Voorwoord
In deze paper, gemaakt voor het vak ‘Kunst, cultuur en fotografie’ wordt naaktfotografie en kunst na 1990 behandeld. Allereerst bespreek ik wat naakt nu eigenlijk betekent. Hierbij kijk ik hoe er nu naar naakt wordt gekeken, en of het geaccepteerd wordt of eigenlijk nog een taboe is onder de mensen. Verder wordt gekeken naar naakt in de kunst en fotografie, hoe dit is ontstaan en welke soorten naaktfotografie er tegenwoordig zijn. Hierna bespreek ik vier succesvolle naaktfotografen van verschillende leeftijden. Bij alle fotografen leg ik uit waarom ik voor hen gekozen heb. Als laatste bespreek ik wat mijn eigen visie op naaktfotografie is.
Wat betekent naakt?
[bijvoeglijk naamwoord] [naakt] zonder kleren, bloot, onbedekt (van het lichaam enz.); ontbloot;
Hierboven de officiële definitie van het woord naakt. Het wordt vooral gezien als iemand zonder kleding aan waardoor de persoon onbedekt is. Maar als een persoon weinig kleding draagt en er intieme lichaamsdelen te zien zijn, dan kan men ook spreken van naakt.
De eerste mens leefde van nature naakt. De mens ging zich later beschermen tegen het klimaat met behulp van dierenhuiden of plantaardig materiaal.
Naakt in het nu
Tegenwoordig zijn er twee redenen waarom sommige mensen naaktheid als niet prettig ervaren in het bijzijn van andere. Ten eerst kan het zijn dat iemand zich schaamt voor zijn eigen lichaam. Bij kinderen is dit minder van toepassing, maar ouders kunnen zich wel schamen voor hun kinderen. Ten tweede wordt vaak beweerd dat het schadelijk is voor kinderen om naaktheid te zien, denk aan gecensureerde afbeeldingen. Echter, het zou ook een tegenovergesteld effect kunnen hebben. Het zou namelijk kunnen zorgen voor een vorm van preutsheid, waardoor er verschil kan ontstaan hoe men zich naar de buitenwereld opstelt. Iemand die preuts is stelt zich schrikkend en afwerend op, de persoon wil er liever niets van weten. Iemand die niet preuts is stelt zich het tegenovergestelde op en wil juist er mee aandacht trekken en opzoeken.
Acceptatie of taboe?
Openbare naaktheid is over het algemeen een taboe in de westerse samenleving. Toch wordt het al steeds meer geaccepteerd op bepaalde plekken. Je kunt hierbij denken aan ontblote borsten bij de vrouw op het strand. Dit is vanaf het laatste kwart van de twintigste eeuw geaccepteerd in sommige delen van de wereld, waaronder West-Europa.
Een naakt vrouwelijk lichaam wordt dikwijls geassocieerd met lichamelijke schoonheid en seksuele gevoelens. Bij mannelijk naakt wordt er vaak alleen de associatie met seksualiteit gemaakt, en niet met lichamelijke schoonheid. Dit heeft vooral betrekking tot het geslachtsdeel. Hierdoor is dit nog meer een taboe.
Bij jonge kinderen is naaktheid vaak geen probleem in gezinnen. Het kan veranderen als kinderen in de pubertijd komen, ze kunnen zich dan gaan schamen voor hun ouders.
Echter, het fotograferen van naakte jonge kinderen en het publiceren ervan wordt in deze tijd niet altijd geaccepteerd. Dit was te zien bij foto’s van Sally Mann van haar gezin. Hier zaten ook naaktfoto’s tussen van haar (jonge) kinderen. Deze foto’s mochten op sommige plekken niet geëxposeerd worden. Dit gebeurde ook bij foto’s van Jock Sturges.
In de westerse commercie is naakt daarentegen wel aanvaard. Het wordt gebruikt in vele reclame-uitingen, om ondanks de eventuele taboe, de aandacht te trekken van de consument. In de fashion fotografie zie je ook steeds vaker een vrouw met ontbloot bovenlijf, van bedekt naakt door middel van de houding van het lichaam, tot alles zichtbaar.
