Dissertation: Luchtdicht bouwen in relatie tot de EPC

Een inzicht in de relevantie van het beperken van de luchtdoorlatendheid t.b.v. de EPC-norm voor nieuwbouwwoningen

Samenvatting
De verwachting is dat voor het jaar 2015 de EPC voor nieuwbouwwoningen wordt verlaagd naar 0,4 waarop volgend in het jaar 2020 de EPC wordt verlaagd naar ‘bijna energieneutraal’, waarbij de EPC-waarde tegen de ‘0’ (nul) hoort te liggen. Daar waar men tegenwoordig vaak spreekt over het grote belang van luchtdicht bouwen op de EPC, wilde de Friso Bouwgroep graag inzichtelijk hebben wat ‘luchtdicht bouwen’ precies is en wat de relatie met en het effect op de EPC is’
Luchtdicht bouwen is het zoveel mogelijk beperken van de luchtdoorlatendheid van de gebouwschil en wordt in de uitvoerende wetenschap aangeduid middels een q_(v;10)-waarde. Het gaat om de luchtvolumestroom qv (infiltratie of exfiltratie) die ontstaat bij een luchtdrukverschil van 10 Pascal, uitgedrukt in ‘dm’^3/s (per 500 m^3). Voor de EPC-berekening wordt gewerkt met een gebouw-specifieke q_(v;10;spec)-waarde, uitgedrukt in ‘dm’^3/ ( s*m^2).
Wet- en regelgeving en privaatrechtelijke eisen
Het Bouwbesluit (2012) geeft als belangrijkste eis aan dat de dat de maximale q_(v;10)-waarde in de verwarmde gebruiksfuncties maximaal 200 ‘dm’^3/s mag zijn, welke zo goed als gelijk is aan q_(v;10;spec)=1,0 ‘dm’^3/ ( s*m^2).
De NEN 2687 (‘Luchtdoorlatendheid van woningen ‘ Eisen’, privaatrechtelijk) stelt meer eisen. De q_(v;10)-waarde wordt met een maximale en minimale waarde onderverdeelt in 3 luchtdichtheidsklassen; ‘Basis’, ‘Goed’ en ‘Uitstekend’ en koppelt deze vervolgens aan toegestane ventilatiesystemen. Zo zijn voor de luchtdichtheidsklasse ‘Basis’ alleen de ventilatiesystemen A (natuurlijke ventilatie) en C (mechanische ventilatie) toegestaan. Voor klasse ‘Goed’ komen de systemen B (overdrukventilatie) en D (gebalanceerde ventilatie) in aanmerking. Volgens deze norm mag er alleen een WTW-unit worden toegepast indien de luchtdichtheidsklasse ‘Uitstekend’ is (q_(v;10;spec)= 0,15 passiefhuisniveau).

Bepaling van de q_(v;10;spec) t.b.v. de EPC berekening
De q_(v;10;spec) kan middels twee methodieken tot stand komen. De eerste optie is de ‘forfaitaire methode’, waarbij op basis van het gebouwtype, het bouwjaar en (een gegeven) rekenwaarde van de luchtdoorlatendheid, de waarde wordt bepaald.
De andere methode is een meetmethodiek waarbij de infiltratiewaarde wordt bepaald aan de hand van een oplevertoets (blowerdeurtest in combinatie met infraroodfotografie) van reeds gebouwde woningen. Middels een kwaliteitsborgings-procedure mag bij soortgelijke woningen dezelfde gemeten waarde worden gebruikt.
Het onderzoek
Het onderzoek is erop gericht om te beoordelen of het effect van luchtdicht bouwen middels kwaliteitsborging voldoende wordt beloont om van de forfaitaire methodiek af te wijken en te investeren in ‘luchtdicht bouwen’. Daarbij is enerzijds gekeken naar wat het gemiddelde effect van de q_(v;10;spec) plus/minus 0,10 is, op het karakteristieke energieverbruik, de EPC en de CO2-emissie. Anderzijds is er gekeken naar wat het effect is van het verbeteren van de luchtdoorlatendheid (t.o.v. de forfaitaire waarden) indien de NEN 2687 van toepassing is.
De resultaten
De resultaten in dit onderzoek laten zien dat de q_(v;10;spec) +/- 0,1 ‘dm’^3/ ( s*m^2) een gemiddelde waarde vertegenwoordigd van 0,964 procent op het karakteristieke energieverbruik, een effect op de EPC van 0,00525 EPC-punt en een CO2-emissie van 0,839 procent. Wanneer de NEN 2687 van toepassing is, kan de mate van luchtdoorlatendheid en een bijbehorend ventilatiesysteem, ten overstaande van de forfaitaire invoerwaarden, een EPC tot wel 0,10 EPC-punt verbeteren voor de nieuwbouwwoning (weliswaar woning-specifiek).
‘
Inhoud
Titelpagina 2
Samenvatting 3
1 Inleiding 5
1.1 Onderzoeksdoelstelling 5
1.2 Afbakening 5
1.3 Vraagstelling 5
1.4 Opbouw van het rapport 6
2 Luchtdicht bouwen 7
2.2 De voordelen van luchtdicht bouwen voor de gebruiker 8
2.3 Eisen aan de Luchtdoorlatendheid 10
2.4 De totstandkoming van de qv10;spec 12
2.5 Richtlijnen bij luchtdicht bouwen 14
3 De EPC 16
3.1 De Energieprestatie-co??ffici??nt (EPC) 16
3.2 Eisen aan de EPC 17
3.3 De EPC-berekening (woningbouw, nieuwbouw) 18
3.4 Het belang van qv;10 waarde in de EPC-berekening 20
3.5 Gecontroleerde ventilatie in de EPC berekening 21
4 Onderzoeksmethode 23
4.1 Onderzoek 1: Het belang van qv;10 op de EPC-waarde 23
4.2 Onderzoek 2: De qv;10 conform NEN2687 24
5 Onderzoeksresultaten 25
5.1 Onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL 26
5.2 Onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL 28
5.3 Onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL 30
5.4 Onderzoek 1 ‘ Hoekwoning (Friso) 32
5.5 Onderzoek 1 ‘ Totaaloverzicht 34
5.6 Onderzoek 2 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL 36
5.7 Onderzoek 2 ‘ Tussenwoning Agentschap NL 39
5.8 Onderzoek 2 ‘ Hoekwoning [Friso] 42
6 Conclusie 45
6.1 De qv10;spec als zelfstandig element 45
6.2 Onderzoek 2: De qv10;spec en ventilatiesystemen 49
7 Bronnen 50
8 Lijst van figuren en tabellen 51
Figuren 51
Tabellen 51
Bijlagen 52
Bijlage 1 Basis EPC-berekening woningtypen 53

‘
Inleiding
De overheid en opdrachtgevers stellen steeds hogere eisen aan de duurzaamheid van een gebouw. Vanaf het jaar 2015 zal de vereiste EPC-waarde voor woningen gelijk aan of kleiner dan 0,4 moeten zijn. Vanaf 31 december 2018 geldt voor de nieuwbouw van alle overheidsgebouwen een zogenoemde ‘Bijna-energieneutrale Gebouwen’-richtlijn (BENG), waarbij de EPC-waarde ‘0’ behoort te zijn of daartegen aan hoort te liggen. Vanaf 31 december 2020 geldt dezelfde eis ook voor woningen.
Met de komst van dergelijke regelgeving wil de Friso Bouwgroep graag helder hebben in welke mate het ‘luchtdicht bouwen’ van invloed is op de EPC, nu, maar ook in de toekomst. Alhoewel het bouwbedrijf onlangs de meest luchtdichte woning in Friesland heeft gebouwd is het bij velen niet duidelijk, of zich ervan niet bewust, wat precies het belang is van het beperken van de luchtdoorlatendheid en wat de exacte relatie is met de EPC.
Onderzoeksdoelstelling
Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in luchtdicht bouwen en het effect van de luchtdoorlatendheid op de EPC-waarde, waarbij het die inzichten geeft dat het effect kan worden afgezet tegen andere EPC-verlagende methodieken.
Afbakening
Om het investeringsvraagstuk rondom de EPC-verlaging rond te krijgen, behoort o.a. ook de financi??le zijde van luchtdicht bouwen inzichtelijk te worden gemaakt, alsmede het effect en de kosten van andere EPC-verlagende ‘producten’ om de vergelijking te kunnen maken. Deze worden niet behandeld in dit rapport.

Vraagstelling
De vragen die in dit rapport beantwoord worden zijn:
Centrale vraag:
‘Wat is de invloed van luchtdicht bouwen op de EPC van nieuwbouwwoningen’?

Deelvragen en onderzoeksvragen:
Wat is ‘luchtdicht bouwen’?
Wat is luchtdicht bouwen?
Wat is de q_(v;10) waarde?
Wat is het belang voor de gebruiker?
Wat zijn de eisen m.b.t. luchtdicht bouwen?
Hoe komt de q_(v;10)-waarde tot stand?
Wat is de EPC?
Op welke manier komt de EPC tot stand?
Op welke manier komt de rekenwaarde van de luchtdichtheid in de EPC tot stand?
Nadat is vastgesteld wat de kaders rondom de begrippen ‘luchtdicht bouwen’ en de ‘EPC’ zijn, zal middels experimenteel onderzoek de volgende vragen worden beantwoordt:
Wat is het effect van gerealiseerde waarden van de q_(v10;spec) op de EPC t.o.v. de forfaitaire bepaling?
Wat is het effect is van een verbetering van de luchtdoorlatendheid in combinatie met het bijbehorend ventilatiesysteem conform NEN 2687 t.o.v. de forfaitaire waarden?

Opbouw van het rapport
Hoofdstuk 2 (Luchtdicht bouwen) en hoofdstuk 3 (De EPC) geeft het kader aan waarin het onderzoek is uitgevoerd en behandeld de begrippen in algemene zin: waar ze voor staan, hoe ze tot stand komen en de bijbehorende eisen.
Hoofdstuk 4 (Onderzoeksmethode) geeft meer informatie over hoe het onderzoek is uitgevoerd.
Hoofdstuk 5 (Onderzoeksresultaten) geeft de resultaten van het onderzoek weer, met een eventuele korte (visuele) analyse.
Hoofdstuk 6 (Conclusie) geeft een antwoord op de vragen gesteld in de inleiding van dit rapport.

‘
Luchtdicht bouwen
Luchtdicht bouwen is het zoveel mogelijk beperken / minimaliseren van de lucht-doorlatendheid, van ongewenste/onbewuste luchtstromen. Het heeft betrekking op zowel de lucht infiltratie (van buiten naar binnen) als de exfiltratie (van binnen naar buiten). Bij luchtdicht bouwen gaat het erom om de openingen in de schil zoveel mogelijk te beperken.
Luchtdoorlatendheid / Qv;10
De mate van luchtdoorlatendheid van een gebouw wordt in de (uitvoerende) wetenschap aangeduid middels een q_(v;10)-waarde. Met het begrip ‘luchtdichtheid’, het tegenovergestelde van de luchtdoorlatendheid, wordt niet gerekend.
Met de luchtdoorlatendheid (q_(v;10)) wordt bedoeld de (onbewuste) lucht-volumestroom (q_v) die ontstaat via kieren en naden in de omhulling van een gebouw, bij een drukverschil van 10 Pascal’ (uitgedrukt in ‘dm’^3/s of m^3/s ) bij een netto-volume van het gebouw (bepaald middels NEN 2580) kleiner of gelijk aan 500 m^3. Alleen indien het netto-volume van het gebouw groter is dan 500 m^3, dient de gemeten waarde van de luchtvolumestroom te worden herleid naar 500 m^3.
Let op: Er is een uitzondering op de eenheidsaanduiding van de mate van lucht-doorlatendheid wanneer de q_(v;10)-waarde wordt gebruikt in de EPC-berekening (als zijnde q_(v;10;spec)-waarde). Daarin wordt de eenheid ‘dm’^3/ ( s*m^2) gebruikt.

‘
De voordelen van luchtdicht bouwen voor de gebruiker
Luchtdicht bouwen biedt voor de gebruiker, in combinatie met een pakket van maatregelen, enkele praktische voordelen:
Energiebesparing
Verbeteren van het comfort
Voorkomen van vochtproblemen / waterdichtheid
De realisatie van een goede geluidswering
De bovengenoemde onderdelen worden behandeld in de paragrafen 0 t/m 2.2.4
Het ‘pakket van maatregelen’ die de nodige afstemming behoeft, bevat elementen als thermische (en akoestische) isolatie en ventilatievoorzieningen. Enkel aandacht voor volledig luchtdicht bouwen biedt grote nadelen, voornamelijk voor de gezondheid.
De richtlijnen voor ventilatievoorzieningen behorend bij luchtdicht bouwen worden behandeld in paragraaf 2.55

Energiebesparing
De mate van luchtdoorlatendheid en de grootte en de plaats van luchtlekken hebben invloed op het energieverbruik. Verwarmde lucht verdwijnt door exfiltratie of deze wordt afgekoeld door koude infiltratie. Reeds opgewarmde bouwkundige elementen worden gemakkelijk afgekoeld door zowel infiltratie als exfiltratie, door het feit dat lucht niet stilstaat, op plekken waarbij dat bij voorkeur wel zo is (bijv. achter de isolatie).
Gevolgen van openingen in de dampscherm
Hele concrete voorbeelden over de gevolgen van openingen/kieren in dampschermen zijn in een studie van fabrikant Pro Clima (dampdichte folies) gepubliceerd.

Het onderzoek geeft aan dat een kier van 1 mm in het dampscherm aan de binnenzijde de lokale U-waarde (over het gehele vlak 1×1 meter) verlaagt van 0,3 W/(m^2*K) naar 1,44 W/(m^2*K) .
(Omgerekend: de Rc-waarde wordt lokaal verlaagd van 3,3 naar 0,7)

Verbeteren van het comfort
Door middel van het luchtdicht bouwen kan er een stabielere omgeving worden gecre??erd welke minder afhankelijk is van weersinvloeden van buitenaf. Hinderlijke luchtstromen (tocht) kunnen worden beperkt tot een minimum of worden uitgesloten.
Wanneer is er sprake van tocht?
‘In de bouwregelgeving is een grens gesteld bij 0,2 m/s luchtbeweging in de zogenaamde ‘leefzone’ (1 m vanaf de gevel). Installatie-adviseurs houden een iets veiliger grens aan van 0,15 m/s. Wanneer de luchtsnelheid in het leefgebied deze grens niet overschrijdt dan is er geen sprake van tocht.’
(Luchtdicht bouwen (Publicatie), 2013)

Voorkomen van vochtproblemen / waterdichtheid
Door het toepassen van een correcte luchtdichte laag kan voorkomen worden dat vocht zich gaat ophopen doordat het plaatsen bereikt (zowel door vochtige dampen als capillaire werking), waar het niet zou mogen komen. Hiermee wordt de levensduur van constructieonderdelen, die anders aangetast zouden worden, verlengt.
Voorbeeld:
In het geval dat over een lengte van 1 strekkende meter een kier van 1 mm in de dampdichting zit, zie ook figuur 2., kan in de winter 800 gram vocht per dag de constructie intrekken.

