ROZDZIAŁ 1
Motywowanie pracowników w ujęciu teoretycznym
1.1. Istota i pojęcie motywacji
Jedną z najważniejszych funkcji zarządzania jest motywowanie1, które zawiera się w
pobudzaniu pracowników do aktywnej i sumiennej działalności dla wykonania określonych
zadań organizacji2, czyli w określaniu potrzeb personelu, opracowaniu systemu
wynagrodzenia za wykonaną pracę, wykorzystaniu różnych form opłaty pracy.
W większości przypadków ludzie mogą wybierać jak nieustannie pracować oraz ile
wysiłkow tracić. Dlatego menedżerom potrzebno zrozumieć, w jaki sposób i dlaczego
pracownicy dokonują różnego wyboru odnośnie wydajności swojej pracy. Bardzo ważnym
elementem tego wyboru jest motywacja. Istota motywowania sprowadza się do stworzenia
warunków, jakie pozwalają pracownikom odczuć, że oni mogą usatysfakcjonować swoje
potrzeby takim zachowaniem, które zabezpieczy osiągnięcie celów organizacji.
Przed rozpatrywaniem zagadnienia procesu motywacyjnego, należy wyjaśnić niektóre
główne pojęcia podane na rysunku 1.1, jakie później będą używane i ich związek ze sobą.
Rysunek 1.1 Związek pojęc motywowania
Źródło: opracowanie własne.
W literaturze przedmiotu pojęcie „motywowanie”, interpretuje się na różne sposoby,
chociaż znaczna część definicji są podobne. Termin motywacja pochodzi od
średniowiecznego łacińskiego słowa „motivus” i od łacińskiego „motus, movere”, co oznacza
„rzuszać się”3 oraz od angielskiego „motivation”, inaczej „proces aktywności, zawierający
subjektywne uzasadnienie dla rozpoczęcia działania, decyzji o kontynuowaniu rozpoczętych
działań lub ich przerwaniu”4. Z punktu widzenia teoretycznego należy rozróżniać
„motywowanie”, czyli termin z płaszczyzny zarządzania od „motywacji”, który jest pojęciem
1 Kozłowski W., Zarządzanie motywacją pracowników, CeDeWu, Warszawa 2009, s. 14
2 Serafin K., Motywowanie w praktyce: studia przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego,
Katowice 2014, s. 9
3 Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, [online], http://www.slownikonline.
pl/kopalinski/8ADB032322899755C12565DF0037B1DF.php [dostęp: 18.03.2018]
4 Słownik zarządzania kadrami,pod red. T. Listwana, Wydawnictwo C. H.Beck, Warszawa 2005, s. 89
Potrzeba
Motyw Motywacja Bodziec
3
psychologicznym5.
Według Słownika Języka Polskiego PWN motywacja „to, co powoduje podjęcie
jakichś działań lub decyzji”6. Michael Armstong, uważa, że motywowanie to „zachowanie
nastawione na osiągnięcie okeślonego celu”7. Z kolei Tadeusz Oleksyn, określa, że
motywowanie „to oddziaływanie na pracowników, zorientowane na kreowanie wyższej
efektywności pracy oraz kształtowanie takich podstaw i zachowań, na których zależy
pracodawcy i zarządzających w jego imieniu”8. Czesław Sikorski podobno definiuje
motywacja –„ proces nieodłącznie towarzyszący procesom wymiany między pracownikiem a
zatrudniającą go organizacją”9. Nieco inaczej określa Stephen Robbins: motywacja „to chęć
robienia czegoś, zależna od możliwości zaspokojenia przez to działanie jakieś potrzeby danej
jednostki”10. W rozumieniu psychologicznym według Janusza Reykowskiego: motywacja
„stanowi proces regulacji, którym następuje sterowanie czynnościami tak, aby prowadziły do
realizacji zamierzonego celu”11.
Jedni autorzy pod pojęciem motywacja twierdzą, że jest to świadome pragnienie do
zaspokojenia pewnych potrzeb. Inni autorzy rozumieją, że jest wszystko to, co aktywizuje
działlność człowieka. Dla jeszcze innych motywacja to nadzieja na sukces i obawa
niepowodzenia.
