constante stijging geweest in overgewicht onder de Nederlandse bevolking in de leeftijd van 20 jaar en ouder. In het jaar 2012 bedroeg dit percentage 48,3%. Sindsdien is het aantal gestegen tot een percentage van 50,3% in het jaar 2015 (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2015). Overgewicht en obesitas brengen verschillende medische aandoeningen met zich mee waaronder een verhoogd risico op hart- en vaatziektes, diabetes mellitus type 2, hypertensie en hypercholesterolemie (EField et al., 2001). De hoeveelheid energie-intake over een langere periode is medebepalend voor het lichaamsgewicht. Wanneer langdurig een positieve energiebalans wordt aangehouden zal dit resulteren in gewichtstoename. De hoeveelheid voedsel die we consumeren wordt medebepaald door het verzadigingsgevoel. Dit is het gevoel dat optreedt in het lichaam na het eten van een maaltijd en aangeeft dat je genoeg voedsel gegeten hebt. Uit onderzoek blijkt dat voedingsmiddelen in staat zijn het verzadigingsgevoel te verhogen en hierdoor overconsumptie van voedsel kunnen verminderen (A Williams, S Roe & J Rolls, 2014). In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor lage calorieën producten en zijn er verschillende caloriearme producten op de markt gebracht. (Transparency Market Research, 2014). Deze producten bevatten een lage energiedichtheid en zouden een negatieve energiebalans kunnen creëren die ertoe zou moeten leiden dat men in gewicht mindert. Maar welke invloed hebben deze caloriearme producten op het verzadigingsgevoel in vergelijking met het origineel product die wel calorieën bevat. Om antwoord te geven op deze vraag is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd voor het praktijkonderzoek: In hoeverre is er een verschil in het verzadigingsgevoel bij caloriearme pasta en normale pasta 90 minuten na consumeren van de maaltijd? Met hierop een aansluitende deelvraag voor het literatuuronderzoek: Op welke manier beïnvloedt caloriearme pasta het verzadigingsgevoel van het lichaam? Het doel van het onderzoek was om te bepalen of het verzadigingsgevoel bij caloriearme pasta gelijk is aan calorierijke pasta. De resultaten van dit onderzoek kunnen worden gebruikt door de diëtist bij het adviseren van cliënten die moeite hebben om een caloriearm dieet te volgen en/of waarbij een caloriereductie geldt in het voedingspatroon.
Methode literatuuronderzoek
Om antwoord te geven op de hoofdvraag is er een literatuuronderzoek uitgevoerd. Hierbij zijn de volgende databanken geraadpleegd: Springer Link, Google Scholar en PubMed en de databank van de Haagse Hogeschool. Er werd gezocht op zowel Nederlandse als Engelstalige onderzoeken. De bronnen die gedurende het onderzoek geraadpleegd werden, zijn beoordeeld en geselecteerd op relevantie. Er werd gestreefd naar uitsluitend gebruik van bronnen met een minimale kwaliteit bestaande uit een level of evidence B. De zoektermen die gebruikt werden bestonden uit afzonderlijke of een combinatie van de volgende zoektermen zowel in het Engels als in het Nederlands: “verzadiging”, “verzadigingsgehalte”, “caloriearm”, “vertering”, “hongergevoel”, “pasta”, “glucomannan”, “Konjacwortel”, “Konjac”, “satisfied”, “food”, “low kcal”, “glucomannan”, “weight loss”, “Konjac root”, “weight reduction”, “appetite”.
Methode Praktijkonderzoek
Naast het literatuuronderzoek is er een experimenteel praktijkonderzoek uitgevoerd waarbij getoetst werd in hoeverre er verschil is in het gevoel van verzadiging na het eten van 100 gram pure caloriearme pasta en pure normale pasta. Om dit te kunnen toetsen werd gebruikt gemaakt van caloriearme pasta van het merk Body & Fit. Deze bevatte negen calorieën per 100 gram. De gebruikte normale pasta bestond uit 359 calorieën per 100 gram van het Albert Heijn huismerk. Het onderzoek is gedaan onder een groep van 15 participanten. Deze zijn gewerft d.m.v. plaatsen van een oproep over het onderzoek met de bijbehorende omschrijving, Inclusie- en exclusiecriteria. De oproep werd geplaatst op het sociale netwerk van Facebook en in de eigen omgeving. De inclusiecriteria waren: leeftijd tussen 19 en 40 jaar, niet allergisch voor gluten of tarwe soorten, en een gezond gewicht. Met een gezond gewicht werd verstaan een BMI tussen 20 en 25. Elke participant at pasta op twee verschillende dagen onder toezicht bij de onderzoeker thuis. Op de ene dag aten zij de normale pasta en op de andere dag de caloriearme pasta. Voor de start van het onderzoek werd er verzocht om twee uur van tevoren niets meer te consumeren. Dit werd gedaan om het startpunt van de participanten zoveel mogelijk gelijk te trekken. Na het consumeren van de pasta werden de participanten gevraagd d.m.v. een vijf-punts Likertschaal aan te geven in hoeverre ze een gevoel van verzadiging ervaarden 90 minuten na de maaltijdconsumptie. Hierbij gold bij een aanduiding van “1 totaal geen verzadigd gevoel” en “5 zeer verzadigd gevoel”. Deze verkregen data is vervolgens ingevoerd in het statistiek programma SPSS. Hierbij is er een Mann-Whitney toets uitgevoerd om te kunnen bepalen of er een significant verschil was in het verzadigingsgevoel tussen de twee pasta’s.