Realisatie van een goede geluidswering
Voor voornamelijk de isolatie van hoge tonen is een hoge mate van luchtdichtheid van belang (luchtgeluidsisolatie).
‘
Eisen aan de Luchtdoorlatendheid
Bouwbesluit 2012
Luchtvolumestroom
Er worden vanuit het Bouwbesluit (2012) eisen gesteld aan de lucht-doorlatendheid (luchtvolumestroom) van de constructie van een woning. Elke (nieuwbouw) woning behoort minimaal aan deze eis te voldoen.De eisen worden weergegeven in tabel 1.
Bouwbesluitartikel Betrekking op Prestatie-eis Bepalingsmethode
Afd. 3.5, Art. 3.21, Lid 4 Scheiding tussen verblijfsgebied en kruipruimte, gebruiksoppervlakte q_(v;1) < 0,02 dm^3/s per m^2 NEN 2690 Afd. 5.1, Art. 5.4 Verblijfsgebieden, badkamer en toiletten q_(v;10) < 200 dm^3/s per 500’ m’^3 NEN 2686 Tabel 1: Eisen aan de luchtvolumestroom uit het Bouwbesluit 2012 Uitzonderingen Vanaf het Bouwbesluit 2012 geeft een aanvullend ‘Artikel 5.5 Onverwarmde gebruiksfunctie’ aan welke gebruiksfuncties niet hoeven te voldoen aan bovengenoemde prestatie-eis. Het betreft hier echter alleen ruimten die niet verwarmd worden en waarbij dus ook geen voorziening is geplaatst om te verwarmen. Zie voor nadere toelichting de toelichting behorende bij dit artikel. Energieprestatie co??ffici??nt De eis vanuit het Bouwbesluit (2012) om een EPC-waarde te behalen van 0,6 heeft een directe relatie met de luchtdoorlatendheid van de constructie (q_(v;10)-waarde.), waar deze waarde een onderdeel is van de berekening. De EPC wordt behandeld in hoofdstuk 3. NEN 2687 Alhoewel de titel van NEN 2687: ‘Luchtdoorlatendheid van woningen ‘ Eisen’, doet impliceren dat het betrekking heeft op regelgeving ingesteld door de overheid, is dat (nog) niet waar. Aangezien zowel het Bouwbesluit niet, als ook NEN 2690 of NEN 2686 niet, refereert aan deze norm betreft het slechts een richtlijn c.q. aanbeveling. Wel kan deze eventueel als eis benoemd worden in de werkomschrijving/ het bestek. De richtlijnen uit NEN 2687 worden behandeld in hoofdstuk: 2.5 Richtlijnen bij luchtdicht bouwen Private eisen In het bestek of de werkomschrijving kunnen nadere eisen gesteld worden omtrent de luchtdoorlatendheid van een constructie, eventueel conform NEN 2687, als ook normen voor de luchtdoorlatendheid van specifieke bouwonderdelen, eventueel ondersteund door beoordelingsrichtlijnen (BRL’s) of attesten. Het komt tegenwoordig steeds vaker voor dat er een specifieke eis gesteld wordt in het bestek, eventueel ook indirect onder een certificering, zoals bij het passiefhuis-certificaat. ‘ Certificeringen Vanuit diverse organisaties kunnen direct of indirect eisen gesteld worden aan de luchtdichtheid om een bepaalde certificering te kunnen behalen. Dit zijn o.a. de volgende certificeringen: PassivHaus Projektierungs Paket (PHPP) BREEAM GPR (EPC, Energielabel) PassivHaus Projektierungs Paket (PHPP) We spreken van een passief gebouw wanneer deze beschikt over zowel een ontwerp- als uitvoergingscertificaat waarin het vastgelegd dat wordt voldaan aan de gestelde eisen. E??n van de parameters die deel uitmaakt van de PHPP-berekening is het ‘infiltratievoud n50 in h-1’. Voor het verkrijgen van het ontwerpcertificaat wordt voor nieuwbouwprojecten een infiltratie ‘ 0,6 h-1 bij 50 Pascal ingevoerd. Bij een standaard Agentschap NL woning komt dit ongeveer overeen met een qv10 ‘ 0,15 dm3/s.m2. Om in aanmerking te komen voor het certificaat ‘Gebouwd volgens Passief Bouwenkeur’ moet er in de praktijk worden aangetoond dat er wordt voldaan aan de in de PHPP-berekeningen ingevoerde waarde. Het infiltratievoud n50 in h-1 van het gebouw wordt bepaald met een luchtdichtheidsmeting of ‘blowerdoortest’. (Nieman Raadgevende Ingenieurs, 2014) BREEAM Voor het verkrijgen van BREEAM-credit ENE 26 is het verplicht om aan te tonen dat in de praktijk de in de EPC-berekening ingevoerde qv;10-waarde wordt gerealiseerd. Door middel van een blowerdoortest wordt bij oplevering van het gebouw vastgesteld of de qv;10-waarde wordt gehaald. (Nieman Raadgevende Ingenieurs, 2014) GPR De EPC-berekening, en daarmee ook de luchtdichting die in de EPC-berekening is ingevoerd, maakt onderdeel uit van de GPR-checklist. Vanuit de GPR-checklist is het niet verplicht om door middel van een meting aan te tonen dat er wordt voldaan aan de in de EPC-berekening ingevoerde waarde. (Nieman Raadgevende Ingenieurs, 2014) ‘ De totstandkoming van de q_(v10;spec) Er zijn twee methodes om tot de waarde van de q_(v10;spec) te komen. Dit zijn: Forfaitaire berekeningsmethodiek (conform NEN 8088 + C1) Meetmethodiek (Conform NEN 2686) Alhoewel de publicatie ‘Luchtdicht bouwen, 2013’ van SBR een derde mogelijkheid biedt, namelijk de bepaling middels de methode ‘gebaseerd op de lengte en kwaliteit van de aansluiting’, biedt zowel de NEN 7120, de NEN 8088 als de NEN 2686 geen grondslag voor de toepassing van deze methodiek. Deze derde mogelijkheid zal dan ook niet verder behandeld worden. Berekeningsmethodiek (forfaitair) Indien er geen meetgegevens beschikbaar zijn dan wordt de q_(v10;spec) ‘ waarde via een forfaitaire berekeningsmethodiek, aan de hand van een vooraf te bepalen rekenwaarde, de positionering en het bouwjaar van de woning bepaald. De formule is: q_(v10;spec) = f_type*f_jaar* q_(v10;spec;reken) Hierin zijn de verschillende onderdelen: element omschrijving eenheid q_(v10;spec) specifieke luchtdoorlatendheid bij een uniform drukverschil van 10 Pa dm 3 /(s??m 2 ) f_type is de van het gebouwtype afhankelijke correctiefactor voor de rekenwaarde van de luchtdoorlatendheid f_jaar is de bouwjaarcorrectiefactor voor de rekenwaarde van de luchtdoorlatendheid q_(v10;spec;reken) rekenwaarde voor de specifieke luchtdoorlatendheid bij een uniform drukverschil van 10 Pa dm 3 /(s??m 2 ) Bouwjaarcorrectiefactor voor de rekenwaarde van de luchtdoorlatendheid De waarde voor f_jaar is te bepalen middels f_jaar=0,4+0.33*e^({0,05*(2060-J)}), echter wordt voor nieuwbouwwoningen van na het bouwjaar 2010, standaard gerekend met f_jaar=0,7. Rekenwaarde voor specifieke luchtdoorlatendheid en correctie voor het gebouwtype (forfaitair bepaald) De q_(v10;spec;reken)-waarde en de f_type-waarde zijn te onttrekken uit de tabel 3.4, waarop de resultante (forfaitaire) q_(v10;spec)-waarde van nieuwbouw woningen vanaf het bouwjaar 2010 zijn af te lezen in tabel 3.5. Gebouwtype q_(v10;spec;reken) Uitvoeringsvariant f_type Grondgebonden gebouwen eengezinswoningen met kap 1,0 A. Tussenligging 1,0 B. Kop- eind- of hoekligging 1,2 C. Vrijstaand gebouw, puntdak 1,4 D. Vrijstaand gebouw, half plat dak 1,2 eengezinswoningen met plat dak 0,7 E. Tussenligging 1,0 F. Kop- eind- of hoekligging 1,2 G. Vrijstaand gebouw, plat dak 1,4 Gebouwen met meer lagen* flat- en portiekwoningen 0,5 H. Tussenligging op onderste of tussen-verdieping 1,0 I. Kop- eind- of hoekligging op onderste of tussenverdieping 1,3 J. Tussenligging op de bovenste verdieping 1,2 K. Kop- eind- of hoekligging op de bovenste verdieping 1,4 Tabel 2: De bepaling van f_type (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 44) Eengezinswoning met kap q_(v10;spec) A. Tussenligging 0,7 B. Kop- eind- of hoekligging 0,84 C. Vrijstaand gebouw, puntdak 0,98 D. Vrijstaand gebouw, half plat dak 0,84 Eengezinswoning met plat dak q_(v10;spec) E. Tussenligging 0,49 F. Kop- eind- of hoekligging 0,5888 G. Vrijstaand gebouw, plat dak 0,686 Flat- en portiekwoning q_(v10;spec) H. Tussenligging op onderste of tussenverdieping 0,35 I. Kop- eind- of hoekligging op onderste of tussenverdieping 0,455 J. Tussenligging op de bovenste verdieping 0,42 K. Kop- eind- of hoekligging op de bovenste verdieping 0,49 Tabel 3: De bepaling van q_(v10;spec) (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 44) Meetmethodiek (praktijk) De andere methodiek wordt bepaald middels de infiltratiewaarde bij eerdere metingen (conform NEN 2686+A2: Luchtdoorlatendheid van gebouwen ‘ Meetmethode) bij reeds gebouwde woningen in combinatie met een kwaliteitsborgings-procedure. De in de praktijk gemeten waarde van q_(v10;spec) mag dan gebruikt worden voor nieuwe projecten, als dezelfde kwaliteit gegarandeerd kan worden. Vooral bij woningen die middels een concept worden gebouwd en de vari??teit in kwaliteit beperkt is, zou deze methodiek in het voordeel zijn. In de praktijk volstaat een steekproef (bij oplevering) middels een blowerdeurtest in combinatie met infraroodfotografie. Aanwezige luchtlekken worden dan zichtbaar, als ook de onvolledigheden in de isolerende schil, waarop de q_(v10;spec)-waarde berekent kan worden. ‘ Richtlijnen bij luchtdicht bouwen Het geheel reduceren van de openingen in de schil en daarmee de ongewenste luchtstromen te voorkomen is niet altijd een aanbeveling. Wanneer niet de richtlijnen worden gehanteerd heeft de luchtdichtheid van de schil negatieve gevolgen op de verontreiniging van de huishouding, de hygi??ne en daarmee op de gezondheid van de gebruiker. De eis uit het Bouwbesluit, zoals eerder benoemd, is een uitgangspunt bij een drukverschil van 10 PA (binnen vs. buiten), conform een berekeningsmethode in NEN 2686 (lucht-doorlatendheid van gebouwen ‘ meetmethode). Echter, het werkelijke drukverschil en daarmee de ‘beste’ keuze voor een ventilatiesysteem en de inrichting van de ventilatie is afhankelijk van diverse variabelen: De ligging van de woning (kust of binnenland) De lokale beschutting en de hoogte boven het maaiveld De verdeling van de luchtdoorlatendheid over de omhulling van de woning De temperatuurverdeling in de woning of het gebouw Het gedrag van de bewoners ten aanzien van verwarming en ventilatie Pas wanneer helder is hoe de invulling van de variabelen is kan men vereisten en keuzes maken in de vereisten van de ventilatie en het energieverbruik. ‘ Ventilatiesystemen Om de kwaliteit van de lucht te bewaken, alsmede het energieverbruik, kunnen er nadere eisen gesteld worden aan de luchtdichtheid van een constructie (conform NEN 2687). Of vanuit het oogpunt van luchtdicht bouwen: eisen gesteld aan het ventilatiesysteem op basis van luchtdoorlatendheid. De richtlijnen hebben betrekking op de minimale en maximale (niet gecontroleerde) luchtdoorlatendheid, waarbij voor elke range aan waarden, een ventilatiesysteem gekoppeld is. Er worden in de NEN 1087/ 2687 / 8087 vier (hoofd-)ventilatiesystemen genoemd: Klasse Systeem Omschrijving 1 A Natuurlijke ventilatie C Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer 2 B Mechanische toevoer en natuurlijke afvoer D Mechanische toe- en afvoer Tabel 4: Ventilatiesystemen (NEN 8087 – Ventilatie van gebouwen – Bepalingsmethoden, 2001) De maximale q_(v;10)waarde per luchtdichtheidsklasse volgens NEN 2687 : Luchtdichtheids-klasse Woningvolume m?? q_(v;10) maximaal in ‘dm’^3/ s q_(v;10) maximaal in ‘dm’^3/ s per m2 (t.b.v. EPC) groter dan tot en met 1 (Basis) – 250 100 1 250 500 150 1 500 – 200 1 2 (Goed) – 250 50 0,6 250 – 80 0,4 3 (Uitstekend) – 250 15 0,15 250 – 30 0,15 Tabel 5: Luchtdoorlatendheidseisen (maximaal) volgens NEN 2687, Klasse 3 wordt slechts benoemd in (SBRCURnet, 2013) en nog niet in de NEN 2687, al wordt dit aannemelijk de nieuwe eis. In het geval dat er een klasse 1 ventilatiesysteem (A+C) wordt toegepast zijn er eisen gesteld aan de minimale luchtdoorlatendheid van de woning Klasse Woningvolume m?? q_(v;10) minimaal in ‘dm’^3/ s groter dan tot en met 1 – 250 30 250 500 50 500 – 50 Tabel 6: Luchtdoorlatendheidseisen (minimaal) volgens (NEN 2687 – Luchtdoorlatendheid van woningen – Eisen, 1989) Er is geen eis gesteld voor de minimale luchtdoorlatendheid bij klasse 2 en 3 ventilatiesystemen. Naar mate er steeds luchtdichter gebouwd wordt behoort men te kiezen voor een ventilatiesysteem conform de NEN 1087/2687, zie tabel 7 , in combinatie met tabel 5. Luchtdichtheidsklasse Systeem Ventilatiesysteem 1 (Basis) A Natuurlijke ventilatie C Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer 2 (Goed) B Mechanische toevoer en natuurlijke afvoer D Mechanische toe- en afvoer 3 (Uitstekend) D+ Mechanische toe- en afvoer (systeem D) in combinatie met warmteterugwinning Tabel 7: luchtdichtheidsklassen en ventilatiesystemen volgens (Luchtdicht bouwen (Publicatie), 2013) en (NEN 2687 – Luchtdoorlatendheid van woningen – Eisen, 1989) ‘ De EPC In dit hoofdstuk behandelen wij de raakvlakken tussen de luchtdoorlatendheid en de totstandkoming van de EPC, vanuit de het perspectief van de woningbouw, nieuwbouw. De Energieprestatie-co??ffici??nt (EPC) De EPC-waarde is een ge??ndexeerd (en dimensie loos) getal die de energetische effici??ntie van een gebouw aangeeft. Het komt tot stand door de bepalingsmethode in de norm: ‘NEN 7120+C2 (nl) – Energieprestatie van gebouwen’. De inhoud van deze norm kent vier verschillende toepassingsgebieden en berekenings-methodieken: Woningbouw Nieuwbouw (t.b.v. bepaling minimumeisen Bouwbesluit) Bestaande bouw (t.b.v. opstellen energielabel) Utiliteitsbouw Nieuwbouw (t.b.v. bepaling minimumeisen Bouwbesluit) Bestaande bouw (t.b.v. opstellen energielabel) Notitie: Aangezien in dit rapport wordt uitgegaan van een woningbouw, nieuwbouw, is de inhoud van dit hoofdstuk niet toepasbaar op andere bouwstromen.’ Eisen aan de EPC De EPC-eisen op de markt geven de bepaling dat er een minimumenergieprestatie moet worden behaald, om een recht of voordeel te verkrijgen. Bijvoorbeeld het recht om te bouwen of het voordeel van een lage rentevoet of een certificering (kwaliteitslabel), zie ?? 3.2.1 t/m 3.2.4. Bouwbesluit In het Bouwbesluit 2012, Afd. 5.1. Artikel 5.2. worden de eisen m.b.t. de Energie-prestatieco??ffici??nt omschreven. In combinatie met de verwachte aanscherpingen in zowel het jaar 2015 , 2018 als in 2020 is tabel 9 gemaakt. Financiering (hypotheken) Wanneer energieneutraal gebouwd wordt (EPC is < 0,0) mag van de standaard inkomens-criteria worden afgeweken tot een maximumbedrag van 13.500 euro. (Rijksoverheid, 2014) Bestek Naast de eisen gesteld in het Bouwbesluit (AMvB) door de overheid worden in bestekken overtreffende eisen gesteld worden door de opdrachtgever. Certificeringen Diverse certificeringen geven extra waardering aan, of stellen verplicht, een daadwerkelijk gerealiseerde minimale EPC-waarde, waaronder de certificeringen van BREAAM en het Energielabel. Bij dit energielabel (Nibag, 2014) geldt dat deze gerealiseerde EPC-waarde gedurende 10 jaar mag dienen als zijnde directe bepalingsmethode voor het Energielabel (RVO, 2014), conform tabel 8. EPC-waarde Energie-label EPC-waarde Energie-label EPC ‘ 0,2 A++++ 0,6 < EPC ‘ 0,8 A+ 0,2 < EPC ‘ 0,4 A+++ 0,8 < EPC < nog onbekend A 0,4 < EPC ‘ 0,6 A++ Tabel 8: Energielabel bij EPC-waarden 2012 2015 2018 2020 EPC-eis Rc-waarde Correctie-factor C EPC;mn;u/w: EPC-eis Rc-waarde EPC-eis EPC-eis Woonfunctie – woonwagen < 1,3 > 2,5 0,93 < 1,3 > 2,5
– andere woonfunctie < 0,6 > 3,5 1,00 < 0,4 > 4,5 ? 0-0,2
Bijeenkomstfunctie < 2 > 3,5 0,72 < 1,1 > 4,5 0*
Celfunctie < 1,8 > 3,5 0,96 < 1,0 > 4,5 0*
Gezondheidsfunctie 0*
– met bedgebied < 1,6 > 3,5 1,11 < 1,8 > 4,5
– andere gezondsheidsfuncties < 1 > 3,5 0,92 < 1,3 > 4,5
Industriefunctie –
Kantoorfunctie < 1,1 > 3,5 1,01 < 0,8 > 4,5
Logiesfunctie 0*
– in logiesgebouw < 1,8 > 3,5 0,89 < 1,0 > 4,5
– andere logiesfunctie < 1,4 > 3,5 0,89 < 1,4 > 4,5
Onderwijsfunctie < 1,3 > 3,5 1,34 < 0,7 > 4,5 0*
Sportfunctie < 1,8 > 3,5 0,81 < 0,9 > 4,5 0*
Winkelfunctie < 2,6 > 3,5 0,92 < 1,7 > 4,5 0*
OVERHEIDSGEBOUWEN 0 0
Tabel 9: Verwachte minimumeisen EPC vanuit het Bouwbesluit per ingangsdatum (’12, ’15. ’18, ’20)
‘
De EPC-berekening (woningbouw, nieuwbouw)
De energieprestatie co??ffici??nt voor een woning wordt bepaald middels de formule:

