Mensen denken er vaak aan om een crowdfundingsactie op te starten, maar wat gebeurt er na het slagen van een project? Hoe wordt alles verwerkt in de boekhouding? Dit is allemaal niet simpel aangezien er nog geen boekhoudkundige wetten bestaan. In dit deel worden de meest voor de hand liggende boekingen besproken zodat duidelijk wordt hoe crowdfunding zich vertaald in de boekhouding. Er zijn enkele boekingen die bij elke vorm van crowdfunding gelijk zullen zijn, zoals de algemene kosten, het betalen van de succesfee…, maar er zijn ook boekingen bij het slagen van de campagne die bij elke vorm verschillend zijn zoals het uitgeven van aandelen, het terugbetalen van de lening of het schenken van de rewards. In dit deel worden de boekingen vaak voorgesteld door slechts 2 of 3 cijfers. De verdere indeling wordt bepaald volgens het minimum algemeen rekeningstelsel of kortweg het MAR, dat specifiek in het bedrijf dat aan crowdfunding doet gebruikt wordt. Het is ook belangrijk om in gedachten te houden dat enkel bedrijven een boekhouding voeren. Natuurlijke personen zullen dit dus niet toepassen, maar moeten de ontvangsten die verkregen worden door crowdfunding wel aangeven aan de belastingen, want crowdfunding is en blijft een extra inkomst. In volgende 4 delen worden de boekingen van de vier verschillende vormen crowdfunding verduidelijkt, en dit zowel theoretisch als met de concrete boeking.
5.1. Donatie en sponsoring
Zoals eerder vermeld, wordt deze vorm van crowdfunding het minste toegepast. Een belangrijke reden is dat mensen, de investeerders, graag iets terugkrijgen voor hun investering. Bijgevolg kunnen we concluderen dat vooral de dichte kennissen en familieleden investeren bij deze vorm van crowdfunding. Het is dus ook duidelijk dat niet veel bedrijven aan deze vorm van crowdfunding zullen deelnemen, en dat hierdoor donatie en sponsoring niet vaak terug te vinden is op boekhoudkundig vlak. Maar hoe zou dit verwerkt worden in de boekhouding? De uitwerking wordt in volgende pagina’s besproken.
Bepaalde platformen werken met commissievergoedingen, vergoedingen voor het plaatsen van advertenties, … Allemaal vaste kosten, onafhankelijk of een project nu slaagt of niet. Hierbij moet een kost geboekt worden. Als kostenrekening komen enkele verschillende rekeningen in aanmerking. De vergoeding voor het geleverde werk, de hulp die aangeboden werd, kan geboekt worden op de rekening ‘Aankopen van diensten’. De kost voor het plaatsen van advertenties kan dan weer geboekt worden op een rekening van diensten en diverse goederen zoals de rekening ‘Advertenties’. Als tegenrekening wordt de leveranciers gebruikt, aangezien de platformeigenaar bepaalde diensten uitvoert, een initiatief helpt op te richten, tips en advies geeft en nog zoveel meer. Concreet ziet de boeking er dus als volgt uit:
602 Aankopen van diensten, werk en studies
61… Diensten en diverse goederen: advertenties
440 @ Leveranciers
De betaling wordt meestal uitgevoerd op het einde van het project, wanneer men weet of een campagne geslaagd is of niet. Dit komt omdat men dan de kosten rechtstreeks kan afhouden indien een crowdfundingsactie geslaagd is. Hier gaan we ervan uit dat we zelf het initiatief nemen om te betalen en dat dus geen enkele kost rechtstreeks gebeurt.
De kost uit voorgaande boeking moet nog betaald worden. Dit kan in feite rechtstreeks aan de bank geboekt worden in plaats van eerst de leverancier te gebruiken, maar het is natuurlijk ook toegestaan in 2 stappen. De tweede stap zou er dan als volgt uit zien:
440 Leveranciers
550 @ Bank
Deze boeking komt niet altijd voor, want zoals eerder vermeld is het mogelijk dat het platform geen vergoeding vraagt zolang het project niet geslaagd is. Deze boekingen worden niet enkel uitgevoerd bij deze vorm van crowdfunding, maar ook bij de andere vormen.