Resultaten literatuuronderzoek
De gebruikte caloriearme pasta in dit onderzoek bestond uit het hoofdbestanddeel Glugomannan (GMM). GMM is een polysacharide die afkomstig is uit de wortels van de plant Amorphophallus Konjac en is tevens een niet resorbeerbaar voedingsvezel met een buitengewoon hoge viscositeit (Nishinari, A Williams & O Phillips, 1992). Studies tonen aan dat GMM het verzadigingsgevoel stimuleert, helpt bij gewichtsreductie, het bereiken van lagere LDL-spiegels en verbetering van glucose spiegels in het lichaam (McCarty, 2002)
(R Kaats, Bagchi & G Preuss, 2015). Ook bevordert GMM een gezonde stoelgang en verbetering van de darmflora. De wijze waarop GGM invloed uitoefent op het verzadigingsgevoel komt mede door zijn hoge viscositeit. Bij het consumeren van GMM zal deze in het spijsverteringsstelsel water tot zich nemen. Hierdoor zwelt het op. Met als gevolg dat de GMM zich vormt tot een gelatine soortelijke massa die niet opneembaar is voor het lichaam, maar wel de peristaltiek van de spijsvertering prikkelt (Chen, Cheng, Wu, Liu & Liu, 2008).
Resultaten praktijkonderzoek
De gemiddelde score in het gevoel van verzadiging 90 minuten na consumptie in de groep normale pasta was 16,90 en bij de groep caloriearme pasta 14,10. Na het uitvoeren van een Mann-Whitney toets bleek er geen significant verschil te zijn in dit gevoel 90 minuten na consumptie (P=0,317). Dit betekent dat er in principe geen verschil is in het gevoel van verzadiging 90 minuten na consumptie tussen beide soorten pasta’s.
Conclusie
Er is geen verschil in het gevoel van verzadiging 90 minuten na consumptie tussen caloriearme pasta vervaardigd uit Glugomannan en calorierijke pasta vervaardigd uit tarwe. De gebruiker zal wel een lagere energie-intake hebben indien deze caloriearme pasta consumeert. Ook zal het consumeren van caloriearme pasta vervaardigd uit Glugomannan zorgen voor verschillende gezondheidsvoordelen zoals verlaging van LDL- spiegels, betere glucose spiegels en verbetering van de stoelgang en de darmflora.
Discussie
Er is gebruik gemaakt van een vijf-punts Likertschaal om het verzadigingsgevoel te meten. Echter is dit begrip subjectief en heeft elke participant een eigen invulling aan een verzadigingsgevoel. Eigen meningen en eventueel gevoelens spelen hierbij een rol. Hierdoor kan er sprake zijn geweest van self-report bias. Dit kan de validiteit van het onderzoek negatief beïnvloed hebben. Daarnaast is er één glas met 150ml water aangeboden bij het eten van de pasta. Dit omdat de caloriearme pasta puur moeilijk weg te krijgen was. Niet elke participant heeft dezelfde hoeveelheid water gedronken uit het glas. Zo zou een participant meer verzadigd kunnen zijn doordat deze meer water heeft gedronken. Dit heeft een negatieve invloed op de betrouwbaarheid. In de praktijk wordt pasta vaak met andere producten geconsumeerd. Deze kunnen het verzadigingsgevoel op hun beurt beïnvloeden. In het onderzoek is daarom ervoor gekozen om de pasta puur te eten. Hiermee werd de validiteit van het onderzoek zoveel mogelijk gewaarborgd.