Op de meeste sociale netwerken is naakt niet toegestaan. Hierbij mogen de tepels van een vrouw en geslachtsdelen niet herkenbaar afgebeeld worden. Hier wordt dan vaak iets overheen geplaatst of het wordt wazig gemaakt. Een vierdejaars student aan het WDKA (Esmay Wagemans) maakte een project waarin ze liet zien hoe achterhaald de regels van sociale netwerken kunnen zijn. Zo zijn tepels van mannen wel toegestaan maar zijn vrouwentepels verboden. Voor het project ‘Second Skin’ ontwikkelde ze van latex een laag over haar borsten waarbij de tepels op een indirecte manier te zien waren. Hierdoor was het wel toegestaan op de sociale media platformen. Met dit project zette ze een belangrijke discussie in gang: waarom is vrouwelijk naakt blijkbaar nog altijd taboe? [1]
Naakt in kunst en fotografie
Vroeger werd naaktheid in de schilderkunst gebruikt om aantrekkelijke vrouwen voor mannen weer te geven. Als het ging over een mythologisch of religieus onderwerp, dan was dit algemeen geaccepteerd. Over het algemeen werden alleen de geslachtsdelen, vooral bij de vrouw, niet afgebeeld. Ze werden bijvoorbeeld bedekt doordat de persoon voor een struik staat of een doek om het lichaam draagt. Werd echter een bestaande vrouw afgebeeld dan kwam het uit op een rel, dit is voorgekomen bij Goya’s schilderij Maja en bij Manet voor het schilderij Le déjeuner s ur l’herbe. Bij beide schilderijen was een beroemdheid naakt afgebeeld. [2]
Naaktmodellen worden in verschillende kunstuitingen gebruikt.. De meest voorkomende zijn, tekenen, schilderen, beeldhouwen en fotografie. Het doel van het tekenen en schilderen van naaktmodellen op een kunstacademie is het leren weergeven van het lichaam. Hier vragen ze voornamelijk volwassen modellen voor, kinderen worden niet gevraagd omdat zij te jong zijn voor het poseren.
Er zijn verschillende soorten naaktfotografie.
Glamour fotografie,
dit is fotografie zoals te zien is in Playboy en Penthouse. Deze fotografie is doorgaans sexy en uitlokkend. Vaak is het een combinatie van volledig naakt en lingerie. Ook kan men spreken van glamour fotografie als het model een avondjurk draagt.
Artistiek naaktfotografie,
Bij artistiek naaktfotografie wordt het model artistiek in beeld gebracht. Het is niet de bedoeling dat de kijker er opgewonden van raakt. Het gaat meer over de vormen van het lichaam, het model is vaak onherkenbaar in beeld. Vaak staat dit ook bekend als fine-art fotografie.
Functioneel naaktfotografie,
Dit is fotografie die geregeld gebruikt wordt in reclames. Bijvoorbeeld bij badproducten waarbij een model in een bad zit of onder een douche staat. Functioneel naaktfotografie kan ook wel degelijk sexy zijn, alleen is de functie van de foto anders en wordt het dan voor een reclame uiting gebruikt. Deze fotografie kan ook gebruikt worden voor medische doelen bijvoorbeeld bij borstkanker, om zo de aandacht van de kijker te trekken.
Bedekt naaktmodel:
Hier is het model deels bedekt met iets. Ondanks dat ze bedekt is kan men toch spreken van naaktfotografie, omdat niet het bedekte maar juist de rest van het lichaam de aandacht dient te trekken.
Hedendaagse naaktfotografen
In het volgende hoofdstuk bespreek ik vijf fotografen die zich reeds enige tijd bezig houden met naaktfotografie. Al deze fotografen hebben een eigen herkenbare stijl en passen ze het naakte op hun eigen manier toe in hun werk. Bij iedere fotograaf heb ik ook beschreven waarom ik deze fotograaf heb uitgekozen en waarom ze voor mij belangrijk zijn voor het thema, naaktfotografie.
Marta Bevacqua is een 26-jarige Italiaanse fotograaf die op het moment in Parijs woont. Ze is voornamelijk een fashion fotograaf maar is ook altijd bezig met het uitwerken van haar persoonlijke artistieke projecten. In deze persoonlijke projecten is vaak naaktfotografie aanwezig. Vanaf haar 16e is ze begonnen met fotograferen en ze is er sindsdien niet mee opgehouden. Marta heeft daarentegen nooit een fotografie opleiding gevolgd.
Ze beschrijft haar stijl als emotioneel, dromerig en verhalen vertellend. Het hoofddoel van haar beelden is ook om een verhaal over te brengen, of het nu verzonnen is of echt, zolang er maar een verhaal verteld wordt wat de kijker kan voelen en begrijpen. De beelden hebben vaak een duister tintje dat doorgevoerd wordt in het natuurlijke element. De naaktheid in de beelden zijn voornamelijk om dat natuurlijke element te versterken. Ze fotografeert voornamelijk vrouwelijke modellen. Voor een aantal series heeft ze ook mannelijke modellen gefotografeerd, maar dan in combinatie met vrouwelijke.