De volgende boeking vindt plaats bij het beëindigen van een crowdfundingcampagne. Hiervoor zijn er twee opties. Indien het project niet geslaagd is worden er geen bijkomende boekingen opgesteld, behalve mogelijks de voorgaande boekingen bij de vaste kosten.
De tweede optie is wanneer een initiatief wel geslaagd is. Hier zijn er enkele stappen die we moeten doorlopen waarvan bepaalde stappen specifiek zijn voor elke vorm van crowdfunding. De belangrijkste stap is natuurlijk het ontvangen van het geld. Hierbij ontvangt de projecteigenaar een diverse bedrijfsopbrengst. Bij deze vorm stijgt de bank door de verkregen giften en donaties. De boeking zal er dus als volgt uitzien:
550 Bank
743-749 @ Diverse bedrijfsopbrengsten: giften en donaties
Een volgende stap is de succesfee die gevraagd wordt. Zoals eerder vermeld werd, ligt dit bedrag meestal tussen de 5 à 12% van het opgehaalde bedrag. Het betalen van een succesfee wordt gezien als een uitzonderlijke kost aangezien crowdfunding geen normale bezigheid is bij een bedrijfsleider, want dit is een lang en moeilijk proces. Momenteel is er nog geen wet voorzien rond crowdfunding. Hierdoor kan er nog geen andere specifieke rekening toegepast worden. De boeking ziet er bij betaling als volgt uit:
664-668 Andere uitzonderlijke kosten
550 @ Bank
De laatste stap is het uitvoeren van een project, het tot stand brengen van een idee. De campagneleider gaat dus het geld gebruiken waarvoor de investeerders het effectief geschonken hebben. Dit kan het uitbreiden van een eigen bedrijf zijn, het publiceren van een boek, het aankopen van een nieuwe machine en nog zoveel meer. Er zijn dus ook verschillende mogelijkheden om als bedrijf deze transactie te boeken. Wat wel vaststaat, is dat de bankrekening terug zal dalen door deze kost. Het gaat vaak om een investering (klasse 2 of 3). Stel dat de crowdfundingsactie dient om een nieuwe machine te kunnen kopen, dan komt dit op de rekening machines (klasse 2). Dient de investering voor het aankopen van grondstoffen, dan komt dit op de rekening grondstoffen (klasse 3).
Stel dat een onderneming aan crowdfunding doet om een nieuwe bestelwagen aan te kopen, dan ziet dit er als volgt uit:
240 Rollend materieel
550 @ Bank
Dit is een simpele vorm om in te boeken, maar zoals eerder vermeld, passen veel bedrijven donatie en sponsoring crowdfunding niet toe. Verder zal de investering nog afgeschreven worden zoals bij elke investering gebeurt. Bij het voorbeeld van de bestelwagen ziet dit er dan als volgt uit:
6302 Afschrijvingen op materiële vaste activa
2409 @ Geboekte afschrijving: Rollend materieel
5.2. Reward-based en voorverkoop
Deze vorm van crowdfunding is enorm populair in België, denk maar aan de Halve maan in Brugge die een enorm bedrag ophaalde om een pijpleiding aan te leggen. Bedrijven passen deze vorm vaak toe om uit te breiden, een nieuw product te kunnen produceren of te ontwerpen of grote investeringen te doen. Ook hier worden verschillende stappen toegepast.
Als eerste is er, net zoals bij donatie en sponsoring, de mogelijkheid dat er commissievergoedingen, publicatievergoedingen… aangerekend worden. Deze boeking blijft hierbij identiek:
De vergoeding:
602 Aankopen van diensten, werk en studies
61… Diensten en diverse goederen: advertenties
440 @ Leveranciers
De betaling:
440 Leveranciers
550 @ Bank
Een tweede stap is het verkrijgen van het geld. De opbrengstenrekening blijft een diverse opbrengst aangezien investeerders geld doneren. Het enige verschil is dat de investeerders hiervoor een reward, een teruggave in natura, cadeau krijgen.
