Yaşam doyumu, bireyin yaşam kalitesini öznel olarak değerlendirmesini ifade eder. Literatüre göre, yaşam doyumu ve öznel iyi oluş arasında güçlü bir ilişki olduğu görülmüştür (Diener, Emmons, Larsen, & Griffin, 1985; Diener, 1994). Bireyler içsel iyi oluş durumlarını hayatlarının birçok yönünü, sahip olduklarını da içine alarak değerlendirdiklerinde yaşam doyumlarını değerlendirmiş olurlar. Yaşam doyumu mutluluk, başarı vb. gibi kavramları da içermesine karşın ana faktör öznel iyi oluş kavramıdır.
Yaşam doyumu ile ilgili alanyazına bakıldığında, çocukların öznel iyi oluş durumlarının incelenmesi için temel metod Batı kültürlerinden elde edilen bulguların, diğer kültürlerde yapılmış benzer araştırma sonuçlarının karşılaştırılmasıdır. (Park, Huebner 2005). Bu bağlamda yapılan çalışmalara bakılacak olursa; Liu ve diğ. (2005) yaptığı çalışmada Çinli öğrencilerin Amerikan öğrencilerine göre arkadaşlar, okul ve genel yaşam doyumu boyutlarında daha yüksek puan aldıklarını bulmuşlardır. (youth life). Benzer şekilde yine Park ve Huebner’ın (2005) yaptığı çalışmada, Koreli ve Amerikan öğrencilerin yaşam doyumu puanlarını karşılaştırmış ve Koreli öğrencilerin Amerikan öğrencilere göre daha düşük bir yaşam doyumu rapor ettiklerini ortaya koymuştur. Japon ve İsveç kültürleri arasında yapılan bir başka çalışmada ise Japon öğrencilerin İsveçli öğrencilerden çok daha düşük seviyede yaşam doyumu rapor gösterdikleri ortaya konmuştur. Farklı kültürlerde yetişkinlerin çocuklardan beklentilerinin, devletlerin eğitim politikalarının, eğitim sistemlerinin, bireyci ve kollektivist toplum türlerinin varlığı, çocukların yaşam doyumu seviyeleriyle ilişkili olabilir.
Pozitif psikolojiye göre, yaşam doyumu sadece psikopatolojiye yol açan faktörleri öğrenme açısından değil aynı zamanda psikolojik iyi oluşa dair gelişimsel yolların anlaşılması açısından da önemli bir kavramdır (Larson, 2000) Çocuk ve ergenlerdeki yaşam doyumu üzerine araştırmalara bakıldığında, yaşam doyumu düzeyi düştükçe, benlik kavramı, içsel kontrol odağı, dışa dönüklük, aktif başa çıkma ve prososyal davranışların azaldığı; zararlı madde kullanımı ve psikopatolojik davranışların da arttığı rapor edilmiştir (Huebner, 2004).
Düşük yaşam doyumu seviyesine sahip bireylerde anksiyete, depresyon gibi psikolojik problemlere ve zayıf sosyal etkileşim gibi sosyal problemlere sahip olma yönünden risk altındadır (Lewinsohn, Redner ve Seeley, 1991). Yaşam doyumu çalışmaları bu noktada öngörü sağlamaktadır. Örneğin, boylamsal çalışmalar, düşük yaşam doyumu düzeylerinin sıklıkla depresyondan ilişkili olduğunu göstermiştir (Seligson, Huebner ve Valois, 2005; Lewinsohn, Redner ve Seeley, 1991).
Çocuklarda yaşam doyumunu incelenmesi bir çok faktör açısından önemlidir. Bunlardan biri ise öznel iyi oluştur. Örneğin, çocukların öznel iyi oluşlarını ve bu durumu yönetmeyi anlamamızı sağlayarak iyi oluş durumunu devamını sağlar (Ben-Arieh ve Frones 2007). Çocukların öznel iyi oluşu gibi olumlu gelişimsel çıktılarının değerlendirilmesi, çocuk ve gençlerin sorun davranışlarının veya patolojilerinin değerlendirilmesine odaklanan stratejilere farklı bir odak ve tamamlayıcı bir yaklaşım sunar (Gadermann, Schonert-Reichl, ve Zumbo, 2010).
Türkiye’de yetişkin yaşam doyumu, öğrenci yaşam doyumu ile ilgili çok sayıda bilimsel yayın bulunmasına karşın, çocukluk dönemi yaşam doyumuyla ilgili literatürde bir açık bulunmaktadır. Çocukluk dönemi yaşam doyumunu ölçen özel bir ölçek bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı çocuklarda yaşam doyumunu ölçümlemede, yurtdışında uzun süredir kullanılan, çocuklarda yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe Geçerlilik güvenililirlik çalışmasının alanyazına kazandırılmasıdır.
Çocuklarda Yaşam Doyumu Ölçeğinin Psikometrik Özellikleri
Çocuklarda Yaşam Doyumu Ölçeği, Diener ve ark. (1985) tarafından hazırlanan yetişkin formundan çocuklar için uygun bir şekilde uyarlanmıştır. Bu ölçek 5’li Likert tipinde (Hiç katılmıyorum 1, Çok katılmıyorum 2, Kararsızım 3, Biraz Katılıyorum 4, Tamamen katılıyorum 5) 5 sorudan oluşur ve tek faktörlü yapıdadır. Ölçeğin orijinal formu geliştirilirken iç tutarlılık, madde puanlarının temelinde hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin tek faktörlü yapısının iyi uyum verdiği görülmüştür. Ölçeğin Cronbach alpha güvenirlik katsayısı ise .86 ve ordinal alfa katsaysı .90 olarak hesaplanmıştır (Gadermann, Schonert-Reichl, ve Zumbo, 2010).
Yöntem
Çocuklarda Yaşam Doyumu Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlama çalışması için ölçeği çocuklara uyarlayan ekipteki araştırmacı Bruno Zumbo ile mail yoluyla iletişime geçilmiştir ve gerekli izinler alınmıştır. Orjinal dili İngilizce olan ölçek için öncelikle bir çeviri grubu oluşturulmuştur. Bu çeviri grubu, çok iyi derecede ingilizce bilen (bir kişi çift dilli (bilingual) olmak üzere) 2 psikolog ve 3 dil bilimci eğitmenden toplamda 5 kişiden oluşmuştur. Ölçek öncelikle Türkçeye çevrilmiş, ardından herhangi bir anlamsal bozukluk olmaması açısından yeniden İngilizce’ye tercüme edilerek kontrol edilmiştir. Olası anlamsal karmaşaları önlemek adına dil bilgisi ve imla açısından gerekli düzenlemeler yapılmış, ardından Türkçe form ilk uygulamalar için hazır hale gelmiştir.
Ölçeğin yapı geçerliğini test etmek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Güvenirliği sınamak için ise iç tutarlık ve test-tekrar test yöntemlerine başvurulmuştur. Geçerlik ve güvenirlik analizleri için AMOS 22.0 ve SPSS 23.0 programları kullanılmıştır.
Çalışma Grubu
Bu araştırma yaşları 8 ile 13 arasında değişen 512 cocukla yapılmıştır