‘EPC’_woon=E_(P; TOT)/(( f_(g;adm;nb)* ‘A_g+ f_(ls;adm;nb)* ‘_ A_(ls;)+ f_(start;W;adm;nb) * N_w ))* C_(EPC;woon) )

Hierin is (conform NEN-7120):
‘EPC’_woon EPC waarde voor nieuwbouwwoning
E_(P;TOT) Het karakteristieke energiegebruik van het desbetreffende gebouw in MJ
f_(g;adm;nb) is een factor waarmee het toelaatbare energiegebruik per m2 gebruiksoppervlakte voor nieuwe gebouwen is vastgelegd, in MJ/m2 ;
A_g is de totale gebruiksoppervlakte voor alle gebruiksfuncties in m2
f_(ls;adm;nb) is de factor waarmee de transmissieverliezen die worden gecompenseerd, voor de verlies- oppervlakte die daarvoor in aanmerking komt, worden vastgelegd in MJ/m2 verliesoppervlakte voor nieuwbouw;
A_ls is de bovengrens voor de verliesoppervlakte die in rekening wordt gebracht bij de berekening van de energieprestatieco??ffici??nt, in m2 ;
f_(start;W;adm;nb) is een vaste post in het energiebudget voor de categorie woningbouw, in MJ;
N_w is het aantal woningbouweenheden in het gebouw,
C_(EPC;woon) is de getalswaarde van de naar gebruiksoppervlakte gewogen gemiddelde correctiefactor voor de eis aan de EPC voor alle gebruiksfuncties W van het gebouw;