550 Bank
451054
743-749 @
@ Te betalen BTW
Diverse bedrijfsopbrengsten: donaties
Het betalen van de succesfee blijft hetzelfde als bij de eerste vorm, namelijk:
664-668 Andere uitzonderlijke kosten
550 @ Bank
Ook bij deze vorm moet de investering gebeuren. Stel dat een onderneming bijvoorbeeld een extra gebouw wilt aankopen met behulp van crowdfunding, dan krijgen we volgende boeking:
221 Gebouwen
550 @ Bank
Indien een bedrijf in afschrijfbare activa investeert, dan moeten de afschrijvingen in komende boekjaren ook gebeuren. Ook hier is de boeking hetzelfde als bij voorgaande vorm.
Tot zo ver zijn de boekingen identiek aan deze van de vorm donatie en sponsoring. Maar hier volgt er nog een boeking, die kenmerkend is voor deze vorm van crowdfunding, namelijk het uitgeven van de rewards, de beloningen. Vaak worden de rewards samengesteld uit goederen die de onderneming produceert of een pre-sale van de goederen die de onderneming zou willen maken met de investering. Bij De Halve Maan boeken ze de uitgifte van hun beloningen als een verkoop met uitgestelde levering. Dit waren pakketten inclusief btw, dus deze moet eruit gehaald worden om bedrag exclusief btw te kennen. Zo kan De Halve Maan dit bedrag en de btw apart boeken. Als btw-rekening gebruikt de onderneming een 451-rekening, waarbij een verdere opsplitsing mogelijk is in het rekeningenstelsel. Dit is bij ieder bedrijf anders. De tegenrekening is de klant, die gedebiteerd wordt. De boeking ziet er dan als volgt uit:
400 Handelsdebiteuren
451 @ Verschuldigde btw
704 @ Verkopen handelsgoederen
Om de inkomsten van crowdfunding niet in één keer te belasten, legt De Halve Maan een voorziening aan als een buffer voor toekomstige onkosten op het einde van het boekjaar. Voor het bedrijf is dit een kost die stijgt, daarom Dit gebeurt als volgt:
6360 Voorzieningen voor grote herstellingswerken en
onderhoudswerken: toevoeging
162 @ Voorzieningen voor grote herstellingswerken
en onderhoudswerken
Als De Halve Maan er bijvoorbeeld voor zou kiezen om de inkomsten gespreid over 5 jaar te belasten en hun inkomsten waren 300 000,00 euro inclusief btw, nemen ze 60 000,00 euro in het huidig boekjaar op in hun resultaat en legt de brouwerij een voorziening aan van 240 000,00 euro. De voorziening wordt dan in het begin van elk volgend boekjaar verminderd met 60 000,00 euro en hiervoor gebruiken ze volgende boeking:
162 Voorzieningen voor grote herstellingswerken en
Onderhoudswerken
6361 @ Voorzieningen voor grote herstellingswerken
en onderhoudswerken: besteding en terugneming (-)
5.3. Crowdfunding via leningen
Deze vorm van crowdfunding wordt het vaakst toegepast bij ondernemingen. Crowdfunding via leningen is eigenlijk gelijkaardig aan geld lenen aan de bank. Er zijn maandelijkse, 3-maandelijkse, halfjaarlijkse of jaarlijkse terugbetalingen waarbij ook intresten moeten betaald worden. Er moet een aparte bankrekening aangemaakt worden binnen een onderneming om de financiering te ontvangen. Dit komt doordat het gemakkelijker is om als platformeigenaar of projectbegeleider op te volgen of de onderneming, op tijd en voldoende terugbetaalt. Momenteel verlopen de terugbetalingen nog via het crowdfundingplatform. Hiervoor worden meestal geen extra kosten aangerekend. Wanneer deze er wel zijn worden de kosten of kostenpercentages vooraf afgesproken. Deze kosten worden ook wel ‘agency fee’ genoemd. Het is wel mogelijk dat dit zal wijzigen. De overheid stelt voor om alle terugbetalingen rechtstreeks via de rekeningen van de investeerders te laten verlopen. Hierdoor kunnen er wel extra kosten aangerekend worden. In de uiteenzetting van de boekhoudkundige verwerkingen houden we geen rekening met deze toekomstvisie, aangezien dit nog niet 100% vaststaat. Hier worden de terugbetalingen dus uitgevoerd naar 1 persoon (het platform) .
