Van Dale geeft de volgende definitie weer voor de term ‘brus’, ‘samentrekking van broer en zus’ (Van dale, 2008).
Wanneer we echter verdiepen in het onderwerp brussen verkrijgen we ook andere definities. Zo krijgen we onder meer een tweede luik binnen de verklaring.
Broersenzussen.be verwerkt het aspect, broer of zus ‘van een persoon met een beperking’ of ‘van een persoon met een ondersteuningsnood’ in zijn definitie.
Omdat het ontstaan van ons werk zijn oorsprong vind bij de brussenwerking van Kadodder, willen we vertrekken vanuit hun definitie.
‘Het woord brus is een samentrekking van de woorden BRoer en zUS. Brussen zijn broers of zussen van personen met een handicap of stoornis’ (Dienst Vroeg- en Thuisbegeleiding Provincie Antwerpen, 2014). (kadodder.be)
De relatie met broer en/of zus binnen een gezin
Wanneer we spreken over mensen, hebben we het ook over de interactie die ze met elkaar delen.
Paul Watzlavick beschreef de communicatie van personen in verschillende axioma’s.
Uiteraard vinden we communicatie ook terug binnen de gezinsstructuur, gewone maar ook bijzondere gezinnen.
Een relatie tussen broer en zus is een bijzondere relatie, een relatie waarvoor je zelf niet kiest maar die je toegeworpen wordt. Het is een relatie die je leven lang zal bestaan (Boer, F.).
De omgang met een broer of zus is een vrij complex gegeven. Zo zullen er door de tijd heen conflicten, maar ook steun ontstaan tegenover elkaar. De grenzen en mogelijkheden van het contact met elkaar zal doorheen de tijd ook afgetast worden. (volgens brussen.be [pdf]) Je weet tenslotte dat de broer-zus relatie onverbreekbaar is, meer bepaald omwille van je erfelijke band met elkaar.
In dit werk zullen we het hoofdzakelijk hebben over het bijzondere gezin, waarin een kind, dat door het leven gaat met een beperking.
Uiteraard heeft deze beperking zijn invloed op het gezin en gehele netwerk daarrond, wat op zijn beurt een reactie teweeg brengt binnen het communicatiesysteem.
Wanneer ouders de diagnose krijgen dat hun kind een beperking of wel eens handicap genoemd, heeft. Gaan ze door een periode van rouw, de fasen van rouw en verdriet worden hier vergeleken met rouw bij sterven.
Al lijkt het vreemd om te rouwen bij de geboorte van een kind, toch kunnen we dit concreet verklaren. Wanneer je een kind verwacht bouw je een beeld op, een ideaalbeeld voor de toekomst. Voorbeelden hiervan zijn, de eerste stapjes, de eerste woordjes, etc. Maar ook grootse dingen. Wanneer er omwille van een beperking niet aan deze verwachtingen kan voldaan worden, is dit een verlies. Waarop de fasen van rouw kunnen/zullen volgen.
Dit brengt ons naadloos terecht bij de broer en/of zus. Ook voor hen heeft het krijgen of hebben van broer of zus met een beperking een impact. Al zal deze verschillen van persoon tot persoon net als bij de ouders. De reden hiervan zal zijn, persoonlijkheid, wijze van diagnose mededeling opvang en ondersteuning, plaats binnen het gezin, etc.
– Persoonlijkheid,
Elke persoon verwerkt een bepaalde gebeurtenis op zijn eigen manier, aan de hand van zijn waarden en normen, maar ook kennis en ervaring zal hij of zij een eigen verwerkingsproces starten en/of copingmeschanisme opbouwen.
– Wijze van diagnose mededeling,
– Opvang en ondersteuning,
Uiteraard is de opvang en ondersteuning die een persoon krijgt een belangrijk aspect in het
– Plaats binnen het gezin,
In een relatie tussen broer en zus treed er vaak jaloezie naar voor, ook van rivaliteit tegen over elkaar is er sprake. Ook bij een bijzondere broer of zus is dit het geval, al zullen deze aspecten zich op andere wijze voordoen of vertalen in de realiteit (Rufo, M. 2005).
Uiteraard zal de brus een andere plaats innemen binnen het gezin, zo zal er vaak ongewild een wijziging optreden binnen de gezinsstructuur. Sommige brussen zullen zich ten volle inzetten voor de opvang van het bijzonder kind, anderen zullen zich net wegcijferen of zelfs in opstand komen.
Tineke Moyson, beschrijft in haar werken ‘soorten’ brussen, deze naar handelen en gevoelens. Hoewel we hier de verschillende soorten brus-zijnde gaan beschrijven, is het belangrijk te weten dat een brus verschillende houdingen en gevoelens kan aannemen en ervaren. Dit betekend ondermeer dat men niet te categoriseren valt, maar dat ‘?n brus kan ingedeeld worden in meerdere soorten brussen. Bv; Een brus kan zowel ‘de zorgende’ als, ‘de perfecte’ brus zijn. (Moyson, T.)
‘De zorgende brus’ (Snoeckx, 2012, pp. 22-23).
De zorgende brus is behulpzaam in het gezin, zo nemen ze verschillende taken in het gezinsleven (gedeeltelijk) over. Ze kennen de noden en tekorten in het gezin en zullen deze opvangen, zo voelen ze ook de gevoelens van het gezin aan.
Deze brus heeft kampt met het gevoel, sterk te moeten zijn. Ze zetten zich enorm in voor het gezin, willen dit draaiende houden. Dit heeft mogelijks het gevolg dat ze gevoelens van falen en minderwaardigheid ontwikkelen.
‘De perfecte brus’ (Snoeck, 2012, p. 23).
De perfecte brus zal door middel van haar handelen zorg willen opbrengen voor zijn/haar ouders. Deze brus wil in zijn/haar handelen compenseren wat de bijzondere broer of zus niet kan volmaken.
Zo wil deze brus zijn/haar ouders een gevoel van slagen in de opvoeding bezorgen.
In de praktijk zal zich dit ondermeer vertalen in extra presteren, goede resultaten proberen halen, tekorten opvangen, etc.
Het is belangrijk alert te zijn dat deze brus zijn eigenheid niet gaat verliezen, dit aangezien hij/zij zich steeds zal aanpassen in functie van de ander.
‘De afwezige brus’ (Snoeckx, 2012, 24-25).
De afwezige brus houd zich afzijdig. Ze willen hun ouders nog niet extra belasten, dan de aandacht die er nodig is voor het bijzondere kind. Daarom vragen ze zo weinig mogelijk aandacht, dit met het risico op buiten het gezin te vallen. Wat eenzaamheid tot gevolg kan hebben.
‘De gedragsmoeilijke brus’ (Snoeckx, 2012, p.24).
De gedragsmoeilijke brus gaat aandacht zoeken bij de ouder(s), door het stellen van lastig gedrag. De doel hiervan is het weerleggen van spanningen, door nieuwe/andere spanningen te cre??ren door zijn/haar gedrag.
Toch zal dit gedrag als negatief bestempeld worden, waardoor de brus mogelijk een schuldgevoel krijgt. Dit zal zijn impact hebben op vertrouwen in zichzelf en anderen.
Rufo Marcel (broers & zussen (een haat- liefdesverhouding) 2005. Uitgeverij Archipel, Amsterdam.