Waarden in de hoofdberekening
De waarden voor de verschillende factoren in de EPC-formule worden gegeven in tabel 3.3
Voor (A_(g;w)/ N_w ) ‘ A_(g;W;lim;adm;nb) Voor (A_(g;W)/ N_w ) < A_(g;W;lim;adm;nb) E_(P;TOT) Variabele f_(g;adm;nb) 310 MJ/m2 160 MJ/m2 A_(g;w) Conform ontwerp A_(g;w;adm;nb) 70 m2 f_(ls;adm;nb) 85 MJ/m2 A_(ls;) Conform ontwerp f_(start;W;adm;nb) 9000 MJ 19500 MJ N_w Conform ontwerp C_(EPC;woon) 1,0 (Conform Bouwbesluit 2012) Tabel 10: Factoren in de EPC-berekening De luchtdoorlatendheid in de EPC-berekening De invloed van de luchtdoorlatendheid (q_(v;10)-waarde) strekt zich tot de (E_(P;TOT)) onderdelen, waarin het karakteristieke energieverbruik wordt bepaald. In de E_(P;TOT) komt de installatietechnische en bouwfysische voorzieningen aan de orde. ‘ Karakteristiek energiegebruik van een gebouw Het karakteristieke energieverbruik ( E_(P;TOT)) wordt bepaald door het jaarlijks primaire energieverbruik (in MJ) bij elkaar op te tellen en de eventueel op het eigen perceel geproduceerde en gebouw gebonden energie-opbrengt hierop in mindering te trekken. De primaire energieverbruikers en ‘opwekkers die hierop van toepassing zijn: Energieverbruikers Verwarming (H) Bevochtiging (hum) Ventilatoren (V Koeling (C), Verlichting (L) Ontvochtiging (dhum) Warm tapwater (W) Totaal gebruikte hulpenergie (aux;tot). Energieopwekkers (o.a.) Zonnestroom Wateropwarmers Windenergie En andere.. Warmtekrachtinstallatie Het is daarbij goed te vermelden dat het woord ‘karakteristiek’ in de definitieomschrijving van de E_(P;TOT) aangeeft dat het niet het overeenkomt met de werkelijke situatie. Het is een vooraf verwachte indicatie, bij een bepaalde configuratie van de woning. Onder andere de gerealiseerde kwaliteit van het bouwwerk, de toepassing van eventuele kopers opties en het gebruik van de woning kunnen hierin uiteindelijk afwijkend zijn voor de toewijzing van een energielabel of een andere certificaat. q_(v;10) in deelberekeningen van E_(P;TOT) De q_(v;10)-waarde wordt meegewogen in verschillende deelberekeningen van de E_(P;TOT) in de NEN 7120: Onderdeel Hoofdstuk Bepaling warmte- en koude behoefte 7 Warmteoverdracht door transmissie 8 Warmteoverdracht door ventilatie 9 Bepaling energiegebruik voor bevochtiging 18 De q_v10-waarde wordt in de EP(C)-berekening benaderd als specifieke (gebouweigen) q_(v10;spec)-waarde. Deze kan op twee methodes tot stand komen, behandeld in ?? 3.4. Daarnaast wordt er in de EPC gerekend met de q_(ve;inf)-waarde, een afgeleide van de q_(v10;spec)-waarde. ‘ Het belang van q_(v;10) waarde in de EPC-berekening Aangezien zowel de q_(v10;spec) ‘ als de q_(ve;inf) ‘ waarde in verscheidene onderdelen worden meegewogen in de totstandkoming van de EPC-waarde, is het (bijna) niet te doen om theoretisch, middels herleiding, vanaf de hoofdberekening het belang van de luchtdoorlatendheid te bepalen. De verscheidene deelberekeningen zijn te groots en te complex om deze te bepalen. ‘ Gecontroleerde ventilatie in de EPC berekening Zoals in ?? 2.5 kon worden opgemerkt is het type ventilatiesysteem, met daarbij de verschillende varianten, onlosmakelijk verbonden aan de (minimale en maximale) hoogte van de q_v10-waarde, wil men een gezonde luchthuishouding waarborgen. De verschillende ventilatiesysteemvarianten kennen voor de EPC berekening verschillende invoerwaarden (Bron NEN 8088): f_sys aan ventilatiesysteem gerelateerde luchtvolumestroomfactor f_reg correctiefactor voor het regelsysteem f_inf correctiefactor voor door de ventilatievoorziening ge??nduceerde infiltratie Tabel 11: Invoerwaarden van de ventilatiesysteemvariant in de EPC, bron (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 27) Daarnaast kent men in het EPC software programma (ENORM V1.51, van DGMR) keuzeopties welke een positief dan wel een negatief effect kennen op de EPC: Luchtdichtheidsklasse van aanvoer- en afvoerkanalen (LUKA A t/m LUKA D); De ge??nstalleerde ((de-)centrale) ventilatiecapaciteit (q_(v;inst)), waarbij volgens situatie (indien bekend) of volgens minimum bouwbesluit gerekend wordt; Het wel, al dan niet toegepaste type warmteterugwinning (WTW) (eventueel met kwaliteitsverklaring), het rendement van de WTW (eventueel met dissipatieverlies), het bypass-aandeel. Wissel- of gelijkstroomventilatoren Nominale vermogen van de ventilatoren in (werkelijk, al dan niet forfaitair bepaald:) Aangezien de luchtdichtheidsklasse van de gebouwschil alleen direct verbonden is aan de invoerwaarden van het ventilatiesysteemvariant (f_sys, f_reg, f_inf), worden alleen deze nader behandeld. Voor de andere opties worden in het onderzoek nader te bepalen waarden gehanteerd. Bepaling invoerwaarden ventilatiesysteemvariant in EPC De invoerwaarden (f_sys, f_reg, f_inf) voor het ventilatiesysteem kan middels twee methodes’ tot stand komen. Dit zijn: Forfaitaire bepaald Kwaliteitsverklaring Forfaitaire berekeningsmethodiek De rekenparameters voor de te onderscheiden ventilatiesystemenvarianten zijn bepaald in tabel X.X. Voor al deze waarden geldt: hoe lager hoe beter voor de EPC-waarde. Kwaliteitsverklaring Over het algemeen kan worden aangenomen dat een ventilatiesysteemproduct met een kwaliteitsverklaring een verbetering betekent voor de invoerwaarden van f_sys, f_reg, (en eventueel f_inf), zie ook tabel 13. ‘ Sys Ventilatievoorziening f_sys f_inf f_reg A Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) A.1 standaard 1,240 0,80 1,00 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 0,85 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 0,90 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 0,93 B Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) B.1 standaard 1,150 0,85 1,00 B.2 tijdsturing zonder zonering 0,85 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte 0,57 C Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) C.1 standaard 1,090 1,0 1,00 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 0,83 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 0,88 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 0,93 C.3a tijdsturing afvoer zonder zonering 0,75 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer zonder zonering 0,69 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer zonder zonering 0,61 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied met opstelplaats voor kooktoestel op afvoer zond. zonering 0,64 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., zonder zonering 0,52 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, zonder zonering 0,57 D Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) D.1 standaard 1,000 1,15 1,00 D.2 WTW-installatie zonder zonering en zonder sturing 1,00 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 0,95 D.4a tijdsturing zonder zonering 0,90 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 0,80 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 0,60 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 0,60 Tabel 12 : Overzicht ventilatiesystemen (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen) Type Merk Toestel opmerking f_sys f_inf f_reg C.4a Duco CO2 System 1,09 0,62 C.4a Duco Comfort System 1,09 0,62 C.4a Duco CO2 System A 1,09 0,49 C.4a Duco Comfort System A 1,09 0,49 C.4a Duco Comfort Plus System 1,09 0,60 C.4a Duco Comfort Plus System A 1,09 0,46 C.4b Duco Tronic System 1,09 0,56 C.4b Duco Tronic System A 1,09 0,44 C.4b Duco Tronic Plus System 1,09 0,38 C.2a Itho Daalderop Demandflow B 1,09 0,49 C.2b Itho Daalderop Demandflow B 1,09 0,60 C.2c Itho Daalderop Demandflow B 1,09 0,65 D.5a Itho Daalderop Qualityflow 1,00 0,40 D.5a Brink 2-zone 1,00 0,44 D.5b Climarad Epmax C 0,92 0,53 Opmerkingen: A= Extra CO2-sensoren B = met ZR-roosters C = Enkele zone/verblijfsgebied Tabel 13: Ventilatieproducten met gunstige kwaliteitsverklaringen (Onttrokken van: http://www.vla.nu/gelijkwaardigheidsverklaringen/)’ Onderzoeksmethode Het onderzoek heeft in twee varianten plaatsgevonden, waarbij het ene onderzoek zich heeft gericht op het zelfstandig functioneren van de q_(v10;spec), en het andere onderzoek op het functioneren van de q_(v10;spec) in combinatie met de ventilatiesystemen (conform NEN 2687). Onderzoek 1: Het belang van q_(v;10) op de EPC-waarde Het eerste onderzoek heeft zich gericht op de bepaling van de exacte invloed van de q_v10-waarde, waarbij de configuratie van het ventilatiesysteem niet wordt aangepast aan de NEN 2687. De vragen die hierbij worden gesteld, zijn: Wat is het effect van gerealiseerde waarden van de q_(v10;spec) op de EPC t.o.v. de forfaitaire bepaling? Het onderzoek geeft meerwaarde en inzicht in de gevolgen van het niet behalen of juist het overtreffen van de q_(v10;spec) in de praktijk, op de EPC, het primaire energieverbruik E_(P;TOT) in Megajoule en de bijbehorende CO2-emissie. Configuratie van het onderzoek Woningtypen Bij dit onderzoek gaan we uit van diverse woningtypen , te weten de Agentschap NL referentiewoningen , type vrijstaand en type appartement en de hoekwoning (bouwnummer 14) gebouwd door Friso Sneek in Heerhugowaard, project Land van Luna, type Ensemble. Ventilatiesysteem Er wordt gewerkt een vast ventilatiesysteem, waarbij er wordt uitgegaan van forfaitaire invoerwaarden. Rekenwaarden q_(v10;spec) Er wordt gewerkt met een range van de q_(v10;spec)-waarde van 2,0 t/m 0,5 met tussenstappen van 0,1 en van 0,5 t/m 0 met tussenstappen van 0,05. Beperkingen Door het niet aanpassen van het ventilatiesysteem aan de q_v10-waarde, wordt niet voldaan aan de richtlijn van NEN 2687, echter kan hiermee de invloed van de luchtdoorlatendheid wel getoetst worden. Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten worden samengevat weergegeven in paragraaf 5.1 t/m 5.5. De totale EPC-berekeningsresultaten zijn digitaal meegeleverd. ‘ Onderzoek 2: De q_(v;10) conform NEN2687 ‘Onderzoek 2’ heeft betrekking op de invloed van de q_(v10;spec)-waarde in combinatie met het bijbehorend ventilatiesysteem conform NEN 2687 (Zie ook ?? 2.5.1). Hierin is het doel om antwoord te geven op de vraag: Wat is het effect is van een verbetering van de luchtdoorlatendheid in combinatie met het bijbehorend ventilatiesysteem conform NEN 2687 ten opzichte van de forfaitaire waarden? Dit onderzoek probeert te achterhalen wat het rendement is op het karakteristieke energieverbruik E_(P;TOT) in Megajoule en de EPC. Configuratie van het onderzoek Woningtypen De woningtypen die zijn onderzocht, zijn de woningen die bij ‘onderzoek 1’ het kleinste effect op de EPC liet meten (Agentschap NL ‘ vrijstaande woning) en de woning die het grootste effect liet meten (Agentschap NL ‘ tussenwoning). Daarnaast is de hoekwoning gebouwd door Aannemingsbedrijf Friso (Project: Land van Luna, type Ensemble, bouwnummer 14) onderzocht, daar waar ik het onderzoek ook mede voor hen uitvoer. De woning die gemiddelde waarden liet zien bij het eerste onderzoek, is weggelaten, aangezien de resultaten naar alle aannemelijkheid niet opwogen tegen de grote van het deelonderzoek (180 EPC-berekeningen per woning). Ventilatiesystemen In dit onderzoek zijn alle ventilatiesysteemvarianten aan bod gekomen, die forfaitair bepaald konden worden. Rekenwaarden q_(v10;spec) De invoerwaarden van de zijn bepaald aan de hand van de woningvolume i.c.m. NEN 2687: Range Agentschap NL – Tussenwoning Agentschap NL – Vrijstaand FRISO – Hoekwoning Klasse 1 40-100 40-100 60-100 Klasse 2 0-40 0-40 0-60 Klasse 3 0-15 0-15 0-15 Tabel 14: Rekenwaarden q_(v10;spec) onderzoek 2 Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten worden samengevat weergegeven in paragraaf 5.6 t/m 5.8. Het totale aantal EPC-berekeningen (540 stuks) voor dit onderzoek is niet digitaal opgeslagen. Wel is het rekenbestand digitaal meegeleverd. Beperkingen Aangezien de NEN 2687 bepaalde ventilatiesysteemvarianten uitsluit bij diverse q_(v10;spec)-waarden en de NEN 2687 privaatrechtelijk is, is besloten om wel de data te verzamelen (voor eventueel vervolgonderzoek), maar om in de conclusie en de analyse daar niet verder op in te gaan. Daarnaast zijn alle ventilatiesystemen forfaitair berekent. Daar tegenover staat dat ventilatiesystemen met een kwaliteitsverklaring beter kan presteren. Alle toegepaste WTW-units zijn berekent op een rendement van 95 procent. Daar tegenover staat dat WTW-units met een kwaliteitsverklaring beter kan presteren. ‘ Onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk zijn de resultaten van de EPC-berekeningen weergegeven en primair geanalyseerd. ‘ Onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL Resultaten EPC-Berekening APPARTEMENT GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,42 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 398709 392598 386458 380381 374305 368243 362157 356127 350109 344042 338055 332083 326115 320103 314174 308251 305299 302345 299332 296386 293456 290514 287584 284654 281679 278762 303527 – Warm tapwater 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 223323 – Koeling 47399 47944 48515 49081 49663 50268 50881 51510 52151 52804 53474 54163 54860 55572 56309 57065 57443 57835 58223 58620 59021 59426 59838 60254 60675 61100 57676 – Bevochtiging 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Ventilatoren 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 147960 – Verlichting 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 139844 Totaal 957235 951669 946099 940589 935095 929638 924165 918764 913387 907973 902656 897372 892102 886803 881610 876443 873869 871306 868682 866133 863604 861067 858549 856035 853481 850990 872330 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden -20637 -20656 -20675 -20695 -20715 -20737 -20757 -20779 -20802 -20823 -20847 -20872 -20897 -20920 -20946 -20973 -20987 -21001 -21012 -21026 -21041 -21055 -21070 -21085 -21098 -21113 -20995 Afgenomen energie 936598 931013 925425 919894 914380 908902 903408 897984 892585 887150 881809 876500 871205 865883 860664 855470 852882 850306 847670 845106 842563 840011 837479 834950 832384 829877 851335 – Ge??xporteerde energie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden -43280 -43261 -43242 -43222 -43201 -43180 -43160 -43137 -43115 -43093 -43069 -43045 -43020 -42997 -42970 -42943 -42930 -42916 -42905 -42890 -42876 -42862 -42847 -42832 -42819 -42804 -42922 Eptot 893318 887752 882183 876672 871178 865722 860248 854847 849470 844057 838740 833456 828185 822886 817693 812526 809952 807390 804765 802216 799687 797150 794632 792118 789565 787073 808413 – EP;adm;tot 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 845126 – Specifieke energieprestatie per m?? 295 293 291 289 288 286 284 282 280 279 277 275 273 272 270 268 267 267 266 265 264 263 262 262 261 260 267 EPtot / EP;adm;tot 1,057 1,05 1,044 1,037 1,031 1,024 1,018 1,012 1,005 0,999 0,992 0,986 0,98 0,974 0,968 0,961 0,958 0,955 0,952 0,949 0,946 0,943 0,94 0,937 0,934 0,931 0,957 EPC 0,64 0,64 0,63 0,63 0,62 0,62 0,62 0,61 0,61 0,6 0,6 0,6 0,59 0,59 0,59 0,58 0,58 0,58 0,58 0,57 0,57 0,57 0,57 0,57 0,57 0,56 0,58 EPC voldoet aan bouwbesluit 2012 nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] Ag;tot 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 3034,8 Averlies 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 2644,18 Nwoon 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 CO2-emissie totaal 51167 50890 50612 50338 50065 49793 49521 49253 48986 48717 48453 48191 47930 47668 47411 47156 47028 46902 46772 46646 46521 46396 46272 46149 46022 45900 46952,43 Tabel 15: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL ‘ Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_v10 t.o.v. forfaitair bepaald? APPARTEMENT GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,42 Qv;10-verschil met forfaitair 1,58 1,48 1,38 1,28 1,18 1,08 0,98 0,88 0,78 0,68 0,58 0,48 0,38 0,28 0,18 0,08 0,03 -0,02 -0,07 -0,12 -0,17 -0,22 -0,27 -0,32 -0,37 -0,42 0 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 95182 89071 82931 76854 70778 64716 58630 52600 46582 40515 34528 28556 22588 16576 10647 4724 1772 -1182 -4195 -7141 -10071 -13013 -15943 -18873 -21848 -24765 303527 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -10277 -9732 -9161 -8595 -8013 -7408 -6795 -6166 -5525 -4872 -4202 -3513 -2816 -2104 -1367 -611 -233 159 547 944 1345 1750 2162 2578 2999 3424 57676 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 84905 79339 73769 68259 62765 57308 51835 46434 41057 35643 30326 25042 19772 14473 9280 4113 1539 -1024 -3648 -6197 -8726 -11263 -13781 -16295 -18849 -21340 872330 – Elektriciteitsproductie gebouwgebonden 358 339 320 300 280 258 238 216 193 172 148 123 98 75 49 22 8 -6 -17 -31 -46 -60 -75 -90 -103 -118 -20995 Afgenomen energie 85263 79678 74090 68559 63045 57567 52073 46649 41250 35815 30474 25165 19870 14548 9329 4135 1547 -1029 -3665 -6229 -8772 -11324 -13856 -16385 -18951 -21458 851335 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden -358 -339 -320 -300 -279 -258 -238 -215 -193 -171 -147 -123 -98 -75 -48 -21 -8 6 17 32 46 60 75 90 103 118 -42922 Eptot 84905 79339 73770 68259 62765 57309 51835 46434 41057 35644 30327 25043 19772 14473 9280 4113 1539 -1023 -3648 -6197 -8726 -11263 -13781 -16295 -18848 -21340 808413 – Specifieke energieprestatie per m?? 28 26 24 22 21 19 17 15 13 12 10 8 6 5 3 1 0 0 -1 -2 -3 -4 -5 -5 -6 -7 267 EPtot / EP;adm;tot 0,1 0,093 0,087 0,08 0,074 0,067 0,061 0,055 0,048 0,042 0,035 0,029 0,023 0,017 0,011 0,004 0,001 -0,002 -0,005 -0,008 -0,011 -0,014 -0,017 -0,02 -0,023 -0,026 0,957 EPC 0,06 0,06 0,05 0,05 0,04 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0 0 0 0 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,02 0,58 CO2-emissie totaal 4214,8 3937,4 3659,9 3385,6 3112,2 2841 2568,6 2300,4 2033,4 1764,3 1500,7 1239 977,94 715,09 458,37 203,12 75,97 -50,51 -180,7 -306,4 -431,1 -556,1 -680,1 -803,9 -930,1 -1053 46952,43 Tabel 16: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL – effecten Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_(v10 )t.o.v. forfaitair bepaald in procenten? APPARTEMENT GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,42 Qv;10-verschil met forfaitair 376% 352% 329% 305% 281% 257% 233% 210% 186% 162% 138% 114% 90% 67% 43% 19% 7% -5% -17% -29% -40% -52% -64% -76% -88% -100% 0% Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 31% 29% 27% 25% 23% 21% 19% 17% 15% 13% 11% 9% 7% 5% 4% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5% -6% -7% -8% 0 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -18% -17% -16% -15% -14% -13% -12% -11% -10% -8% -7% -6% -5% -4% -2% -1% 0% 0% 1% 2% 2% 3% 4% 4% 5% 6% 0 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 10% 9% 8% 8% 7% 7% 6% 5% 5% 4% 3% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -2% -2% -2% -2% 0 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden -2% -2% -2% -1% -1% -1% -1% -1% -1% -1% -1% -1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0 Afgenomen energie 10% 9% 9% 8% 7% 7% 6% 5% 5% 4% 4% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -2% -2% -2% -3% 0 – Elektriciteitsproductie niet-gebouwgebonden 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0 Eptot 11% 10% 9% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 4% 3% 2% 2% 1% 1% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -2% -2% -2% -3% 0 – Specifieke energieprestatie per m?? 10% 10% 9% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 4% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -2% -2% -2% -3% 0 EPtot / EP;adm;tot 10% 10% 9% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 4% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -1% -2% -2% -2% -3% 0 EPC 10% 10% 9% 9% 7% 7% 7% 5% 5% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 0% 0% 0% 0% -2% -2% -2% -2% -2% -2% -3% 0 CO2-emissie totaal 9% 8% 8% 7% 7% 6% 5% 5% 4% 4% 3% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -1% -2% -2% -2% 0 Tabel 17: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL ‘ effecten in procenten Onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL Resultaten EPC-Berekening TUSSENWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,7 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 25303 24796 24288 23781 23277 22772 22270 21773 21269 20768 20269 19770 19274 18779 18283 17794 17548 17303 17056 16816 16567 16324 16078 15839 15591 15352 18779 – Warm tapwater 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 8884 – Koeling 2276 2304 2333 2362 2395 2427 2462 2497 2536 2572 2610 2652 2694 2741 2784 2834 2857 2881 2907 2933 2961 2986 3015 3043 3069 3100 2741 – Bevochtiging 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Ventilatoren 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 4121 – Verlichting 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 5728 Totaal 46312 45832 45353 44875 44405 43932 43465 43003 42537 42072 41612 41154 40702 40252 39800 39360 39137 38917 38695 38482 38261 38043 37826 37614 37393 37185 40252 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden -1379 -1380 -1382 -1383 -1385 -1386 -1388 -1390 -1392 -1393 -1395 -1397 -1399 -1402 -1404 -1407 -1408 -1409 -1411 -1412 -1413 -1415 -1416 -1418 -1419 -1421 -1402 Afgenomen energie 44932 44452 43971 43492 43020 42545 42078 41613 41146 40679 40217 39757 39302 38850 38396 37953 37729 37508 37285 37070 36847 36628 36409 36196 35974 35764 38850 – Ge??xporteerde energie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden -3062 -3061 -3060 -3058 -3057 -3055 -3054 -3052 -3050 -3048 -3046 -3044 -3042 -3040 -3037 -3035 -3034 -3032 -3031 -3030 -3028 -3027 -3025 -3024 -3022 -3021 -3040 Eptot 41870 41391 40912 40434 39964 39490 39024 38561 38096 37631 37170 36713 36260 35811 35358 34919 34696 34476 34254 34040 33819 33601 33384 33172 32952 32743 35811 – EP;adm;tot 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 36748 – Specifieke energieprestatie per m?? 337 333 330 326 322 318 314 311 307 303 300 296 292 289 285 281 280 278 276 274 273 271 269 267 266 264 289 EPtot / EP;adm;tot 1,139 1,126 1,113 1,1 1,087 1,075 1,062 1,049 1,037 1,024 1,011 0,999 0,987 0,974 0,962 0,95 0,944 0,938 0,932 0,926 0,92 0,914 0,908 0,903 0,897 0,891 0,974 EPC 0,69 0,68 0,67 0,67 0,66 0,65 0,64 0,63 0,63 0,62 0,61 0,6 0,6 0,59 0,58 0,58 0,57 0,57 0,56 0,56 0,56 0,55 0,55 0,55 0,54 0,54 0,59 EPC voldoet aan bouwbesluit 2012 nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] Ag;tot 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 124,3 Averlies 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 161,34 CO2-emissie totaal 2413,4 2389,3 2365,2 2341,1 2317,5 2293,7 2270,3 2247,1 2223,7 2200,4 2177,3 2154,3 2131,6 2109,1 2086,5 2064,5 2053,4 2042,4 2031,3 2020,6 2009,6 1998,7 1987,9 1977,3 1966,3 1955,9 2109,14 Tabel 18: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL ‘ Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_v10 t.o.v. forfaitair bepaald? TUSSENWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,7 Qv;10-verschil met forfaitair 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2 -0,25 -0,3 -0,35 -0,4 -0,45 -0,5 -0,55 -0,6 -0,65 -0,7 0 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 6524 6017 5509 5002 4498 3993 3491 2994 2490 1989 1490 991 495 0 -496 -985 -1231 -1476 -1723 -1963 -2212 -2455 -2701 -2940 -3188 -3427 18779 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -465 -437 -408 -379 -346 -314 -279 -244 -205 -169 -131 -89 -47 0 43 93 116 140 166 192 220 245 274 302 328 359 2741 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 6060 5580 5101 4623 4153 3680 3213 2751 2285 1820 1360 902 450 0 -452 -892 -1115 -1335 -1557 -1770 -1991 -2209 -2426 -2638 -2859 -3067 40252 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden 23 22 20 19 17 16 14 12 10 9 7 5 3 0 -2 -5 -6 -7 -9 -10 -11 -13 -14 -16 -17 -19 -1402 Afgenomen energie 6082 5602 5121 4642 4170 3695 3228 2763 2296 1829 1367 907 452 0 -454 -897 -1121 -1342 -1565 -1780 -2003 -2222 -2441 -2654 -2876 -3086 38850 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden -22 -21 -20 -18 -17 -15 -14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0 3 5 6 8 9 10 12 13 15 16 18 19 -3040 Eptot 6059 5580 5101 4623 4153 3679 3213 2750 2285 1820 1359 902 449 0 -453 -892 -1115 -1335 -1557 -1771 -1992 -2210 -2427 -2639 -2859 -3068 35811 – Specifieke energieprestatie per m?? 48 44 41 37 33 29 25 22 18 14 11 7 3 0 -4 -8 -9 -11 -13 -15 -16 -18 -20 -22 -23 -25 289 EPtot / EP;adm;tot 0,165 0,152 0,139 0,126 0,113 0,101 0,088 0,075 0,063 0,05 0,037 0,025 0,013 0 -0,012 -0,024 -0,03 -0,036 -0,042 -0,048 -0,054 -0,06 -0,066 -0,071 -0,077 -0,083 0,974 EPC 0,1 0,09 0,08 0,08 0,07 0,06 0,05 0,04 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 0 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,03 -0,03 -0,03 -0,04 -0,04 -0,04 -0,05 -0,05 0,59 CO2-emissie totaal 304,3 280,16 256,05 232 208,37 184,58 161,16 137,93 114,58 91,21 68,11 45,19 22,5 0 -22,64 -44,63 -55,79 -66,78 -77,86 -88,51 -99,56 -110,4 -121,3 -131,8 -142,9 -153,2 2109,14 Tabel 19: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL – effecten Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_v10 t.o.v. forfaitair bepaald in procenten? TUSSENWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,7 Qv;10-verschil met forfaitair 186% 171% 157% 143% 129% 114% 100% 86% 71% 57% 43% 29% 14% 0% -14% -29% -36% -43% -50% -57% -64% -71% -79% -86% -93% -100% 0% Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 35% 32% 29% 27% 24% 21% 19% 16% 13% 11% 8% 5% 3% 0% -3% -5% -7% -8% -9% -10% -12% -13% -14% -16% -17% -18% Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -17% -16% -15% -14% -13% -11% -10% -9% -7% -6% -5% -3% -2% 0% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13% 2741 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 15% 14% 13% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -7% -7% -8% 40252 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden -2% -2% -1% -1% -1% -1% -1% -1% -1% -1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% -1402 Afgenomen energie 16% 14% 13% 12% 11% 10% 8% 7% 6% 5% 4% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -3% -4% -5% -5% -6% -6% -7% -7% -8% 38850 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% -1% -1% -1% -3040 Eptot 17% 16% 14% 13% 12% 10% 9% 8% 6% 5% 4% 3% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -9% 35811 – Specifieke energieprestatie per m?? 17% 15% 14% 13% 11% 10% 9% 8% 6% 5% 4% 2% 1% 0% -1% -3% -3% -4% -4% -5% -6% -6% -7% -8% -8% -9% 289 EPtot / EP;adm;tot 17% 16% 14% 13% 12% 10% 9% 8% 6% 5% 4% 3% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -9% 0,974 EPC 17% 15% 14% 14% 12% 10% 8% 7% 7% 5% 3% 2% 2% 0% -2% -2% -3% -3% -5% -5% -5% -7% -7% -7% -8% -8% 0,59 CO2-emissie totaal 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -6% -7% -7% 2109,14 Tabel 20: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL ‘ effecten in procenten ‘ Onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL Resultaten EPC-Berekening VRIJSTAAND GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,98 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 19107 18694 18282 17894 17506 17120 16741 16360 15985 15613 15246 14877 14512 14153 13794 13439 13263 13089 12912 12738 12565 12394 12221 12049 11880 11710 15171 – Warm tapwater 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 7241 – Koeling 3619 3671 3724 3787 3843 3904 3972 4036 4104 4175 4252 4330 4406 4487 4573 4667 4714 4761 4802 4854 4903 4957 5005 5060 5112 5173 4266 – Bevochtiging 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Ventilatoren 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 2206 – Verlichting 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 7811 Totaal 39983 39621 39263 38937 38606 38281 37970 37653 37346 37045 36755 36464 36175 35897 35624 35364 35234 35107 34971 34849 34725 34608 34482 34366 34249 34141 36693 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Afgenomen energie 39983 39621 39263 38937 38606 38281 37970 37653 37346 37045 36755 36464 36175 35897 35624 35364 35234 35107 34971 34849 34725 34608 34482 34366 34249 34141 36693 – Ge??xporteerde energie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Eptot 39983 39621 39263 38937 38606 38281 37970 37653 37346 37045 36755 36464 36175 35897 35624 35364 35234 35107 34971 34849 34725 34608 34482 34366 34249 34141 36693 – EP;adm;tot 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 55111 – Specifieke energieprestatie per m?? 236 234 232 230 228 226 225 223 221 219 217 216 214 212 211 209 208 208 207 206 205 205 204 203 203 202 217 EPtot / EP;adm;tot 0,726 0,719 0,712 0,707 0,701 0,695 0,689 0,683 0,678 0,672 0,667 0,662 0,656 0,651 0,646 0,642 0,639 0,637 0,635 0,632 0,63 0,628 0,626 0,624 0,621 0,619 0,666 EPC 0,44 0,44 0,43 0,43 0,43 0,42 0,42 0,41 0,41 0,41 0,41 0,4 0,4 0,4 0,39 0,39 0,39 0,39 0,39 0,38 0,38 0,38 0,38 0,38 0,38 0,38 0,4 EPC voldoet aan bouwbesluit 2012 ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] Ag;tot 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 169,5 Averlies 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 356,54 Nwoon 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 CO2-emissie totaal 2324 2304 2285 2267 2249 2231 2213 2196 2179 2162 2146 2130 2114 2099 2084 2069 2062 2055 2047 2040 2034 2027 2020 2014 2007 2001 2142,88 Tabel 21: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL ‘ Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_v10 t.o.v. forfaitair bepaald? VRIJSTAAND GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,98 Qv;10-verschil met forfaitair 1,02 0,92 0,82 0,72 0,62 0,52 0,42 0,32 0,22 0,12 0,02 -0,08 -0,18 -0,28 -0,38 -0,48 -0,53 -0,58 -0,63 -0,68 -0,73 -0,78 -0,83 -0,88 -0,93 -0,98 0 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 3936 3523 3111 2723 2335 1949 1570 1189 814 442 75 -294 -659 -1018 -1377 -1732 -1908 -2082 -2259 -2433 -2606 -2777 -2950 -3122 -3291 -3461 15171 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -647 -595 -542 -479 -423 -362 -294 -230 -162 -91 -14 64 140 221 307 401 448 495 536 588 637 691 739 794 846 907 4266 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 3290 2928 2570 2244 1913 1588 1277 960 653 352 62 -229 -518 -796 -1069 -1329 -1459 -1586 -1722 -1844 -1968 -2085 -2211 -2327 -2444 -2552 36693 – Elektriciteitsproductie gebouw gebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Afgenomen energie 3290 2928 2570 2244 1913 1588 1277 960 653 352 62 -229 -518 -796 -1069 -1329 -1459 -1586 -1722 -1844 -1968 -2085 -2211 -2327 -2444 -2552 36693 – Elektriciteitsproductie niet-gebouw gebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Eptot 3290 2928 2570 2244 1913 1588 1277 960 653 352 62 -229 -518 -796 -1069 -1329 -1459 -1586 -1722 -1844 -1968 -2085 -2211 -2327 -2444 -2552 36693 – Specifieke energieprestatie per m?? 19 17 15 13 11 9 8 6 4 2 0 -1 -3 -5 -6 -8 -9 -9 -10 -11 -12 -12 -13 -14 -14 -15 217 EPtot / EP;adm;tot 0,06 0,053 0,046 0,041 0,035 0,029 0,023 0,017 0,012 0,006 0,001 -0,004 -0,01 -0,015 -0,02 -0,024 -0,027 -0,029 -0,031 -0,034 -0,036 -0,038 -0,04 -0,042 -0,045 -0,047 0,666 EPC 0,04 0,04 0,03 0,03 0,03 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0,01 0 0 0 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 0,4 CO2-emissie totaal 180,87 161,27 141,81 123,92 105,63 87,71 70,6 53,1 36,13 19,48 3,44 -12,7 -28,73 -44,15 -59,32 -73,76 -80,95 -88,01 -95,64 -102,4 -109,3 -115,8 -122,8 -129,3 -135,8 -141,8 2142,88 Tabel 22: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL – effecten Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_v10 t.o.v. forfaitair bepaald in procenten? VRIJSTAAND GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,98 Qv;10-verschil met forfaitair 104% 94% 84% 73% 63% 53% 43% 33% 22% 12% 2% -8% -18% -29% -39% -49% -54% -59% -64% -69% -74% -80% -85% -90% -95% -100% 0% Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 26% 23% 21% 18% 15% 13% 10% 8% 5% 3% 0% -2% -4% -7% -9% -11% -13% -14% -15% -16% -17% -18% -19% -21% -22% -23% 15171 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -15% -14% -13% -11% -10% -8% -7% -5% -4% -2% 0% 2% 3% 5% 7% 9% 11% 12% 13% 14% 15% 16% 17% 19% 20% 21% 4266 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 3% 2% 1% 0% -1% -1% -2% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -5% -6% -6% -6% -7% -7% 36693 – Elektriciteitsproductie gebouwgebonden Afgenomen energie 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 3% 2% 1% 0% -1% -1% -2% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -5% -6% -6% -6% -7% -7% 36693 – Elektriciteitsproductie niet-gebouwgebonden Eptot 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 3% 2% 1% 0% -1% -1% -2% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -5% -6% -6% -6% -7% -7% 36693 – Specifieke energieprestatie per m?? 9% 8% 7% 6% 5% 4% 4% 3% 2% 1% 0% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -6% -6% -6% -6% -6% -7% 217 EPtot / EP;adm;tot 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -2% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -5% -6% -6% -6% -7% -7% 0,666 EPC 10% 10% 7% 7% 7% 5% 5% 2% 2% 2% 2% 0% 0% 0% -3% -3% -3% -3% -3% -5% -5% -5% -5% -5% -5% -5% 0,4 CO2-emissie totaal 8% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 2% 1% 0% -1% -1% -2% -3% -3% -4% -4% -4% -5% -5% -5% -6% -6% -6% -7% 2142,88 Tabel 23: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL ‘ effecten in procenten ‘ Onderzoek 1 ‘ Hoekwoning (Friso) Resultaten EPC-Berekening HOEKWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,84 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 24093 23757 23419 23080 22743 22403 22067 21727 21390 21053 20718 20379 20041 19703 19365 19028 18862 18690 18523 18353 18186 18017 17848 17680 17513 17344 20175 – Warm tapwater 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 8915 – Koeling 403 407 410 414 417 421 425 428 433 437 442 446 451 457 460 466 468 