We staan hier in de vierschaar, wat gebruikt werd om doodvonnissen in uit te spreken. Net zoals de rest van het paleis is ook deze ruimte ontworpen door de architect Artur Quellinus. Doordat hij in zijn studietijd naar Rome is gegaan, en hier diep onder de indruk raakte van de romeinse oudheid, vind je overal in het paleis Griekse en Romeinse elementen terug, zo ook in de vierschaar. Hij heeft hier namelijk enkele Romeinse en Griekse taferelen afgebeeld, net zoals dat er kariatiden zijn gebruikt en guirlandes. Quellinus heeft in deze reliëfs het moeilijkste moment in het vonnis afgebeeld, waarbij de emoties het hoogst zijn. Maar zelfs op deze momenten moet het recht zegevieren. In de tijd dat het paleis (en dus ook de vierschaar) werd gebouwd werd er vaak in de open lucht rechtgesproken. Het geheel werd dan afgebakend met vier banken die opgesteld werden in een vierkant. Deze banken werden ook wel scharen genoemd, vandaar de naam vierschaar voor deze ruimte. In de vierschaar werd de doodstraf alleen nog maar ceremonieel uitgesproken. De werkelijke veroordeling had al eerder ergens anders in het gebouw plaatsgevonden. Opvallend aan deze ruimte is, dat er geen glas in de ramen zit, maar alleen maar zware metalen tralies. Dit is zo gemaakt omdat het in die tijd zo was dat de inwoners van de stad ten alle tijden mee moesten kunnen kijken en luisteren met het doodvonnis. Wanneer de toeschouwers door de ramen naar binnen keken, keken ze op de rug van de misdadiger, en daarachter zagen ze de schout in het midden, met daaromheen 9 van zijn schepenen. Allen zaten op een kussen met het wapen van Amsterdam erop, met uitzondering van de schout. Op zijn kussen stond namelijk het wapen van het gewest Holland. Aan de rechterkant (vanuit de toeschouwers gezien) zat de secretaris die het uiteindelijke vonnis zou vellen. Tijdens de rechtszaak droegen de schout en zijn schepenen zwarte mantels. Wanneer iedereen op zijn plek zat of stond waren de reliëfs zo opgesteld dat de beschuldigde en de toeschouwers ze konden zien en er zo aan herinnerd werden dat het niet goed met je afloopt wanneer je misdaden begaat. Ook kunnen ze hier de drie belangrijkste eigenschappen van rechtspraak zien: barmhartigheid, wijsheid en rechtvaardigheid. Tijdens het verhoor warend de schout en zijn schepenen in staat om te communiceren met de burgemeester door een opening in de muur tussen de vierschaar en de burgemeesterskamer.
Vonnis van Zaleucus
Dit reliëf is het vonnis van Zaleucus. Zaleucus van Lokroi Epizephyroi was een wetgever in Zuid-Italië. Hij had een wet opgesteld waarin stond dat je geen overspel mag plegen. De straf hierop was dat allebei de ogen uitgestoken moesten worden. Zijn zoon was hier schuldig aan, maar de burgers wilden het door de vingers zien, zodat bij Zaleucus’ eigen zoon niet de ogen uitgestoken hoefden worden. Zaleucus wilde geen uitzonderingen, dus de ogen moesten uitgestoken worden. Omdat Zaleucus barmhartig was, liet hij bij zichzelf een oog uitsteken, en bij zijn zoon een oog. Dit was als voorbeeld voor de rechters dat zij barmhartig moesten zijn. De man bij wie het oog wordt uitgestoken is Zaleucus, links van hem zit zijn zoon, bij wie het vonnis al voltrokken is. De mensen in de achtergrond zijn toeschouwers.