Waarom ik Marta Bevacqua bespreek:
De reden waarom ik Marta uitgekozen heb om te bespreken is omdat het natuurlijke element me erg aan spreekt in haar fotografie. Voor mij staat naaktheid als iets puurs en ook dicht gelinkt aan de natuur. Dit komt bij haar fotografie erg naar voren en neemt de overhand. Het sensuele aspect van naaktfotografie is bij haar foto’s niet aanwezig. De ene keer is er bedekt naakt en de andere keer is wel alles te zien, maar het wordt altijd ingezet als functie om het verhaal over te brengen.
Ook is in haar werk een mooie link te vinden tussen fashion en conceptuele fotografie.
Erwin Olaf is een 56-jarige Nederlandse fotograaf. Hij woont en werkt sinds de jaren tachtig in Amsterdam. Hij heeft in Utrecht gestudeerd aan de School voor Journalistiek. Na deze studie heeft hij zich even gericht op documentaire fotografie. Niet veel later heeft hij gekozen om zich toch te gaan richten op geënsceneerde fotografie, zodat hij zelf heel het beeld kon bedenken.
In 1984-1990 maakte hij een serie foto’s van excentrieke mensen (bejaarden, kleine mensen, dikke mensen, mannen met erecties etc). Hierbij was al veel naakt te zien.
In zijn latere werk is het ook veel terug gekomen. De ene keer subtiel in beeld en de andere keer kun je er niet omheen. In bepaalde series speelt mannelijk naakt een grote rol. Dit zal wellicht komen door zijn seksuele voorkeur voor mannen.
Zijn werk heeft een bepaalde gepolijste stijl die terug te vinden is in iedere foto. Desondanks is emotie het belangrijkst in zijn werk. Of het nu het choqueren is van de kijker of juist een emotie van kwetsbaarheid en eenzaamheid.
Waarom ik Erwin Olaf bespreek:
De reden waarom ik Erwin Olaf uitgekozen heb om te bespreken is dat het de eerste fotograaf was waarbij ik in aanraking kwam met naaktfotografie. Dit was de serie Fashion Victims uit 2000. De beelden zijn op het eerste gezicht redelijk schokkend doordat het gezicht afgeschermd is met een papieren tas, maar verder alles zichtbaar is. Deze beelden zijn me altijd bijgebleven en ik ben het werk blijven volgen. Zelf ben ik meer fan van zijn latere werk waarin hij niet alleen het schokkende element in zijn beelden laat zien, maar meer storytelling en emotie. Ik ben gefascineerd door zijn gebruik van licht en het totaal kloppende geënsceneerde in zijn beelden, in combinatie met de naaktheid die hij hierin verwerkt.
Marc Lagrange is een 58-jarige Belgische fotograaf. Hij is gespecialiseerd in fine-art fotografie. Op 30-jarige leeftijd is hij begonnen met fotograferen. Hij is begonnen voor kleine tijdschriften en hij heeft later voor grote bladen in België mogen fotograferen. Na een expositie in Antwerpen is hij gaan maken wat hij echt wilde.
Nu staat hij bekend om zijn grote polaroids. Hij houdt van textuur in zijn beelden, in tegenstelling tot het scherpe in de fashion fotografie. Hij fotografeert voornamelijk naakte of half bedekte vrouwen. In zijn beelden wil hij sensualiteit tot een hoger niveau brengen. Hij probeert het meer te maken dan gewoon naakt. Dit doet hij door emotie in de beelden te steken.
Ook fotografeert hij niet alleen op grote polaroids. De andere beelden zijn een stuk minder ruw. Dit zijn voornamelijk beelden in kleur. Deze hebben weer een andere sfeer, hier ligt de nadruk niet op de puurheid van de vrouw en wordt er meer een verhaal verteld in een geënsceneerde setting.
Waarom ik Marc Lagrange bespreek:
De reden waarom ik Marc Lagrange uitgekozen heb om te bespreken is omdat het me aanspreekt hoe hij de oude techniek van fotograferen combineert met vrouwelijk naakt. Het geeft een puur effect omdat er dus niet veel aan de foto’s bewerkt is. Er is een verschil te zien tussen zijn grote polaroid werk en het werk dat hij maakt met zijn Leica camera. Deze foto’s hebben soms een raakvlak met het werk van Erwin Olaf. Dit is terug te zien in het geënsceneerde en gebruik van licht. Desondanks heeft Marc een eigen stijl die te herkennen is in zijn beelden. Dit komt denk ik door de elegantie van de modellen en hoe hij ze vast legt op beeld. Ook zit er een sensueel tintje in zijn werk.