470 474 475 479 480 482 486 490 494 449 – Bevochtiging 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Ventilatoren 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 866 – Verlichting 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 4338 Totaal 38615 38283 37948 37612 37279 36942 36611 36274 35942 35609 35279 34944 34611 34278 33944 33613 33449 33279 33115 32948 32784 32616 32449 32285 32121 31957 34743 – Elektriciteitsproductie gebouwgebonden -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1045 -1046 -1046 -1045 Afgenomen energie 37570 37237 36903 36567 36234 35898 35566 35230 34897 34565 34234 33899 33566 33233 32899 32568 32404 32234 32070 31903 31739 31571 31404 31240 31076 30911 33699 – Ge??xporteerde energie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 – Elektriciteitsproductie niet-gebouwgebonden -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4188 -4187 -4187 -4187 -4188 Eptot 33382 33050 32715 32380 32046 31710 31378 31041 30709 30376 30046 29711 29378 29045 28711 28380 28216 28047 27883 27715 27551 27383 27216 27052 26889 26724 29510 – EP;adm;tot 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 30700 – Specifieke energieprestatie per m?? 355 352 348 344 341 337 334 330 327 323 320 316 313 309 305 302 300 298 297 295 293 291 290 288 286 284 314 EPtot / EP;adm;tot 1,087 1,077 1,066 1,055 1,044 1,033 1,022 1,011 1 0,989 0,979 0,968 0,957 0,946 0,935 0,924 0,919 0,914 0,908 0,903 0,897 0,892 0,887 0,881 0,876 0,87 0,961 EPC 0,66 0,65 0,64 0,64 0,63 0,62 0,62 0,61 0,61 0,6 0,59 0,59 0,58 0,57 0,57 0,56 0,56 0,55 0,55 0,55 0,54 0,54 0,54 0,53 0,53 0,53 0,58 EPC voldoet aan bouwbesluit 2012 nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] [m??] Ag;tot 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 94,14 Averlies 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 152,75 CO2-emissie totaal 1955 1938 1921 1904 1887 1870 1853 1836 1819 1803 1786 1769 1752 1735 1718 1702 1693 1685 1676 1668 1660 1651 1643 1634 1626 1618 1758,82 Tabel 24: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso ‘ Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_(v10;spec)t.o.v. forfaitair bepaald? HOEKWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,84 Qv;10-verschil met forfaitair 1,16 1,06 0,96 0,86 0,76 0,66 0,56 0,46 0,36 0,26 0,16 0,06 -0,04 -0,14 -0,24 -0,34 -0,39 -0,44 -0,49 -0,54 -0,59 -0,64 -0,69 -0,74 -0,79 -0,84 0 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 3918 3582 3244 2905 2568 2228 1892 1552 1215 878 543 204 -134 -472 -810 -1147 -1313 -1485 -1652 -1822 -1989 -2158 -2327 -2495 -2662 -2831 20175 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -46 -42 -39 -35 -32 -28 -24 -21 -16 -12 -7 -3 2 8 11 17 19 21 25 26 30 31 33 37 41 45 449 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 3872 3540 3205 2869 2536 2199 1868 1531 1199 866 536 201 -132 -465 -799 -1130 -1294 -1464 -1628 -1795 -1959 -2127 -2294 -2458 -2622 -2786 34743 – Elektriciteitsproductie gebouwgebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -1 -1 -1045 Afgenomen energie 3871 3538 3204 2868 2535 2199 1867 1531 1198 866 535 200 -133 -466 -800 -1131 -1295 -1465 -1629 -1796 -1960 -2128 -2295 -2459 -2623 -2788 33699 – Elektriciteitsproductie niet-gebouwgebonden 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 -4188 Eptot 3872 3540 3205 2870 2536 2200 1868 1531 1199 866 536 201 -132 -465 -799 -1130 -1294 -1463 -1627 -1795 -1959 -2127 -2294 -2458 -2621 -2786 29510 – Specifieke energieprestatie per m?? 41 38 34 30 27 23 20 16 13 9 6 2 -1 -5 -9 -12 -14 -16 -17 -19 -21 -23 -24 -26 -28 -30 314 EPtot / EP;adm;tot 0,126 0,116 0,105 0,094 0,083 0,072 0,061 0,05 0,039 0,028 0,018 0,007 -0,004 -0,015 -0,026 -0,037 -0,042 -0,047 -0,053 -0,058 -0,064 -0,069 -0,074 -0,08 -0,085 -0,091 0,961 EPC 0,08 0,07 0,06 0,06 0,05 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,01 0,01 0 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,03 -0,03 -0,03 -0,04 -0,04 -0,04 -0,05 -0,05 -0,05 0,58 CO2-emissie totaal 196 179 162 145 128 111 95 77 61 44 27 10 -7 -24 -40 -57 -66 -74 -82 -91 -99 -108 -116 -124 -133 -141 1758,82 Tabel 25: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso – effecten Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_(v10;spec) t.o.v. forfaitair bepaald in procenten? HOEKWONING GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,84 Qv;10-verschil met forfaitair 138% 126% 114% 102% 90% 79% 67% 55% 43% 31% 19% 7% -5% -17% -29% -40% -46% -52% -58% -64% -70% -76% -82% -88% -94% -100% 0% Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming 19% 18% 16% 14% 13% 11% 9% 8% 6% 4% 3% 1% -1% -2% -4% -6% -7% -7% -8% -9% -10% -11% -12% -12% -13% -14% 8915 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling -10% -9% -9% -8% -7% -6% -5% -5% -4% -3% -2% -1% 0% 2% 2% 4% 4% 5% 6% 6% 7% 7% 7% 8% 9% 10% 449 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -8% 34743 – Elektriciteitsproductie gebouwgebonden 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% -1045 Afgenomen energie 11% 10% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -8% 33699 – Elektriciteitsproductie niet-gebouwgebonden 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% -4188 Eptot 13% 12% 11% 10% 9% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -2% -3% -4% -4% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -8% -9% -9% 29510 – Specifieke energieprestatie per m?? 13% 12% 11% 10% 9% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -2% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -7% -7% -8% -8% -9% -10% 314 EPtot / EP;adm;tot 13% 12% 11% 10% 9% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -2% -3% -4% -4% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -8% -9% -9% 0,961 EPC 14% 12% 10% 10% 9% 7% 7% 5% 5% 3% 2% 2% 0% -2% -2% -3% -3% -5% -5% -5% -7% -7% -7% -9% -9% -9% 0,58 CO2-emissie totaal 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -4% -5% -5% -6% -6% -7% -7% -8% -8% 1758,82 Tabel 26: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso ‘ effecten in procenten ‘ Onderzoek 1 ‘ Totaaloverzicht Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_(v10;spec) t.o.v. forfaitair bepaald? BEPALINGSMETHODIEK GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Qv;10-verschil met forfaitair Appartementencomplex 1,58 1,48 1,38 1,28 1,18 1,08 0,98 0,88 0,78 0,68 0,58 0,48 0,38 0,28 0,18 0,08 0,03 -0,02 -0,07 -0,12 -0,17 -0,22 -0,27 -0,32 -0,37 -0,42 0,42 Tussenwoning 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2 -0,25 -0,3 -0,35 -0,4 -0,45 -0,5 -0,55 -0,6 -0,65 -0,7 0,70 Vrijstaand 1,02 0,92 0,82 0,72 0,62 0,52 0,42 0,32 0,22 0,12 0,02 -0,08 -0,18 -0,28 -0,38 -0,48 -0,53 -0,58 -0,63 -0,68 -0,73 -0,78 -0,83 -0,88 -0,93 -0,98 0,98 Hoekwoning (Friso) 1,16 1,06 0,96 0,86 0,76 0,66 0,56 0,46 0,36 0,26 0,16 0,06 -0,04 -0,14 -0,24 -0,34 -0,39 -0,44 -0,49 -0,54 -0,59 -0,64 -0,69 -0,74 -0,79 -0,84 0,84 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming Appartementencomplex 95182 24796 24288 23781 23277 22772 22270 21773 21269 20768 20269 19770 19274 18779 18283 17794 17548 17303 17056 16816 16567 16324 16078 15839 15591 15352 18779,00 Tussenwoning 6524 6017 5509 5002 4498 3993 3491 2994 2490 1989 1490 991 495 0 -496 -985 -1231 -1476 -1723 -1963 -2212 -2455 -2701 -2940 -3188 -3427 18779,00 Vrijstaand 3936 3523 3111 2723 2335 1949 1570 1189 814 442 75 -294 -659 -1018 -1377 -1732 -1908 -2082 -2259 -2433 -2606 -2777 -2950 -3122 -3291 -3461 15171,00 Hoekwoning (Friso) 3918 3582 3244 2905 2568 2228 1892 1552 1215 878 543 204 -134 -472 -810 -1147 -1313 -1485 -1652 -1822 -1989 -2158 -2327 -2495 -2662 -2831 20175,00 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling Appartementencomplex -10277 -9732 -9161 -8595 -8013 -7408 -6795 -6166 -5525 -4872 -4202 -3513 -2816 -2104 -1367 -611 -233 159 547 944 1345 1750 2162 2578 2999 3424 57676,00 Tussenwoning -465 -437 -408 -379 -346 -314 -279 -244 -205 -169 -131 -89 -47 0 43 93 116 140 166 192 220 245 274 302 328 359 2741,00 Vrijstaand -647 -595 -542 -479 -423 -362 -294 -230 -162 -91 -14 64 140 221 307 401 448 495 536 588 637 691 739 794 846 907 4266,00 Hoekwoning (Friso) -46 -42 -39 -35 -32 -28 -24 -21 -16 -12 -7 -3 2 8 11 17 19 21 25 26 30 31 33 37 41 45 449,00 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal Appartementencomplex 84905 79339 73769 68259 62765 57308 51835 46434 41057 35643 30326 25042 19772 14473 9280 4113 1539 -1024 -3648 -6197 -8726 -11263 -13781 -16295 -18849 -21340 872330,00 Tussenwoning 6060 5580 5101 4623 4153 3680 3213 2751 2285 1820 1360 902 450 0 -452 -892 -1115 -1335 -1557 -1770 -1991 -2209 -2426 -2638 -2859 -3067 40252,00 Vrijstaand 3290 2928 2570 2244 1913 1588 1277 960 653 352 62 -229 -518 -796 -1069 -1329 -1459 -1586 -1722 -1844 -1968 -2085 -2211 -2327 -2444 -2552 36693,00 Hoekwoning (Friso) 3872 3540 3205 2869 2536 2199 1868 1531 1199 866 536 201 -132 -465 -799 -1130 -1294 -1464 -1628 -1795 -1959 -2127 -2294 -2458 -2622 -2786 34743,00 Eptot Appartementencomplex 84905 79339 73770 68259 62765 57309 51835 46434 41057 35644 30327 25043 19772 14473 9280 4113 1539 -1023 -3648 -6197 -8726 -11263 -13781 -16295 -18848 -21340 808413,00 Tussenwoning 6059 5580 5101 4623 4153 3679 3213 2750 2285 1820 1359 902 449 0 -453 -892 -1115 -1335 -1557 -1771 -1992 -2210 -2427 -2639 -2859 -3068 35811,00 Vrijstaand 3290 2928 2570 2244 1913 1588 1277 960 653 352 62 -229 -518 -796 -1069 -1329 -1459 -1586 -1722 -1844 -1968 -2085 -2211 -2327 -2444 -2552 36693,00 Hoekwoning (Friso) 3872 3540 3205 2870 2536 2200 1868 1531 1199 866 536 201 -132 -465 -799 -1130 -1294 -1463 -1627 -1795 -1959 -2127 -2294 -2458 -2621 -2786 29510,00 – Specifieke energieprestatie per m?? Appartementencomplex 28 26 24 22 21 19 17 15 13 12 10 8 6 5 3 1 0 0 -1 -2 -3 -4 -5 -5 -6 -7 267,00 Tussenwoning 48 44 41 37 33 29 25 22 18 14 11 7 3 0 -4 -8 -9 -11 -13 -15 -16 -18 -20 -22 -23 -25 289,00 Vrijstaand 19 17 15 13 11 9 8 6 4 2 0 -1 -3 -5 -6 -8 -9 -9 -10 -11 -12 -12 -13 -14 -14 -15 217,00 Hoekwoning (Friso) 41 38 34 30 27 23 20 16 13 9 6 2 -1 -5 -9 -12 -14 -16 -17 -19 -21 -23 -24 -26 -28 -30 314,00 EPtot / EP;adm;tot Appartementencomplex 0,1 0,093 0,087 0,08 0,074 0,067 0,061 0,055 0,048 0,042 0,035 0,029 0,023 0,017 0,011 0,004 0,001 -0,002 -0,005 -0,008 -0,011 -0,014 -0,017 -0,02 -0,023 -0,026 0,96 Tussenwoning 0,165 0,152 0,139 0,126 0,113 0,101 0,088 0,075 0,063 0,05 0,037 0,025 0,013 0 -0,012 -0,024 -0,03 -0,036 -0,042 -0,048 -0,054 -0,06 -0,066 -0,071 -0,077 -0,083 0,97 Vrijstaand 0,06 0,053 0,046 0,041 0,035 0,029 0,023 0,017 0,012 0,006 0,001 -0,004 -0,01 -0,015 -0,02 -0,024 -0,027 -0,029 -0,031 -0,034 -0,036 -0,038 -0,04 -0,042 -0,045 -0,047 0,67 Hoekwoning (Friso) 0,126 0,116 0,105 0,094 0,083 0,072 0,061 0,05 0,039 0,028 0,018 0,007 -0,004 -0,015 -0,026 -0,037 -0,042 -0,047 -0,053 -0,058 -0,064 -0,069 -0,074 -0,08 -0,085 -0,091 0,96 EPC Appartementencomplex 0,06 0,06 0,05 0,05 0,04 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0 0 0 0 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,02 0,58 Tussenwoning 0,1 0,09 0,08 0,08 0,07 0,06 0,05 0,04 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 0 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,03 -0,03 -0,03 -0,04 -0,04 -0,04 -0,05 -0,05 0,59 Vrijstaand 0,04 0,04 0,03 0,03 0,03 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0,01 0 0 0 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 -0,02 0,40 Hoekwoning (Friso) 0,08 0,07 0,06 0,06 0,05 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,01 0,01 0 -0,01 -0,01 -0,02 -0,02 -0,03 -0,03 -0,03 -0,04 -0,04 -0,04 -0,05 -0,05 -0,05 0,58 CO2-emissie totaal Appartementencomplex 4215 3937 3660 3386 3112 2841 2569 2300 2033 1764 1501 1239 978 715 458 203 76 -51 -181 -306 -431 -556 -680 -804 -930 -1053 46952,43 Tussenwoning 304 280 256 232 208 185 161 138 115 91 68 45 23 0 -23 -45 -56 -67 -78 -89 -100 -110 -121 -132 -143 -153 2109,14 Vrijstaand 181 161 142 124 106 88 71 53 36 19 3 -13 -29 -44 -59 -74 -81 -88 -96 -102 -109 -116 -123 -129 -136 -142 2142,88 Hoekwoning (Friso) 196 179 162 145 128 111 95 77 61 44 27 10 -7 -24 -40 -57 -66 -74 -82 -91 -99 -108 -116 -124 -133 -141 1758,82 Tabel 27: Totaaloverzicht effecten onderzoek 1 ‘ Wat is het effect van positieve of negatieve varianten op de q_(v10;spec) t.o.v. forfaitair bepaald in procenten? BEPALINGSMETHODIEK GEREALISEERD FORFAITAIR Qv;10 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Qv;10-verschil met forfaitair Appartementencomplex 376% 352% 329% 305% 281% 257% 233% 210% 186% 162% 138% 114% 90% 67% 43% 19% 7% -5% -17% -29% -40% -52% -64% -76% -88% -100% 0,42 Tussenwoning 186% 171% 157% 143% 129% 114% 100% 86% 71% 57% 43% 29% 14% 0% -14% -29% -36% -43% -50% -57% -64% -71% -79% -86% -93% -100% 0,70 Vrijstaand 104% 94% 84% 73% 63% 53% 43% 33% 22% 12% 2% -8% -18% -29% -39% -49% -54% -59% -64% -69% -74% -80% -85% -90% -95% -100% 0,98 Hoekwoning (Friso) 138% 126% 114% 102% 90% 79% 67% 55% 43% 31% 19% 7% -5% -17% -29% -40% -46% -52% -58% -64% -70% -76% -82% -88% -94% -100% 0,84 Primair energiegebruik [MJ] – Verwarming Appartementencomplex 31,4% 29,3% 27,3% 25,3% 23,3% 21,3% 19,3% 17,3% 15,3% 13,3% 11,4% 9,4% 7,4% 5,5% 3,5% 1,6% 0,6% -0,4% -1,4% -2,4% -3,3% -4,3% -5,3% -6,2% -7,2% -8,2% 18779,00 Tussenwoning 34,7% 32,0% 29,3% 26,6% 24,0% 21,3% 18,6% 15,9% 13,3% 10,6% 7,9% 5,3% 2,6% 0,0% -2,6% -5,2% -6,6% -7,9% -9,2% -10,5% -11,8% -13,1% -14,4% -15,7% -17,0% -18,2% 18779,00 Vrijstaand 25,9% 23,2% 20,5% 17,9% 15,4% 12,8% 10,3% 7,8% 5,4% 2,9% 0,5% -1,9% -4,3% -6,7% -9,1% -11,4% -12,6% -13,7% -14,9% -16,0% -17,2% -18,3% -19,4% -20,6% -21,7% -22,8% 15171,00 Hoekwoning (Friso) 19,4% 17,8% 16,1% 14,4% 12,7% 11,0% 9,4% 7,7% 6,0% 4,4% 2,7% 1,0% -0,7% -2,3% -4,0% -5,7% -6,5% -7,4% -8,2% -9,0% -9,9% -10,7% -11,5% -12,4% -13,2% -14,0% 20175,00 Primair energiegebruik [MJ] – Koeling Appartementencomplex -17,8% -16,9% -15,9% -14,9% -13,9% -12,8% -11,8% -10,7% -9,6% -8,4% -7,3% -6,1% -4,9% -3,6% -2,4% -1,1% -0,4% 0,3% 0,9% 1,6% 2,3% 3,0% 3,7% 4,5% 5,2% 5,9% 57676,00 Tussenwoning -17,0% -15,9% -14,9% -13,8% -12,6% -11,5% -10,2% -8,9% -7,5% -6,2% -4,8% -3,2% -1,7% 0,0% 1,6% 3,4% 4,2% 5,1% 6,1% 7,0% 8,0% 8,9% 10,0% 11,0% 12,0% 13,1% 2741,00 Vrijstaand -15,2% -13,9% -12,7% -11,2% -9,9% -8,5% -6,9% -5,4% -3,8% -2,1% -0,3% 1,5% 3,3% 5,2% 7,2% 9,4% 10,5% 11,6% 12,6% 13,8% 14,9% 16,2% 17,3% 18,6% 19,8% 21,3% 4266,00 Hoekwoning (Friso) -10,2% -9,4% -8,7% -7,8% -7,1% -6,2% -5,3% -4,7% -3,6% -2,7% -1,6% -0,7% 0,4% 1,8% 2,4% 3,8% 4,2% 4,7% 5,6% 5,8% 6,7% 6,9% 7,3% 8,2% 9,1% 10,0% 449,00 Primair energiegebruik [MJ] -Totaal Appartementencomplex 9,7% 9,1% 8,5% 7,8% 7,2% 6,6% 5,9% 5,3% 4,7% 4,1% 3,5% 2,9% 2,3% 1,7% 1,1% 0,5% 0,2% -0,1% -0,4% -0,7% -1,0% -1,3% -1,6% -1,9% -2,2% -2,4% 872330,00 Tussenwoning 15,1% 13,9% 12,7% 11,5% 10,3% 9,1% 8,0% 6,8% 5,7% 4,5% 3,4% 2,2% 1,1% 0,0% -1,1% -2,2% -2,8% -3,3% -3,9% -4,4% -4,9% -5,5% -6,0% -6,6% -7,1% -7,6% 40252,00 Vrijstaand 9,0% 8,0% 7,0% 6,1% 5,2% 4,3% 3,5% 2,6% 1,8% 1,0% 0,2% -0,6% -1,4% -2,2% -2,9% -3,6% -4,0% -4,3% -4,7% -5,0% -5,4% -5,7% -6,0% -6,3% -6,7% -7,0% 36693,00 Hoekwoning (Friso) 11,1% 10,2% 9,2% 8,3% 7,3% 6,3% 5,4% 4,4% 3,5% 2,5% 1,5% 0,6% -0,4% -1,3% -2,3% -3,3% -3,7% -4,2% -4,7% -5,2% -5,6% -6,1% -6,6% -7,1% -7,5% -8,0% 34743,00 Eptot Appartementencomplex 10,5% 9,8% 9,1% 8,4% 7,8% 7,1% 6,4% 5,7% 5,1% 4,4% 3,8% 3,1% 2,4% 1,8% 1,1% 0,5% 0,2% -0,1% -0,5% -0,8% -1,1% -1,4% -1,7% -2,0% -2,3% -2,6% 808413,00 Tussenwoning 16,9% 15,6% 14,2% 12,9% 11,6% 10,3% 9,0% 7,7% 6,4% 5,1% 3,8% 2,5% 1,3% 0,0% -1,3% -2,5% -3,1% -3,7% -4,3% -4,9% -5,6% -6,2% -6,8% -7,4% -8,0% -8,6% 35811,00 Vrijstaand 9,0% 8,0% 7,0% 6,1% 5,2% 4,3% 3,5% 2,6% 1,8% 1,0% 0,2% -0,6% -1,4% -2,2% -2,9% -3,6% -4,0% -4,3% -4,7% -5,0% -5,4% -5,7% -6,0% -6,3% -6,7% -7,0% 36693,00 Hoekwoning (Friso) 13,1% 12,0% 10,9% 9,7% 8,6% 7,5% 6,3% 5,2% 4,1% 2,9% 1,8% 0,7% -0,4% -1,6% -2,7% -3,8% -4,4% -5,0% -5,5% -6,1% -6,6% -7,2% -7,8% -8,3% -8,9% -9,4% 29510,00 – Specifieke energieprestatie per m?? Appartementencomplex 10,5% 9,7% 9,0% 8,2% 7,9% 7,1% 6,4% 5,6% 4,9% 4,5% 3,7% 3,0% 2,2% 1,9% 1,1% 0,4% 0,0% 0,0% -0,4% -0,7% -1,1% -1,5% -1,9% -1,9% -2,2% -2,6% 267,00 Tussenwoning 16,6% 15,2% 14,2% 12,8% 11,4% 10,0% 8,7% 7,6% 6,2% 4,8% 3,8% 2,4% 1,0% 0,0% -1,4% -2,8% -3,1% -3,8% -4,5% -5,2% -5,5% -6,2% -6,9% -7,6% -8,0% -8,7% 289,00 Vrijstaand 8,8% 7,8% 6,9% 6,0% 5,1% 4,1% 3,7% 2,8% 1,8% 0,9% 0,0% -0,5% -1,4% -2,3% -2,8% -3,7% -4,1% -4,1% -4,6% -5,1% -5,5% -5,5% -6,0% -6,5% -6,5% -6,9% 217,00 Hoekwoning (Friso) 13,1% 12,1% 10,8% 9,6% 8,6% 7,3% 6,4% 5,1% 4,1% 2,9% 1,9% 0,6% -0,3% -1,6% -2,9% -3,8% -4,5% -5,1% -5,4% -6,1% -6,7% -7,3% -7,6% -8,3% -8,9% -9,6% 314,00 EPtot / EP;adm;tot Appartementencomplex 10,4% 9,7% 9,1% 8,4% 7,7% 7,0% 6,4% 5,7% 5,0% 4,4% 3,7% 3,0% 2,4% 1,8% 1,1% 0,4% 0,1% -0,2% -0,5% -0,8% -1,1% -1,5% -1,8% -2,1% -2,4% -2,7% 0,96 Tussenwoning 16,9% 15,6% 14,3% 12,9% 11,6% 10,4% 9,0% 7,7% 6,5% 5,1% 3,8% 2,6% 1,3% 