Salomonsoordeel
In dit (middelste) reliëf is het salomonsoordeel zichtbaar, van dit oordeel is het moment afgebeeld dat Salomo aan de beul opdracht geeft om het kind doormidden te hakken. Het verhaal gaat namelijk zo: In Israël was er volgens de bijbel een wijs man koning. Hij heette Salomo en stond overal bekend als een van de meest wijze personen ter wereld. Zo kwamen er op een dag eens twee vrouwen bij de koning, zij hadden een dood kind, en een levend kind bij zich. Een van de vrouwen vertelde de koning dat de andere vrouw, nadat ze eens dronken was thuisgekomen, in slaap was gevallen op haar kind. Hierdoor overleed het kind. De volgende ochtend zou de vrouw haar dode kind hebben omgewisseld met het nog levende kind van de andere vrouw, dit was niet moeilijk, aangezien beide vrouwen in hetzelfde huis woonden. Toen de andere vrouw zag dat het kind dat op de plek van haar kind lag dood was, beschuldigde zij de andere vrouw van de moord hierop. Nadat deze vrouw haar verhaal had verteld, zei de andere vrouw dat er niets van waar was en dat de andere vrouw zelf haar eigen kind had gedood. Het levende kind was daarom van haar. Omdat er geen bewijs was van wie het kind was, moest de koning met een wijze, doch rechtvaardige, oplossing komen. De koning gaf vervolgens de beul opdracht om het levende kind doormidden te hakken en beide vrouwen een helft te geven. Vervolgens zakte een van de vrouwen op haar knieën en smeekte de koning het vonnis niet te voltrekken. De andere vrouw daarentegen, bleef met haar armen over elkaar staan tot het vonnis werd voltrokken. Hierop stopte Salomo het oordeel en gaf het kind aan de vrouw die op haar knieën zat. Want, wanneer je een kind liever aan een ander geeft om het leven ervan te behouden, moet je wel de moeder zijn. Door dit oordeel werd de Bijbelse koning nog bekender door zijn wijsheid. Deze wijsheid had hij van god gekregen. Toen deze hem namelijk vroeg wat hij het liefste wilde hebben vertelde hij god dat hetgeen wat hij het liefste wilde hebben, de wijsheid was om zijn land te besturen. Doordat de mensen dit achterliggende verhaal kenden, werden ze bij het zien van dit reliëf herinnerd aan de wijsheid dit vereist was om een goed vonnis te vellen. Tegenwoordig is het woord salomonsoordeel in de Nederlandse taal verwerkt. Het betekent: een uitspraak in een lastige zaak van onenigheid die wordt opgelost doormiddel van een zeer wijs en vaak vindingrijk besluit. Van de drie reliëfs, is dit het enige dat als achtergrond een bijbels verhaal is. Omdat het geloof toentertijd een grote rol speelde is dit reliëf in het midden afgebeeld als zijnde het belangrijkst.
Vonnis van Brutus
Dit reliëf stelt het vonnis van Brutus voor. Lucius Junis Brutus was een van de eerste twee consuls van Rome samen met Lucius Tarquinius Collatinus, nadat hij de laatste koning Tarquinius Superbus had verdreven. Deze Brutus wordt vaak door de war gehaald met de zoon van Caesar, die ook Brutus heette, maar die leefde pas 500 jaar later. Er was een samenzwering van de Tarquinii en andere mensen tegen de republiek. Zodra de samenzwering bekend werd aan de consuls, arresteerden ze alle mensen. Alle bezittingen van de Tarquinii werden aan het volk gegeven, waardoor er nooit meer vrede kwam tussen de Tarquinii en het volk. Zijn zoons waren ook onderdeel van die samenzwering. Dus werden ze wegens hoogverraad onthoofd. Dit is beschreven in het boek: Ab Urbe condita, geschreven door Titus Livius. Rechts staat de beul die de jongens onthoofd, links staat Brutus de beul aan te sporen om niet te aarzelen. Linksonder ligt de eerste zoon die al onthoofd is, in het midden staat de tweede zoon die op het punt staat onthoofd te worden. De mensen er omheen zijn toeschouwers. Op de achtergrond van het reliëf staat een beeld van de oppergod, Jupiter, met zijn bliksemschicht in zijn handen, als symbool van goddelijke gerechtigheid en straf. Aan de bovenkant staat de wolf met Romulus en Remus, wat het teken van Rome is. Dit reliëf wordt als rechtvaardig gezien.
Kariatiden en panelen
De Kariatiden, de pilaren die een vrouwelijke gestalte hebben tussen de drie reliëfs, kijken terneergeslagen. Dit weerspiegeld het verdriet waarmee doodvonnissen gepaard gaan. Ook is dit om aan de toeschouwers te laten zien dat wanneer je een halsmisdaad begaat je anderen een groot verdriet doet. Tussen de kariatiden zijn er twee panelen zichtbaar met afbeeldingen. Op het linker paneel zie je een schild dat bekroond is met een schepenkroon. Ook staat hier nog een koggeschip afgebeeld. Dit was het oude wapen van Amsterdam. Als laatste kun je op dit paneel het Amsterdamse stadszegel zien. Op het rechter paneel zie je het Amsterdamse wapen met een kroon erboven. Op het rechter paneel staat alleen het nieuwe wapen van de stad met daarboven een kroon.