Maar waarom zouden bedrijven lenen via crowdfunding en niet via banken? Want op het eerste zicht lijken beiden identiek. Maar toch zijn er enkele redenen waarom bedrijven aangetrokken kunnen worden tot crowdfunding. De redenen liggen niet bij het bewijzen van de kredietwaardigheid van een onderneming, of bij de rentepercentages, want beiden worden meestal door het platform bepaald. Een van de redenen is de reclame die crowdfunding oplevert. Wanneer een onderneming leent bij een bank is er geen bekendheid, niemand kent de plannen, de ideeën die een bedrijf voor ogen heeft. Bij crowdfunding via leningen is dit een groot voordeel. Honderden tot zelfs duizenden mensen zien de plannen op het crowdfundingplatform. Een groot deel hiervan zal daarom nog niet investeren, maar intussen kennen deze personen wel al het idee van de onderneming. Ze weten wat de onderneming wilt bereiken, voelen een lichte betrokkenheid ontstaan. Wanneer het project slaagt, is het mogelijk dat al deze personen de campagne ook in werkelijkheid willen zien, waardoor er kans is dat deze mensen nieuwe klanten worden. De personen die wel bereid zijn om te investeren in het idee willen waarschijnlijk het initiatief ook in werkelijkheid zien, want bij deze personen is de band toch groter, want zij hebben namelijk geholpen met het tot stand brengen van het idee. Kortom, reclame kan een grote troef zijn. Een tweede belangrijke reden kan ook de duurtijd zijn van het opstarten, het verkrijgen van de lening. Bij banken worden als snel enkele weken in beslag genomen om alles uit te werken, contracten te ondertekenen… . Bij een crowdfundingcampagne kan dit ook lang duren, maar het kan ook heel snel gaan. De projecteigenaar zorgt voor een prima tekst met uitleg, wacht op goedkeuring van het platform en daarna kan het initiatief meteen geld beginnen inzamelen. Dit zijn 2 belangrijke voordelen waaraan bedrijven denken als ze kiezen voor crowdfunding via leningen. Er is ook nog een 3e reden, dit vooral voor beginnende ondernemingen. Banken zijn de dag van vandaag niet snel geneigd om geld te lenen aan starters, omdat vaak niet zeker is of het initiatief, de onderneming… wel goed zou werken, een mooie omzet zou hebben. Daarom kunnen starters aan crowdfunding via leningen doen omdat ze hier meteen ook een publiek creëren, en te zien krijgen of hun idee in de smaak valt bij het publiek. Er is natuurlijk ook een nadeel. Vaak liggen de rentepercentages net iets hoger dan bij de banken, maar de voordelen wegen natuurlijk meer door. Door de vele reclame wordt deze grotere kost al snel terugverdiend.
De eerste boekingen zijn terug dezelfde. De boeking in verband met de vaste kosten:
602 Aankopen van diensten, werk en studies
61… Diensten en diverse goederen: advertenties
550 @ Bank
En de boeking in verband met de succesfee:
664-668 Andere uitzonderlijke kosten
550 @ Bank
Wanneer het project niet slaagt, zal al het geld terug naar de oorspronkelijke investeerder gaan. Als een initiatief wel geslaagd is, zal de bankrekening die aangemaakt werd voor deze campagne natuurlijk stijgen, en zal er een schuld ontstaan voor meer dan een jaar. Deze schuld is niet aan een kredietinstelling, maar aan het crowdfundingplatform, dus zal dit geboekt worden op de rekening 174 ‘Overige leningen’. De concrete boeking zal er als volgt uit zien:
550 Bank
174 @ Overige leningen
Hier zal de specifiek aangemaakte rekening ook dalen om de investering mee te kunnen betalen. De boeking is identiek aan voorgaande vormen. Bijvoorbeeld bij het aankopen van een nieuw gebouw:
221 Gebouwen
550 @ Bank
Ook hier moeten er afschrijvingen gebeuren indien geïnvesteerd wordt in afschrijfbare activa.