0,0% -1,2% -2,5% -3,1% -3,7% -4,3% -4,9% -5,5% -6,2% -6,8% -7,3% -7,9% -8,5% 0,97 Vrijstaand 9,0% 8,0% 6,9% 6,2% 5,3% 4,4% 3,5% 2,6% 1,8% 0,9% 0,2% -0,6% -1,5% -2,3% -3,0% -3,6% -4,1% -4,4% -4,7% -5,1% -5,4% -5,7% -6,0% -6,3% -6,8% -7,1% 0,67 Hoekwoning (Friso) 13,1% 12,1% 10,9% 9,8% 8,6% 7,5% 6,3% 5,2% 4,1% 2,9% 1,9% 0,7% -0,4% -1,6% -2,7% -3,9% -4,4% -4,9% -5,5% -6,0% -6,7% -7,2% -7,7% -8,3% -8,8% -9,5% 0,96 EPC Appartementencomplex 10,3% 10,3% 8,6% 8,6% 6,9% 6,9% 6,9% 5,2% 5,2% 3,4% 3,4% 3,4% 1,7% 1,7% 1,7% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% -1,7% -1,7% -1,7% -1,7% -1,7% -1,7% -3,4% 0,58 Tussenwoning 16,9% 15,3% 13,6% 13,6% 11,9% 10,2% 8,5% 6,8% 6,8% 5,1% 3,4% 1,7% 1,7% 0,0% -1,7% -1,7% -3,4% -3,4% -5,1% -5,1% -5,1% -6,8% -6,8% -6,8% -8,5% -8,5% 0,59 Vrijstaand 10,0% 10,0% 7,5% 7,5% 7,5% 5,0% 5,0% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% 0,0% 0,0% 0,0% -2,5% -2,5% -2,5% -2,5% -2,5% -5,0% -5,0% -5,0% -5,0% -5,0% -5,0% -5,0% 0,40 Hoekwoning (Friso) 13,8% 12,1% 10,3% 10,3% 8,6% 6,9% 6,9% 5,2% 5,2% 3,4% 1,7% 1,7% 0,0% -1,7% -1,7% -3,4% -3,4% -5,2% -5,2% -5,2% -6,9% -6,9% -6,9% -8,6% -8,6% -8,6% 0,58 CO2-emissie totaal Appartementencomplex 9,0% 8,4% 7,8% 7,2% 6,6% 6,1% 5,5% 4,9% 4,3% 3,8% 3,2% 2,6% 2,1% 1,5% 1,0% 0,4% 0,2% -0,1% -0,4% -0,7% -0,9% -1,2% -1,4% -1,7% -2,0% -2,2% 46952,43 Tussenwoning 14,4% 13,3% 12,1% 11,0% 9,9% 8,8% 7,6% 6,5% 5,4% 4,3% 3,2% 2,1% 1,1% 0,0% -1,1% -2,1% -2,6% -3,2% -3,7% -4,2% -4,7% -5,2% -5,7% -6,3% -6,8% -7,3% 2109,14 Vrijstaand 8,4% 7,5% 6,6% 5,8% 4,9% 4,1% 3,3% 2,5% 1,7% 0,9% 0,2% -0,6% -1,3% -2,1% -2,8% -3,4% -3,8% -4,1% -4,5% -4,8% -5,1% -5,4% -5,7% -6,0% -6,3% -6,6% 2142,88 Hoekwoning (Friso) 11,1% 10,2% 9,2% 8,3% 7,3% 6,3% 5,4% 4,4% 3,4% 2,5% 1,5% 0,6% -0,4% -1,3% -2,3% -3,3% -3,7% -4,2% -4,7% -5,2% -5,6% -6,1% -6,6% -7,1% -7,5% -8,0% 1758,82 Tabel 28: Totaaloverzicht effecten in procenten onderzoek 1 Onderzoek 2 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL VRIJSTAAND GEREALISEERD / KWALITEITSBORGING FORFAITAIR (NEN 2678) qv10;spec = 1,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,6 dm3/s*m2 qv10;spec =0,4 dm3/s*m2 qv10;spec =0,15 dm3/s*m2 qv10;spec =0,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,98 dm3/s*m2 Klasse Max. qv10;spec Min. qv10;spec Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 1 1,00 0,40 0,776 42769 0,47 0,755 41631 0,46 0,745 41083 0,45 0,733 40406 0,44 0,726 40001 0,44 0,775 42713 0,47 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 0,745 41038 0,45 0,725 39965 0,44 0,716 39439 0,43 0,704 38798 0,43 0,697 38425 0,42 0,744 40986 0,45 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 0,755 41606 0,46 0,735 40510 0,45 0,725 39980 0,44 0,714 39322 0,43 0,707 38939 0,43 0,754 41552 0,46 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 0,761 41952 0,46 0,741 40843 0,45 0,731 40299 0,44 0,719 39638 0,44 0,712 39256 0,43 0,760 41895 0,46 Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 2 0,40 – 0,837 46137 0,51 0,836 46070 0,51 0,800 44085 0,48 0,787 43377 0,48 0,780 42961 0,47 0,836 46073 0,51 6 B.2 tijdsturing 2 0,40 – 0,790 43534 0,48 0,785 43282 0,48 0,755 41634 0,46 0,743 40961 0,45 0,736 40565 0,45 0,789 43473 0,48 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte 2 0,40 – 0,713 39313 0,43 0,704 38804 0,43 0,685 37745 0,42 0,675 37187 0,41 0,669 36868 0,41 0,713 39267 0,43 Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 1 1,00 0,40 0,828 45610 0,50 0,822 45275 0,50 0,785 43287 0,48 0,771 42471 0,47 0,762 41966 0,46 0,826 45540 0,5 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 0,777 42842 0,47 0,768 42327 0,47 0,738 40694 0,45 0,725 39933 0,44 0,717 39500 0,44 0,776 42772 0,47 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 0,792 43623 0,48 0,783 43159 0,47 0,752 41425 0,46 0,738 40649 0,45 0,729 40196 0,44 0,790 43556 0,48 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 0,806 44436 0,49 0,799 44022 0,48 0,765 42186 0,46 0,751 41394 0,46 0,743 40924 0,45 0,805 44366 0,49 12 C.3a tijdsturing afvoer 1 1,00 0,40 0,755 41634 0,46 0,745 41051 0,45 0,718 39575 0,44 0,705 38865 0,43 0,698 38454 0,42 0,754 41567 0,46 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 1 1,00 0,40 0,740 40775 0,45 0,728 40140 0,44 0,704 38791 0,43 0,692 38110 0,42 0,684 37719 0,42 0,739 40712 0,45 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 1 1,00 0,40 0,720 39682 0,44 0,708 38991 0,43 0,686 37820 0,42 0,674 37167 0,41 0,668 36791 0,41 0,719 39627 0,44 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 1 1,00 0,40 0,727 40086 0,44 0,715 39410 0,43 0,693 38180 0,42 0,681 37513 0,41 0,674 37127 0,41 0,726 40025 0,44 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 1 1,00 0,40 0,699 38539 0,42 0,686 37826 0,42 0,668 36811 0,41 0,657 36186 0,4 0,650 35827 0,4 0,698 38481 0,42 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, 1 1,00 0,40 0,711 39162 0,43 0,698 38456 0,42 0,678 37364 0,41 0,660 36721 0,4 0,660 36353 0,4 0,710 39105 0,43 Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 2 0,40 – 0,883 48646 0,53 0,876 48254 0,53 0,861 47461 0,52 0,817 45051 0,5 0,808 44515 0,49 0,881 48567 0,53 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 3 0,15 – 0,767 42243 0,46 0,746 41120 0,45 0,737 40594 0,45 0,726 39983 0,44 0,719 39637 0,44 0,765 42184 0,46 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 3 0,15 – 0,765 42156 0,46 0,745 41031 0,45 0,735 40511 0,45 0,724 39897 0,44 0,718 39557 0,44 0,751 41414 0,46 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 3 0,15 – 0,749 41259 0,45 0,726 40030 0,44 0,716 39449 0,43 0,703 38763 0,43 0,696 38367 0,42 0,747 41189 0,45 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 2 0,40 – 0,863 47571 0,52 0,855 47108 0,52 0,841 46327 0,51 0,799 44053 0,48 0,790 43524 0,48 0,862 47491 0,52 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,754 41568 0,46 0,720 39682 0,44 0,709 39100 0,43 0,697 38409 0,42 0,690 38012 0,42 0,741 40844 0,45 24 D.4a tijdsturing 2 0,40 – 0,844 46537 0,51 0,835 46002 0,51 0,821 45236 0,50 0,782 43089 0,47 0,772 42568 0,47 0,843 46454 0,51 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,742 40916 0,45 0,709 39068 0,43 0,698 38490 0,42 0,686 37807 0,42 0,679 37413 0,41 0,730 40221 0,44 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 2 0,40 – 0,799 44019 0,48 0,787 43382 0,48 0,774 42653 0,47 0,740 40801 0,45 0,732 40333 0,44 0,797 43940 0,48 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,713 39269 0,43 0,680 37496 0,41 0,670 36945 0,41 0,659 36292 0,4 0,652 35923 0,4 0,701 38606 0,43 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 2 0,40 – 0,736 40573 0,45 0,721 39739 0,44 0,710 39113 0,43 0,685 37736 0,42 0,677 37311 0,41 0,735 40498 0,45 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,676 37242 0,41 0,646 35624 0,39 0,637 35107 0,39 0,626 34482 0,38 0,619 34141 0,38 0,666 36693 0,4 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones 3 0,15 – 0,676 37242 0,41 0,646 35624 0,39 0,637 35107 0,39 0,626 34482 0,38 0,619 34141 0,38 0,666 36693 0,4 Tabel 29: Resultaten onderzoek 2 ‘ Agentschap NL vrijstaande woning Vrijstaande woning: EPC LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones ‘ Vrijstaande woning: EPtot LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones ‘ Onderzoek 2 ‘ Tussenwoning Agentschap NL TUSSENWONING GEREALISEERD / KWALITEITSBORGING FORFAITAIR (NEN 2678) qv10;spec = 1,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,6 dm3/s*m2 qv10;spec =0,4 dm3/s*m2 qv10;spec =0,15 dm3/s*m2 qv10;spec =0,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,7 dm3/s*m2 Klasse Max. qv10;spec Min. qv10;spec Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 1 1,00 0,40 1,157 42507 0,70 1,120 41161 0,68 1,102 40493 0,67 1,079 39661 0,65 1,066 39166 0,64 1,129 41496 0,68 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 1,101 40443 0,67 1,064 39118 0,64 1,047 38458 0,63 1,024 37642 0,62 1,011 37153 0,61 1,073 39445 0,65 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 1,119 41125 0,68 1,083 39795 0,65 1,065 39130 0,64 1,043 38312 0,63 1,029 37816 0,62 1,092 40128 0,66 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 1,130 41541 0,68 1,094 40197 0,66 1,076 39541 0,65 1,053 38711 0,64 1,040 38221 0,63 1,103 40535 0,67 Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 2 0,40 – 1,222 44902 0,74 1,183 43480 0,71 1,164 42769 0,70 1,140 41887 0,69 1,126 41363 0,68 1,193 43830 0,72 6 B.2 tijdsturing 2 0,40 – 1,149 42235 0,69 1,111 40830 0,67 1,092 40131 0,66 1,069 39265 0,65 1,055 38753 0,64 1,121 41179 0,68 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte 2 0,40 – 1,025 37650 0,62 0,988 36289 0,60 0,969 35617 0,59 0,947 34791 0,57 0,933 34299 0,57 0,997 36627 0,6 Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 1 1,00 0,40 1,207 44368 0,73 1,162 42694 0,70 1,139 41863 0,69 1,111 40835 0,67 1,094 40221 0,66 1,173 43113 0,71 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 1,130 41515 0,68 1,085 39866 0,66 1,063 39057 0,64 1,035 38049 0,63 1,019 37448 0,62 1,096 40277 0,66 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 1,152 42338 0,70 1,107 40680 0,67 1,085 39859 0,66 1,057 38848 0,64 1,041 38247 0,63 1,118 41092 0,68 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 1,175 43174 0,71 1,130 41512 0,68 1,107 40685 0,67 1,079 39663 0,65 1,063 39057 0,64 1,141 41919 0,69 12 C.3a tijdsturing afvoer 1 1,00 0,40 1,095 40237 0,66 1,051 38606 0,64 1,029 37797 0,62 1,001 36796 0,61 0,985 36209 0,6 1,061 39005 0,64 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 1 1,00 0,40 1,069 39297 0,65 1,025 37679 0,62 1,004 36878 0,61 0,977 35887 0,59 0,961 35305 0,58 1,036 38083 0,63 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 1 1,00 0,40 1,036 38088 0,63 0,993 36483 0,60 0,971 35690 0,59 0,945 34716 0,57 0,929 34138 0,56 1,004 36885 0,61 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 1 1,00 0,40 1,049 38536 0,63 1,005 36925 0,61 0,983 36132 0,59 0,957 35151 0,58 0,941 34570 0,57 1,016 37329 0,61 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 1 1,00 0,40 1,001 36775 0,61 0,958 35189 0,58 0,936 34413 0,57 0,910 33453 0,55 0,895 32885 0,54 0,968 35580 0,59 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, 1 1,00 0,40 1,020 37493 0,62 0,977 35902 0,59 0,956 35120 0,58 0,929 34158 0,56 0,914 33578 0,55 0,988 36297 0,6 Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 2 0,40 – 1,271 46689 0,77 1,218 44767 0,74 1,192 43815 0,72 1,160 42634 0,7 1,141 41932 0,69 1,231 45248 0,74 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 3 0,15 – 1,044 38368 0,63 0,996 36616 0,60 0,973 35767 0,59 0,945 34721 0,57 0,928 34106 0,56 1,008 37052 0,61 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 3 0,15 – 1,041 38244 0,63 0,993 36497 0,60 0,956 35145 0,58 0,936 34402 0,57 0,925 33990 0,56 0,993 36484 0,6 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 3 0,15 – 1,022 37543 0,62 0,972 35731 0,59 0,948 34848 0,57 0,919 33756 0,56 0,901 33116 0,55 0,985 36183 0,6 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 2 0,40 – 1,243 45684 0,75 1,191 43766 0,72 1,165 42818 0,70 1,133 41648 0,68 1,114 40954 0,67 1,204 44249 0,73 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 1,019 37435 0,62 0,969 35619 0,59 0,945 34733 0,57 0,915 33641 0,55 0,898 32997 0,54 0,982 36070 0,59 24 D.4a tijdsturing 2 0,40 – 1,217 44706 0,73 1,165 42797 0,70 1,139 41851 0,69 1,107 40687 0,67 1,088 39998 0,66 1,178 43275 0,71 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 1,040 36905 0,61 0,955 35099 0,58 0,931 34213 0,56 0,902 33132 0,55 0,884 32493 0,54 0,967 35550 0,59 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 2 0,40 – 1,147 42158 0,69 1,096 40273 0,66 1,071 39349 0,65 1,039 38196 0,63 1,021 37519 0,62 1,109 40737 0,67 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,960 35288 0,58 0,912 33511 0,55 0,888 32641 0,54 0,859 31574 0,52 0,842 30952 0,51 0,924 33948 0,56 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 2 0,40 – 1,053 38694 0,64 1,003 36850 0,61 0,978 35949 0,59 0,948 34838 0,57 0,930 34176 0,56 1,015 37312 0,61 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,915 33615 0,55 0,867 31865 0,53 0,844 31006 0,51 0,816 29969 0,49 0,799 29363 0,48 0,879 32294 0,53 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones 3 0,15 – 0,915 33615 0,55 0,867 31865 0,53 0,844 31006 0,51 0,816 29969 0,49 0,799 29363 0,48 0,879 32294 0,53 Tabel 30: Resultaten onderzoek 2 ‘ Agentschap NL Tussenwoning ‘ Tussenwoning: EPC LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones ‘ Tussenwoning: EPtot LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones ‘ Onderzoek 2 ‘ Hoekwoning [Friso] HOEKWONING [FRISO] GEREALISEERD / KWALITEITSBORGING FORFAITAIR (NEN 2678) qv10;spec = 1,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,6 dm3/s*m2 qv10;spec =0,4 dm3/s*m2 qv10;spec =0,15 dm3/s*m2 qv10;spec =0,0 dm3/s*m2 qv10;spec =0,84 dm3/s*m2 Klasse Max. qv10;spec Min. qv10;spec Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC Eptot / EP;adm;tot;nb Eptot [MJ] EPC # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 1 1,00 0,40 1,068 32788 0,65 1,033 31716 0,62 1,015 31176 0,61 0,994 30503 0,6 0,981 30104 0,59 1,054 32357 0,64 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 1,014 31137 0,61 0,979 30063 0,59 0,962 29526 0,58 0,940 28856 0,57 0,927 28455 0,56 1,000 30708 0,61 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 1,032 31686 0,62 0,997 30614 0,60 0,980 30076 0,59 0,958 29405 0,58 0,945 29002 0,57 1,018 31256 0,62 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 1,043 32018 0,63 1,008 30943 0,61 0,990 30408 0,60 0,969 29736 0,59 0,955 29333 0,58 1,029 31588 0,62 Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 2 0,60 – 1,121 34401 0,68 1,084 33266 0,66 1,065 32700 0,64 1,042 31991 0,63 1,028 31568 0,62 1,106 33948 0,67 6 B.2 tijdsturing 2 0,60 – 1,053 32334 0,64 1,016 31200 0,61 0,998 30635 0,60 0,975 29930 0,59 0,961 29505 0,58 1,038 31897 0,63 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte 2 0,60 – 0,935 28712 0,57 0,898 27583 0,54 0,880 27018 0,53 0,857 26314 0,52 0,843 25894 0,51 0,921 28262 0,56 Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 1 1,00 0,40 1,107 33999 0,67 1,064 32664 0,64 1,042 31995 0,63 1,015 31165 0,61 0,999 30665 0,6 1,090 33464 0,66 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 1 1,00 0,40 1,035 31783 0,63 0,992 30454 0,60 0,970 29788 0,59 0,943 28959 0,57 0,927 28462 0,56 1,018 31250 0,62 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 1 1,00 0,40 1,056 32425 0,64 1,013 31091 0,61 0,991 30424 0,60 0,964 29595 0,58 0,948 29099 0,57 1,039 31890 0,63 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 1 1,00 0,40 1,077 33072 0,65 1,034 31738 0,63 1,012 31073 0,61 0,985 30243 0,6 0,969 29745 0,59 1,060 32540 0,64 12 C.3a tijdsturing afvoer 1 1,00 0,40 1,003 30781 0,61 0,959 29448 0,58 0,937 28781 0,57 0,911 27956 0,55 0,894 27459 0,54 0,985 30250 0,6 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 1 1,00 0,40 0,979 30046 0,59 0,935 28711 0,57 0,914 28047 0,55 0,887 27216 0,54 0,870 26724 0,53 0,961 29510 0,58 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 1 1,00 0,40 0,947 29080 0,57 0,904 27750 0,55 0,882 27087 0,53 0,855 26258 0,52 0,839 25765 0,51 0,930 28548 0,56 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 1 1,00 0,40 0,959 29437 0,58 0,916 28106 0,55 0,894 27444 0,54 0,867 26617 0,53 0,851 26122 0,52 0,942 28907 0,57 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 1 1,00 0,40 0,913 28025 0,55 0,870 26696 0,53 0,848 26034 0,51 0,821 25207 0,5 0,805 24717 0,49 0,896 27494 0,54 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, 1 1,00 0,40 0,932 28606 0,56 0,889 27278 0,54 0,867 26614 0,53 0,840 25789 0,51 0,824 25295 0,5 0,914 28075 0,55 Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 2 0,60 – 1,166 35811 0,70 1,117 34287 0,68 1,092 33528 0,66 1,061 32582 0,64 1,043 32017 0,63 1,147 35202 0,69 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 3 0,15 – 0,932 28602 0,56 0,884 27148 0,54 0,861 26433 0,52 0,832 25540 0,5 0,815 25011 0,49 0,913 28017 0,55 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 3 0,15 – 0,922 28311 0,56 0,874 26820 0,53 0,849 26077 0,51 0,820 25160 0,5 0,802 24610 0,49 0,903 27713 0,55 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 3 0,15 – 0,914 28066 0,55 0,866 26578 0,52 0,842 25838 0,51 0,812 24916 0,49 0,794 24372 0,48 0,895 27469 0,54 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 2 0,60 – 1,141 35040 0,69 1,092 33519 0,66 1,067 32758 0,65 1,036 31813 0,63 1,018 31250 0,62 1,210 34428 0,68 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,913 28017 0,55 0,864 26523 0,52 0,840 25782 0,51 0,810 24864 0,49 0,792 24318 0,48 0,893 27419 0,54 24 D.4a tijdsturing 2 0,60 – 1,117 34287 0,68 1,067 32763 0,65 1,043 32005 0,63 1,012 31060 0,61 0,993 30496 0,6 1,097 33676 0,66 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,900 27636 0,55 0,852 26144 0,52 0,827 25403 0,5 0,789 24847 0,48 0,780 23937 0,47 0,881 27038 0,53 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 2 0,60 – 1,053 32314 0,64 1,003 30794 0,61 0,978 30038 0,59 0,948 29095 0,57 0,929 28529 0,56 1,033 31704 0,62 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,861 26420 0,52 0,812 24934 0,49 0,788 24194 0,48 0,758 23278 0,46 0,741 22734 0,45 0,841 25823 0,51 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 2 0,60 – 0,964 29603 0,58 0,915 28086 0,55 0,890 27329 0,54 0,860 26390 0,52 0,841 25832 0,51 0,944 28995 0,57 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 3 0,15 – 0,821 25204 0,50 0,773 23717 0,47 0,748 979 0,45 0,719 22063 0,44 0,701 21517 0,43 0,801 24604 0,49 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones 3 0,15 – 0,821 25204 0,50 0,773 23717 0,47 0,748 979 0,45 0,719 22063 0,44 0,701 21517 0,43 0,801 24604 0,49 Tabel 31: Resultaten onderzoek 2 ‘ Hoekwoning Friso ‘ Hoekwoning: EPC [NEN 2678] LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones ‘ Hoekwoning: Eptot LEGENDA VENTILATIESYSTEMEN # Systemen met natuurlijke toe- en afvoer (natuurlijke ventilatie) 1 A.1 standaard 2 A.