Een aantal dagen na het schijven van bovenstaande tekst hoor ik dat Marc Lagrange is overleden bij een auto ongeluk. Wie had dit zien aankomen? Zijn werk zal mij en vele anderen bijblijven en inspireren.
Olivier Valsecchi is een Franse fotograaf van 36. Hij studeerde fotografie aan de ETPA Photography School in Toulouse. Hij is begonnen als muziekproducer. Zijn interesse voor fotografie is ontstaan toen hij voor zijn album covers foto’s ging maken. 10 Jaar lang heeft hij alleen maar zelfportretten gemaakt. Dit was ook voor hij aan zijn fotografie studie begon. De thema’s van zijn werk hebben vaak te maken met de dood, geboorte, wedergeboorte en moederschap.
Zijn werk bevat veel donkere kleuren en oogt soms schilderachtig aan. Dit zal komen door de combinatie van de kleuren en het schilderachtige licht. Zijn zelfportretten zijn voornamelijk in zwart wit.
In 2012 heeft Olivier de Hasselblad Masters Award gewonnen in de categorie Fine Art met zijn serie Dust. Deze serie toont 2 tegenpolen. Het einde en het begin, dood en leven, water en stof. Hierdoor weet de kijker niet wat het begin is en wat het einde. De serie toont het herrijzen van een Feniks uit de as. Bevroren lichamen met gesloten ogen symboliseren energie en de as verwijst naar de dood. In 2013 was hij door het winnen van deze prijs ook jurylid.
Zijn werk is een mix van mannelijk en vrouwelijk naakt. Op het moment exposeert hij over heel de wereld en wordt hij gepubliceerd in vele bladen.
Waarom ik Olivier Valsecchi bespreek:
De reden waarom ik Olivier Valsecchi uitgekozen heb om te bespreken is dat ik ook een fotograaf wilde behandelen die een fotografie opleiding heeft gevolgd. Ondertussen is hij ontzettend goed bezig met zijn werk en heeft hij een eigen stijl ontwikkeld. Hoe hij begonnen is met zelfportretten, wat hij voor 10 jaar gedaan heeft, vind ik erg fascinerend.
Mijn visie op naaktfotografie
Bij het schrijven en het onderzoek dat ik gedaan heb voor deze paper heb ik veel gekeken naar mijn eigen visie op naaktfotografie. Voor mij is naaktfotografie een pure vorm van fotografie. Een start bij de basis: het model. Eigenlijk precies zo als een wit schilderdoek of vel papier. Bij dit model ga je elementen toevoegen om zo je verhaal in beeld te brengen. Dit hoeven niet per se fysieke elementen te zijn; het kan ook door middel van licht en schaduw op het model.
Op deze manier zou ik graag al mijn fotografie opbouwen. Helaas gaat het in werkelijkheid niet altijd even zo gemakkelijk. Mensen gaan niet zomaar uit de kleren, waardoor je al vanuit een andere “basis” moet starten.
Met dit onderzoek heb ik verschillende (artistiek) naaktfotografen bekeken en een andere blik geworpen op naaktfotografie. Naar de buitenwereld wordt vaak alleen de ordinaire kant uitgelicht en niet het artistieke en pure ervan. Dit zal daarom ook de rede zijn waarom niet veel modellen meteen instemmen om naakt te poseren. De taboe is helaas nog groot, maar hopelijk met dit soort artistiek naaktfotografie zal het doorbroken worden.
Bronvermelding
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Naaktmodel
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Fotomodel
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Naaktheid [1]
- http://www.volkskrant.nl/opinie/wie-is-hier-eigenlijk-de-viezerik~a4164124/?utm_source=twitter&utm_content=free&utm_medium=social&hash=f34eeb6b6dde74b2c62ddacbf5ab967c7ba58c73&utm_campaign=shared%20content
- http://www.martabevacquaphotography.com/
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Erwin_Olaf
- http://www.widewalls.ch/artist/olivier-valsecchi/
- https://www.instagram.com/p/_4N2uaSWt3/?taken-by=id_netherlands [1]
2016-1-5-1452006996