Bij deze vorm moeten ook enkele eindejaarsverrichtingen gebeuren. Een eerste verrichting is het overboeken van de schuld van lange termijn naar een schuld op korte termijn. Hiervoor gaan we de rekening ‘Overige lening op meer dan een jaar’ laten dalen en de rekening ‘Overige lening op minder dan een jaar’ doen stijgen, en dit voor het bedrag dat gelijk is aan de kapitaalaflossingen die plaatsvinden in het komende jaar. Stel dat een onderneming een lening aangegaan bent voor een termijn van 10 jaar, dan zal 1/10 overgeboekt moeten worden. De boeking zal dan zijn:
174 Overige leningen > 1 jaar
424 @ Overige leningen < 1 jaar Een andere eindejaarsverrichting die moet gebeuren is het toerekenen van de intresten. Stel dat de lening aangegaan wordt op 1 augustus jaar 0 en er is een jaarlijkse aflossing, dan wilt dit zeggen dat er voor de eerste keer een aflossing gebeurt op 1 januari jaar 1. Dit wil zeggen dat 5/12 van deze aflossing plaats zal vinden over het boekjaar betreffende jaar 0, namelijk de maanden augustus tot en met december. Deze intrestkosten worden dus pas in jaar 1 betaald, maar horen eigenlijk voor 5/12 bij jaar 0. Dit vormt dus een toe te rekenen kost die als volgt geboekt wordt: 650 Kosten van schulden 492 @ Toe te rekenen kosten Op 1 januari zal de rekening toe te rekenen kosten terug moeten dalen en zullen de kosten voor dat jaar kleiner zijn dan het effectief te betalen bedrag, aangezien al een deel toegerekend werd aan vorig boekjaar. De boeking zal dus op 1 januari jaar1 als volgt eruit zien: 492 Toe te rekenen kosten 650 @ Kosten van schulden In dit voorbeeld zal op 1 augustus jaar 1 de eerste aflossing plaatsvinden. Hierdoor zal de bank dalen en dus gecrediteerd worden. Ook de rekening ‘Overige schulden op minder dan een jaar’ zal volledig afgeboekt worden en er zal een kost ontstaan voor de intresten en eventuele verplichtingen ten opzichte van de roerende voorheffing. Dit zal als volgt geboekt worden: 424 Overige leningen < 1 jaar 650 Kosten van schulden 550 @ Bank De boekingen betreffende de afschrijving van de investering, de eindejaarsverrichtingen, de verrichtingen op 1 januari en de kapitaalaflossingen zullen jaarlijks plaatsvinden. Het is ook mogelijk dat er bijvoorbeeld maandelijks een kapitaalaflossing plaats vindt, dan gebeuren exact dezelfde boekingen, maar zullen de bedragen anders zijn. Het is ook mogelijk dat er geen toe te rekenen kost zal moeten geboekt worden indien een project een crowdfundingsactie start op de eerste dag van de maand. Dit geldt ook bij kwartaalaflossingen of halfjaarlijkse aflossingen. De intresten worden telkens pro rata toegerekend aan voorgaand boekjaar. In geval van renteloze leningen zoals bij Socrowd, valt enkel de rekening voor de rente weg, de rest blijft hetzelfde. 5.4. Crowdfunding via aandelen Deze vorm vindt zelden plaats. Dit komt doordat de investeerders effectief een deel van het bedrijf kopen. Hierbij is er niet veel verschil in de boekhouding in vergelijking met het instappen in een kapitaalverhoging zonder aan crowdfunding te doen. De enige verschillen zijn ten eerste dat het platform hulp biedt bij het vinden van investeerders en hiervoor een bepaalde kost aanrekent, zijnde de vaste kost en/of de succesfee en ten tweede dat een onderneming een grotere naambekendheid creëert. De eerste boekingen zijn identiek aan de voorgaande vormen van crowdfunding. Als eerste is er de vergoeding van eventuele aangeboden diensten. Dit zijn de vaste kosten die bepaalde platforms toepassen: 602 Aankopen van diensten, werk en studies 61… Diensten en diverse goederen: advertenties 440 @ Leveranciers Als tweede boeking is er natuurlijk het betalen van deze kost. 440 Leveranciers 550 @ Bank Zoals eerder vermeld kan de rekening 440 leveranciers uitgesloten worden en kan de kost rechtstreeks tegenover de bank geboekt worden. Indien het project geslaagd is wordt ook bij deze vorm een succesfee betaald. Dit wordt op dezelfde manier geboekt zoals bij de andere vormen, namelijk: 664-668 Andere uitzonderlijke kosten 550 @ Bank Het verschil bij crowdfunding via aandelen start vanaf de boeking in verband met het verkrijgen van het geld. Hierbij stijgt de bank , maar ook het kapitaal zal stijgen aangezien de investeerders nieuwe aandelen verkrijgen. Hier worden alle aandelen onmiddellijk volstort aangezien het geld nodig is om de investering uit te kunnen voeren. Dit brengt meteen nog een verschil aan het licht. Wanneer een bedrijf crowdfunding via aandelen gebruikt om de opstart van een onderneming te financieren, dan worden de aandelen uiteraard volstort, want op een platform kan de investeerder niet zeggen dat hij slechts een deel van het bedrag nu betaald en de rest later zal betalen. De investeerder moet het volledige bedrag in 1 keer betalen via een platform. Indien een bedrijf zonder crowdfunding aandeelhouders zoekt om een onderneming op te starten, is er wel de mogelijkheid dat niet alles volstort wordt. Dit staat duidelijk beschreven in de wetgeving. Bij een NV bestaat het maatschappelijke kapitaal uit 61.500,00 euro. Dit moet ook volledig volstort worden. Indien er voor een hoger startkapitaal gekozen wordt, dan moet slechts ¼ volstort worden, maar dit met een minimum van 61.500,00 euro dat volstort is. Bij een BVBA en een CVBA moet het maatschappelijk kapitaal minstens 18.550,00 euro bedragen, waarvan zeker 6.200,00 euro volstort moet zijn (bij een CVBA moet het veranderlijke gedeelte volledig volstort worden, het vaste gedeelte is het minimum dat volstort moet worden ook 6.200,00 euro). Ook belangrijk is dat op elk aandeel minstens 1/5 van het bedrag gestort is. Het is belangrijk om dit ook in gedachten te houden wanneer een bedrijf kiest voor crowdfunding via aandelen . De boeking ziet er als volgt uit: 550 Bank 100 @ Geplaatst kapitaal Indien er binnen het bedrijf die aan crowdfunding via aandelen doet, aandelen zijn met een nominale waarde, dan wordt er op de debet kant vaak nog een uitgiftepremie geboekt. Ook hier wordt er uiteraard een investering gedaan. Dit is ook weer identiek aan de voorgaande vormen van crowdfunding, bijvoorbeeld bij het aankopen van terreinen, namelijk: 220 Terreinen 550 @ Bank Ook hierop moeten afschrijvingen gebeuren indien het een afschrijfbare investering is. In dit voorbeeld is er geen afschrijving, aangezien terreinen niet afgeschreven worden. De investeerder heeft ook recht op een dividend. De boeking hiervan ziet er als volgt uit: 471 453 Dividenden Ingehouden voorheffingen 550 @ Bank Vanaf hier wordt de investeerder behandeld als elke andere aandeelhouder. Hij wordt uitgenodigd op aandeelhoudersvergaderingen, wordt van bepaalde zaken op de hoogte gehouden…, kortom alles wat een andere ‘normale’ aandeelhouder doet of krijgt, dat krijgt een aandeelhouder via crowdfunding ook. 5.5. Conclusie In de wet zijn er nog geen specifieke regels of toepassingen voorzien omtrent de boekhouding in verband met crowdfunding, maar hier zien we duidelijk dat er niet veel specifieke of aangepaste boekingen bij komen kijken. Iedere vorm heeft boekingen die gelijkaardig zijn, maar ook enkele specifieke boekingen waaraan het karakter van crowdfunding te herkennen is.