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 3 A.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 4 A.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa Systemen met mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (overdrukventilatie) 5 B.1 standaard 6 B.2 tijdsturing 7 B.3 CO2-sturing per verblijfsruimte Systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (mechanische ventilatie) 8 C.1 standaard 9 C.2a winddruk gestuurde toevoer ??p ‘ 1 Pa 10 C.2b winddruk gestuurde toevoer 1 Pa < ??p ‘ 5 Pa 11 C.2c winddruk gestuurde toevoer 5 Pa < ??p ‘ 10 Pa 12 C.3a tijdsturing afvoer 13 C.3b winddruk gestuurde toevoer, tijdsturing op afvoer 14 C.3c tijdsturing toevoer en afvoer 15 C.4a winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing in verblijfsgebied + open keuken 16 C.4b CO2-sturing indir. op toev. per verblijfsruim., 17 C.4c winddruk gestuurde toevoer, CO2-sturing op afvoer per verblijfsruimte, Systemen met mechanische toe- en afvoer (gebalanceerde ventilatie) 18 D.1 standaard 19 D.2a + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, zonder bypass 20 D.2b1 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, beperkte bypass 21 D.2b2 + WTW-installatie (95%) en zonder sturing, volledige bijpass 22 D.3 CO2-sturing alleen afvoer 23 D.3 + – met WTW (95%), volledige bypass 24 D.4a tijdsturing 25 D.4a + – met WTW (95%), volledige bypass 26 D.4b tijdsturing met twee of meer zones (of verblijfsgebieden) 27 D.4b + – met WTW (95%), volledige bypass 28 D.5a CO2-sturing met twee of meer zones (verblijfsgebieden) 29 D.5a + – met WTW (95%), volledige bypass 30 D.5b decentrale WTW en CO2-sturing op afvoer met twee of meer zones Conclusie De q_(v10;spec) als zelfstandig element Investeren in een verbeterde q_(v10;spec)-waarde en specifieke aandacht (bijv. door het bouwen onder kwaliteitsborgingsprocedure) voor luchtdicht bouwen in concept-matige woningbouw, biedt voordelen voor o.a. de EPC-waarde, het primaire energieverbruik en de CO2-uitstoot van de woning. Alhoewel deze voordelen gering en woning-specifiek zijn, kan het hebben van aandacht voor luchtdicht bouwen net dat verschil maken tussen het voldoen in regelgeving (EPC-eis) of het behalen van een hoger energielabel en/of andere certificeringen. Indien de aandacht voor en specifieke kennis over luchtdicht bouwen ontbreekt en middels een EPC oplevertoets wordt aangetoond dat een woning niet voldoet, kunnen de gevolgen voor de gebruiker en de bouwer groot zijn. Luchtlekken kunnen grote gevolgen hebben op het energieverbruik, de mate van comfort, vochtproblemen en daarmee de levensduur van constructieonderdelen als ook op de geluidswering. De qv;10 fungeert als zelfstandig element wanneer de ‘NEN 2687 Luchtdoorlatendheid van gebouwen ‘ Eisen’, niet van toepassing is of wanneer tijdens de EPC oplevertoets blijkt dat de vooraf bepaalde q_(v10;spec)-waarde niet behaald is. De ‘NEN 2687’ is privaatrechtelijk en dus alleen van toepassing wanneer de opdrachtgever daartoe besloten heeft en dat bijv. bestek matig aangeduid heeft. Variabele uitkomsten in de EPC-berekening De voordelen en nadelen die toe te kennen zijn aan een variabele q_(v10;spec)-waarde zijn in grootte, variabel per woning. Welke elementen exact het verschil in de onderzochte woningen maken en hun specifieke rol in dit verschil, zijn in dit onderzoek niet exact toegekend. Zoals eerder genoemd is de EPC-berekening zeer complex van aard en deze bepaling zou een studie op zichzelf zijn. Wat wel op te merken is, is dat een verbeterde q_(v10;spec)-waarde op een aantal elementen in dit onderzoek een blijvend positief, dan wel blijvend negatief effect laat zien. Positieve gevolgen van een verbeterde q_(v10;spec)-waarde De positieve gevolgen voor een verbeterde q_(v10;spec)-waarde: Verlaging van het primaire energieverbruik voor verwarming Verlaging van het totale primaire energieverbruik Verhoging van de energieproductie gebouw gebonden Verlaging van de specifieke energieprestatie per m2 Verlaging van de Energie Index Verlaging van de EPtot (karakteristiek energieverbruik) Verlaging van de EPC Verlaging van de CO2-emissie Negatieve gevolgen van een verbeterde q_(v10;spec)-waarde De negatieve gevolgen voor een verbeterde q_(v10;spec)-waarde Verhoging van het primaire energieverbruik voor koeling Verlaging van de energieproductie niet-gebouw gebonden In de volgende paragrafen zullen de bovenstaande dikgedrukte elementen nader worden behandeld. ‘ Karakteristiek energieverbruik (E_(P;TOT)) De energiebesparing die door ‘luchtdicht bouwen’ mogelijk wordt gemaakt komt voornamelijk voort uit de winst die wordt gemaakt op het ‘primaire energieverbruik voor de verwarming’ van de woning. De andere winstfactor op het energieverbruik is de ‘energieproductie gebouw gebonden’ (indien van toepassing), al is deze zo goed als gelijk aan het verlies op de ‘energieproductie niet-gebouw gebonden’ (indien van toepassing). Daarentegen staat wel dat er enig verlies wordt geleden op het ‘primaire energieverbruik voor koeling’, als ook op de energieproductie niet-gebouwgebonden (indien van toepassing), al is de som van deze elementen kleiner dan de winst die behaald wordt. In grafiek 7 wordt weergegeven hoe de karakteristieke energieverbruik (E_(P;TOT)) eruit ziet bij een q_(v10;spec)-waarde aflopend van 2,0 tot en met 0 ‘dm’^3/(s*m^2). De 0 (nul) op de verticale as geeft de waarde van E_(P;TOT) bij de forfaitair bepaalde waarde van de q_(v10;spec) aan, welke afhankelijk is van het type woning. Gemiddelde waarde per q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,10 (in ‘dm’^3/(s*m^2) ) Aangezien het verloop van het ‘totale primaire energieverbruik’ zo goed als lineair is, kan worden gesteld dat elke q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,10 ‘dm’^3/(s*m^2) een gemiddelde waarde vertegenwoordigd van 0,964 procent. Echter, de hoogste gemeten gemiddelde was 1,274 procent (tussenwoning) en de kleinste gemiddelde 0,657 procent (appartement). De hoekwoning en de vrijstaande woning scoorden met respectievelijk 0,657 en 1,128 procent. ‘ EPC-waarde In grafiek 8 wordt weergegeven hoe de EPC eruit ziet bij een q_(v10;spec)-waarde aflopend van 2,0 tot en met 0 ‘dm’^3/(s*m^2). De 0 (nul) op de verticale as geeft de EPC bij de forfaitair bepaalde waarde van de q_(v10;spec) aan, welke afhankelijk is van het type woning. Gemiddelde waarde per q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,1 (in ‘dm’^3/(s*m^2) ) Aangezien het verloop van het ‘EPC’ zo goed als lineair is (helaas geeft het EPC-programma niet meer decimalen) kan worden gesteld dat elke q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,10 ‘dm’^3/(s*m^2) een gemiddelde waarde vertegenwoordigd van 0,00525 EPC-punt. Echter, de hoogste gemeten gemiddelde was 0,0075 EPC-punt (tussenwoning) en de kleinste gemiddelde 0,003 EPC-punt (vrijstaand). De hoekwoning en het appartement scoorden met respectievelijk 0,0065 en 0,004 EPC-punt. ‘ CO2-emissie In grafiek 9 wordt weergegeven hoe de CO2-emissie eruit ziet bij een q_(v10;spec)-waarde aflopend van 2,0 tot en met 0 ‘dm’^3/(s*m^2). De 0 (nul) op de verticale as geeft de CO2-emissie weer bij de forfaitair bepaalde waarde van de q_(v10;spec) aan, welke afhankelijk is van het type woning. Gemiddelde waarde per q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,1 (in ‘dm’^3/(s*m^2) ) Aangezien het verloop van het ‘EPC’ zo goed als lineair is (helaas geeft het EPC-programma niet meer decimalen) kan worden gesteld dat elke q_(v10;spec)-waarde -/+ 0,10 ‘dm’^3/(s*m^2) een gemiddelde waarde vertegenwoordigd van 0,839 procent. Echter, de hoogste gemeten gemiddelde was 1,085 procent (tussenwoning) en de kleinste gemiddelde 0,561 procent (appartement). De hoekwoning en de vrijstaande woning scoorden met respectievelijk 0,753 en 0,958 procent. ‘ Onderzoek 2: De q_(v10;spec) en ventilatiesystemen Indien de inzet is om de forfaitaire invoerwaarde van de q_(v10;spec) te verbeteren en middels kwaliteitswaarborging te bouwen, om op die wijze winst te boeken op de EPC, dan is dat zeker de overweging waard. Conform NEN 2678 Indien de NEN 2678 van toepassing is kan er ten opzichte van de forfaitaire invoermethode van de q_(v10;spec) ‘waarde i.c.m. de meest ideale ventilatiesysteemvariant, een winst geboekt worden tot 0,10 EPC-punt . Hierbij dient opgemerkt te worden dat de ventilatievoorziening (f_sys , f_inf en f_reg) en de ventilatoren (p_nom,nominaal vermogen) forfaitair bepaald zijn en de WTW-unit is vastgesteld op 95 procent. Ook hierin zijn nog verbeteringen mogelijk. q_(v10;spec) 1,0 0,6 0,4 0,15 0.0 Forfaitair ( ) Agentschap NL ‘ Vrijstaande won. 0,42 0,42 0,41 0,38 0,38 0,42 (0,93) Agentschap NL – Tussenwoning 0,61 0,58 0,57 0,49 0,48 0,59 (0,70) Friso – Hoekwoning 0,55 0,53 0,51 0,44 0,43 0,54 (0.84) Tabel 32: Laagste EPC-waarde per q_(v10;spec)-waarde bij toepassing NEN 2678 Helaas is het wel zo dat uitkomsten woning-specifiek zijn. Afhankelijk van de configuratie van de woning zullen minder goede of betere uitkomsten te behalen zijn. Gebalanceerde ventilatie zonder WTW In het onderzoek in naar voren gekomen dat de toepassing van ventilatiesystemen met mechanische toe- en afvoer (systeem D), zonder WTW, beter in geen geval geplaatst kunnen worden, kijkend naar de EPC-waarde. In alle luchtdichtheidsklassen zijn er betere varianten. Niet conform NEN 2678 Indien de NEN 2678 niet van toepassing, waar risico’s optreden met het functioneren van het ventilatiesysteem of de kwaliteit van de luchthuishouding, zijn er alleen in de luchtdichtheidsklasse I & II betere EPC-waarden te behalen. q_(v10;spec) 1,0 0,6 0,4 0,15 0.0 Forfaitair ( ) Agentschap NL ‘ Vrijstaande won. 0,41 0,39 0,39 0,38 0,38 0,4 (0,93) Agentschap NL – Tussenwoning 0,55 0,53 0,51 0,49 0,48 0,53 (0,70) Friso – Hoekwoning 0,5 0,47 0,45 0,44 0,43 0,49 (0,84) Tabel 33: Laagste EPC-waarde per q_(v10;spec)-waarde bij niet toepassen NEN 2678 Wat nu de verlaging veroorzaakt is de q_(v10;spec) die gemiddeld per 0,1 ‘dm’^3/(s*m^2), 0,0056 EPC-punt wijzigt, vergelijkbaar met de gemiddelde waarde uit ‘onderzoek 1′.’ Bronnen Agentschap NL. (2014, 8 1). Rijksdient voor ondernemend Nederland. Opgehaald van Referentiewoningen 2013: http://www.rvo.nl/sites/default/files/2013/09/Referentiewoningen.pdf Bouwbesluit 2012. (2014, 1 20). Artikel 5.5 Onverwarmde gebruiksfunctie. Opgehaald van BRISbouwbesluit online: http://www.bouwbesluitonline.nl/Inhoud/docs/wet/bb2012_nvt/artikelsgewijs/hfd5/afd5-1/art5-5 Bouwresearch, S. (2001). Luchtdicht bouwen – Deel A: Ontwerpaanbevelingen. Rotterdam. NEN – Normcommissie 351074 “Klimaatbeheersing in gebouwen”. (2008). NEN 2686/A2 – Luchtdoorlatendheid van gebouwen – Meetmethode. Delft: Nederlands Normalisatie-instituut. NEN – subcommissie 351 74 02 “Luchtdichtheid van woningen”. (1989). NEN 2687 – Luchtdoorlatendheid van woningen – Eisen. Delft: Nederlands Normalisatie-instituut. Nibag. (2014, 08 1). Energielabel Nieuwbouw. Opgehaald van Nibag: http://www.nibag.nl/diensten/energie/energielabel/energielabel-nieuwbouw.html Nieman Raadgevende Ingenieurs. (2014, januari 15). Eisen. Opgehaald van Nieman Raadgevende Ingenieurs: http://www.nieman.nl/eisen-luchtdicht-bouwen/ Normcommissie 351 074 “Klimaatbeheersing in gebouwen”. (2001). NEN 8087 – Ventilatie van gebouwen – Bepalingsmethoden. Delft: Nederlands Normalisatie-instituut. Normcommissie 351 074, “. i. (2012). NEN 7120+C2 (nl) – Energieprestatie van gebouwen. Delft: Nederlands Normalisatie-instituut. Opgeroepen op januari 16, 2014 Normcommissie 351 074, “. i. (2012). NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen. Delft: Nederlands Normalisatie-instituut. Opgeroepen op januari 16, 2014 Rijksoverheid. (2014, 01 20). Meer hypothecaire leenruimte. Opgehaald van Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/11/04/meer-hypothecaire-leenruimte.html RVO. (2014, 01 20). Bijna energieneutrale gebouwen. Opgehaald van Rijksdienst van Ondernemend Nederland. RVO. (2014, 8 1). Energielabel. Opgehaald van Rijkdienst voor ondernemend Nederland: http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/energielabel-installatiekeuringen/energielabel SBRCURnet. (2013, 12 04). Luchtdicht bouwen (Publicatie). Opgeroepen op 01 13, 2014, van SBRCURnet: http://www.sbrcurnet.nl/producten/publicaties/luchtdicht-bouwen-1 Veld, i. P. (2013). Woningventilatie en EPN. Rotterdam: SBR. ‘ Lijst van figuren en tabellen Figuren Figuur 1 De vele potentiele kieren en naden met een nadelig effect op de luchtdoorlatendheid (Bron: Thermodicht.nl) 8 Figuur 2: De effecten van een kier op de Rc-waarde (Bron: Publicatie ProClima) 9 Tabellen Tabel 1: Eisen aan de luchtvolumestroom uit het Bouwbesluit 2012 11 Tabel 2: De bepaling van ftype (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 44) 14 Tabel 3: De bepaling van qv10;spec (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 44) 14 Tabel 4: Ventilatiesystemen (NEN 8087 – Ventilatie van gebouwen – Bepalingsmethoden, 2001) 16 Tabel 5: Luchtdoorlatendheidseisen (maximaal) volgens NEN 2687, Klasse 3 wordt slechts benoemd in (SBRCURnet, 2013) en nog niet in de NEN 2687, al wordt dit aannemelijk de nieuwe eis. 16 Tabel 6: Luchtdoorlatendheidseisen (minimaal) volgens (NEN 2687 – Luchtdoorlatendheid van woningen – Eisen, 1989) 16 Tabel 7: luchtdichtheidsklassen en ventilatiesystemen volgens (Luchtdicht bouwen (Publicatie), 2013) en (NEN 2687 – Luchtdoorlatendheid van woningen – Eisen, 1989) 16 Tabel 8: Energielabel bij EPC-waarden 18 Tabel 9: Verwachte minimumeisen EPC vanuit het Bouwbesluit per ingangsdatum (’12, ’15. ’18, ’20) 18 Tabel 10: Factoren in de EPC-berekening 19 Tabel 11: Invoerwaarden van de ventilatiesysteemvariant in de EPC, bron (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen, 2012, p. 27) 22 Tabel 12 : Overzicht ventilatiesystemen (NEN 8088-1+C1 (2012) – Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen) 23 Tabel 13: Ventilatieproducten met gunstige kwaliteitsverklaringen (Onttrokken van: http://www.vla.nu/gelijkwaardigheidsverklaringen/) 23 Tabel 14: Rekenwaarden qv10;spec onderzoek 2 25 Tabel 15: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL 26 Tabel 16: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL – effecten 27 Tabel 17: Resultaten onderzoek 1 ‘ Appartement Agentschap NL ‘ effecten in procenten 27 Tabel 18: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL 28 Tabel 19: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL – effecten 29 Tabel 20: Resultaten onderzoek 1 ‘ Tussenwoning Agentschap NL ‘ effecten in procenten 29 Tabel 21: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL 30 Tabel 22: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL – effecten 31 Tabel 23: Resultaten onderzoek 1 ‘ Vrijstaande woning Agentschap NL ‘ effecten in procenten 31 Tabel 24: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso 32 Tabel 25: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso – effecten 33 Tabel 26: Resultaten onderzoek 1 ‘ Hoekwoning Friso ‘ effecten in procenten 33 Tabel 27: Totaaloverzicht effecten onderzoek 1 34 Tabel 28: Totaaloverzicht effecten in procenten onderzoek 1 35 Tabel 29: Resultaten onderzoek 2 ‘ Agentschap NL vrijstaande woning 36 Tabel 30: Resultaten onderzoek 2 ‘ Agentschap NL Tussenwoning 39 Tabel 31: Resultaten onderzoek 2 ‘ Hoekwoning Friso 42 Tabel 32: Laagste EPC-waarde per qv10;spec-waarde bij toepassing NEN 2678 49 Tabel 33: Laagste EPC-waarde per qv10;spec-waarde bij niet toepassen NEN 2678 49 Bijlagen ‘ Bijlage 1 Basis EPC-berekening woningtypen In deze bijlage treft u van elk woningtype ‘?n EPC berekening om de configuratie van de desbetreffende woning in te zien.