Medusahoofd
Tussen de kariatiden zijn Medusahoofden te zien. Medusa was de bekendste van de drie Gorgonen. Ze is de dochter van Phorkys en Keto. Volgens de mythe was ze een mooie vrouw en priesteres aan Athena. Nadat ze werd ver verleid door Neptunus ging ze met hem trouwen. Dit mocht niet omdat ze een priesteres was en Athena werd boos op haar. Daarom veranderde ze Medusa’s haren in slangen, die iedereen die ernaar keek in steen veranderde, en haar huid werd groen. Dus ze vluchtte weg. Later kwam Perseus en hij versloeg Medusa met de hulp van Athena, en schonk haar hoofd aan Athena die het op haar schild zette, zodat ze daarmee mensen kon verstenen. In deze ruimte staat zij voor wreedheid en om de toeschouwer af te schrikken.
Zetel
Op de zetel zat de stadssecretaris. Zijn functie is een verslag maken van de rechtszitting. Daarop is het symbool van stilzwijgendheid afgebeeld, omdat tijdens de rechtszitting de secretaris stil moest zijn. Naast de zetel staan twee pilasters van de Ionische orde. Dat zie je aan de voluten aan het kapiteel. Tussen de pilasters en de muur hangen ook festoenen. Festoenen zijn stenen slingers met fruit. De twee doorkijken leiden naar de burgemeesterskamer zodat die altijd naar binnen konden kijken. Boven de zetel staat een gedenkplaat voor de opening van het paleis. Boven de gedenkplaat staat de Amsterdamse stedenmaagd. In haar linkerhand heeft zij het wapen van Amsterdam. De drie witte kruisen worden Andreaskruisen genoemd, naar de apostel Andreas. In haar rechterhand heeft ze de mercuriusstaf, dat symbool staat voor de bewerkstelling van harmonie en vrede. Op haar hoofd heeft ze een keizerskroon als symbool van de macht van Amsterdam. Aan de voeten van de stedemaagd staan personificaties van de Amstel en het IJ Doordat deze rivieren langs Amsterdam gaan, is het een welvarende stad geworden. Op het fries zijn afbeeldingen van de dood te zien, zoals de doodshoofden. Dit verwijst naar dat hier doodsvonnissen werden gegeven.
Rechters, Prudentia en Justitia
De rechters in de vierschaar waren de schout en de schepenen. Maar in de vierschaar werd niet meer echt een besluit genomen, maar vaak alleen herhaald wat er eerder al, ergens anders in het gebouw was besloten. Dit werd gedaan omdat de bewoners van Amsterdam mee moesten kunnen kijken en luisteren bij het doodvonnis. Tegenover de zitplaats van de rechters staan twee vrouwenbeelden die Prudentia en Justitia voorstellen. Zij zijn twee van de kardinale deugden. Prudentia staat voor de voorzichtigheid en Justitia geeft de rechtvaardigheid weer. Deze beelden staan hier om de rechters eraan te herinneren dat zij rechtvaardige besluiten moet nemen maar ook voorzichtig moet zijn en zich niet door hun eigen emoties of het geschreeuw van de toeschouwers moeten laten leiden. Prudentia is te herkennen aan een spiegel die ze vastheeft wat de rechters eraan moet herinneren dat zij hun eigen zwaktes moeten kennen en hier juist mee moeten omgaan. In haar andere hand heeft ze een slang die zich verdedigend opstelt. Dit staat ervoor dat wijze mensen altijd voorzichtig moeten zijn. Dit herinnert de rechters er dus aan dat zij verstandig en voorzichtig met hun taak moet omgaan. Ook heeft zij een stralend oog vast, wat staat voor de alwetendheid en rechtvaardigheid. Want een rechter moest uiteraard alles weten van de misdaad en de mogelijke uitspraken voordat hij een oordeel kon vellen. Justitia heeft een blinddoek om zodat ze onpartijdig kan oordelen over rang en uiterlijk, en niet naar de misdadiger kan kijken en hierdoor een vooroordeel zou kunnen krijgen. Ook heeft ze een zwaard vast wat staat voor de macht van de rechters. Ook had ze in haar andere hand een weegschaal vast, maar deze is door de tijd vergaan en deze hand is afgebroken.
Taakverdeling:
Stijn: De algemene opbouw van de vierschaar, het salomonsoordeel, de kariatiden en tussenliggende panelen, de rechter, met Justitia en Prudentia
Yme: vonnis van Zaleucus, vonnis van brutus, medusahoofd, zetel