Z przedstawionych wyżej definicji można wyróżnić, że ich wspólnym elementem jest
pobudzanie do działalności dla osiągnięcia okeślonych celów. Z tego wynika, że wokół
człowieka znajdują się napędowe siły, które pobudzają jego spełniać pewne działania,
skierowanie na osiągnięcie celów.
Do aktywnych działań człowieka wzbudza konieczność usatysfakcjonowania różnych
potrzeb. Żeby zrozumieć, dlaczego człowiek przychodzi w stan aktywności i zachowuje się w
ten czy inny sposób, koniecznym jest przeanalizowanie obecne istniejących u niego potrzeb.
Pojęcie potrzeby Włodzimierz Szewczuk okeślał, że „brak nie może być potrzebą. […]
Potrzebą jest nie brak, lecz stan organizmu wywołany brakiem”12. Henry Murraya
5 Oleksyn T., Zarządzanie zasobami ludzkimi w organizacji, Oficyna a Wolters Kluwer businnes, Warszawa
2014, s. 289
6 Słownik Języka Polskiego PWN, [online], https://sjp.pwn.pl/szukaj/motywacja.html [dostęp: 18.03.2018]
7 Armstrong M., Zarządzanie ludźmi: praktyczny przewodnik dla menedżerów liniowych, Dom Wydawniczy
Rebis,Poznań 2007, s. 33
8 Oleksyn T., Zarządzanie zasobami ludzkimi w organizacji, Oficyna a Wolters Kluwer businnes, Warszawa
2014, s. 289
9 Sikorski Cz., Motywacja jako wymiana – modele relacji między pracownikiem a organizacją, Difin, Warszawa
2004, s. 7
10 Robbins S. P., Zachowania w organizacji, PWN [w:] Sekuła Z., Motywowanie do pracy: teorie i instrumenty,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s. 11
11 Reykowski J., Teoria motywacji a zarządzanie [w:] Sekuła Z., Motywowanie do pracy: teorie i instrumenty,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s. 11
4
przedstawia inne podejście definicji jest to „hipotetyczna fizykochemiczna siła,
zlokalizowania w mózgu, która organizuje percepcję, napęd do działania oraz inne grupy
reakcji w celu zmiany sytuacji niezadowalającej, wywołującej stan napięcia jednostki”13. Z
kolei Alicja Kozdrój definiuje pojęcie potrzeby jako „stan organizmu wywołany pewnym
brakiem , który powoduje zachwianie wewnętrznej równowagi organizmu i wywołuje
zakłocenia procesu życia i rozwoju”14. W inny sposób rozumieją potrzebę Philip Zimbardo i
Floyd Ruch jako „biologiczny lub psychiczny stan motywacyjny, który ukierunkowuje
zachowanie jednostki na pewien cel”15.
Potrzeby niemożliwo bezpośrednio obserwować lub wyznaczać, o ich istnienie można
tylko domyślać się wyobrażać na podstawie zachowania konkretnego chłowieka. Potrzeby są
motywami do działań.
Pojęcie motywu Maria Ossowska okresla jako „każdy czynnik psychiczny
warunkujący jakieś działanie lub czynniki psychiczne będące warunkami działania wyłącznie
celowego”16. Natomiast wybitny psycholog Tadeusz Tomaszewski definiuje motyw jako
„stan wewnętrznego napięcia, od którego zalężą możliwość i kierunek aktywności
organizmu”17. Znany psycholog Leon Niebrzydowski uznaje motyw w trzech znaczeniach:
„jako siły pobudzającej wszelkie działanie;
jako pobudki wyjściowej dążności ludzkich zmierzających do zaspokojenia potrzeb
materialnych i duchowych;
jako pobudki popychającej do działania świadomego i celowego”18.
W dziedzinie zarządzania obok pojęcia „motyw” często jest używane słowo „bodziec”.
Psycholog Janusz Reykowski przedstawia definicję w której wskazuje, że bodziec to
„zjawisko, które ma zdolność wywoływania bądż jakiegoś aktu zachowania się, bądż
jakiegoś procesu psychicznego – spostrzeżenia, wyobrażenia, uczucia, intencji itp.”19
Pobudzanie inaczej uzycie bodźców przy motywacji ludzi różni się od motywowania,
przecież jest ono tylko jedno ze srodków, przy pomocy, których spełnia się motywowanie.