Inleiding
Voor het vak KCV kreeg ik de opdracht een opstel te schrijven over een onderwerp uit de oudheid. Bij dit vak hoort alle cultuur uit de klassieke periode. In dit verslag ga ik me dus verdiepen in de geschiedenis en dan wel de klassieke geschiedenis. Om een goed onderwerp te bedenken om over te schrijven heb ik eerst op het internet gezocht naar verschillende onderwerpen van de oudheid, waarbij ik vaak stuitte op de klassieke bouwkunst, huwelijksverhoudingen uit de oudheid of de homoseksualiteit uit de oudheid. Hoewel ik al deze onderwerpen wel interessant vond heb ik hier toch niet voor gekozen, omdat ik graag een origineel onderwerp wilde gebruiken.
Uiteindelijk vond ik op de site van rijksuniversiteit Groningen een stuk over retorica, de kunst van het spreken. Mij leek retorica een origineel, maar ook een leuk en interessant onderwerp om over te schrijven, daarom heb ik besloten mijn praktische opdracht van KCV hierover te doen. Ik ga me zowel verdiepen in de moderne retorica als retorica uit de oudheid. Retorica is te omschrijven als, de kunst van het spreken. Een goede redenaar kan zijn publiek op een natuurlijke manier overreden. Hierbij moet bijvoorbeeld goed nagedacht worden over welke argumenten dat hij gebruikt, maar dat is niet alles, want de manier waarop deze argumenten worden overgebracht op het publiek is minstens net zo belangrijk. Hierbij spelen emoties, gebaren, intonatie en ook andere behendigheden een rol. Deze techniek kan gevaarlijk, maar juist ook heel belangrijk zijn voor de maatschappij en de samenleving. Denk maar aan bijvoorbeeld, Hitler of Martin Luther King. Beide waren zij zeer goed in spreken en wisten met woorden mensen over de hele wereld te overtuigen, maar het doel van een ander verschilde. Zo wordt retorica een moeilijk begrip om precies te omschrijven.
Retorica is dus een zeer groot begrip, waarin men zich op veel verschillende wijzen kan verdiepen. Waar ik me graag op wil richten is een vergelijking van redevoeringen over de jaren, om te kijken hoe de retorica zich heeft ontwikkeld en of de retorica misschien wel helemaal niet is veranderd. Ik kan me namelijk nog goed een verhaal herinneren van mijn docent Grieks en Latijn die mij vertelde over een speech die Obama gaf. Hij vertelde me dat deze veel weg van een redevoering uit de oudheid, erg veel zelfs, zo kwam ik dus op het idee om redevoeringen uit de oudheid en uit het heden te vergelijken. Ook leek het mij leuk om een redevoering van Obama te gebruiken, omdat mijn docent Grieks en Latijn hierover had verteld. Ook wil ik mijn keuze ondersteunen met een uitspraak van Ted Sorensen over Barack Obama, namelijk,’Barack Obama brengt de moderne retorica terug in onze maatschappij’.
Mijn hoofdvraag kan ik het beste als volgt beschrijven: Waarom heeft de Griekse en Romeinse ‘Retorica’ nog steeds zoveel invloed in de redevoering/maatschappij van nu?)// In hoeverre de moderne redevoering nog voldoet aan de regels van de klassieke redevoering(, zoals de grote drie die uit de oudheid hanteerde)?.//In hoeverre lijkt de moderne retorica nog op die van nu?.//Welke ontwikkelingen is de retorica ondergaan van oudheid tot heden? Dit ga ik dus doen door ‘?n redevoering uit de oudheid en ‘?n redevoering uit de moderne tijd, die van Barack Obama en van ”””.. Hierbij kijk ik naar alle verschillende aspecten van beide redevoeringen en wil ik dus kijken in hoeverre de moderne redevoering nog voldoet aan de regels van de klassieke redevoering. Ik ga proberen hierop een antwoord te vinden door, ten eerste veel informatie op te zoeken over retorica zelf. Ten tweede over retorica uit de oudheid(Griekse en Latijnse redenaars , regels en redevoeringen), uit het heden en kort over de lange periode hiertussen. Hierna verdiep ik me eerst in de toespraken van mijn gekozen redenaars die ik al eerder heb genoemd. Daarna maak ik de vergelijking tussen beide redevoeringen. Als laatste ga ik zo goed mogelijk antwoord geven op mijn hoofdvraag.
Ik hoop door dit opstel veel te leren over retorica, beter nog hoop ik ook dat u hier nog wat van zult leren. Ook hoop ik beter te begrijpen waarom de klassieke regels voor de redevoering zo belangrijk zijn, zelfs nog tot op heden. Ik wens u veel leesplezier en hoop dat het de moeite waard was.
Inhoud
Wat is retorica?
Retorica is ontwikkeld in de Griekse oudheid en speelt tot op heden nog steeds een grote rol in de samenleving. Simpelweg is retorica te beschrijven als welsprekendheid of de kunst van het redevoeren. Onbewust gebruikt men retorica, maar ook bewust. Retorica is bijna onvermijdelijk als het gaat om communicatie. Wat ik wil uitleggen met een paarvoorbeelden.
Als een kind zijn ouders ervan wil overtuigen om een uurtje later thuis te mogen komen maakt dit kind onbewust, of misschien zelfs wel bewust, gebruik van retorica. Dit kind is dan namelijk zijn ouders aan het overtuigen met woorden, gebaren, intonaties, houding, gezichtuitdrukking en alles wat daar nog meer toebehoort. Al deze dingen hebben alles te maken met het begrip, retorica.
Net als een kind dat zijn ouders wil overtuigen zijn er nog veel meer voorbeelden te vinden, zoals een politicus die stemmen probeert te winnen door zijn idee als beste te presenteren. Deze maakt ook gebruik van retorica, maar misschien is hij zich bewuster van dit gebruik dan bijvoorbeeld het kind. Een politicus moet namelijk zijn brood hiermee verdienen en zal er dus alles aandoen om kijkers te overtuigen van zijn gelijk en ervoor te zorgen dat ze voor hem stemmen.
Niet alleen het kind en de politicus, maar bij vrijwel alles in het leven dat met communicatie te maken heeft is welsprekendheid, ofwel retorica een handige eigenschap. Denk hierbij aan bijvoorbeeld, reclames, als ouder, bij een sollicitatie, bij het winnen van stemmen, in je vriendenkring, als docent, enz.
Nu ik met een paar alledaagse voorbeelden het begrip retorica globaal heb uitgelegd, wil ik ook nog iets dieper ingaan op het begrip. Zo is retorica onder te verdelen in vier betekenissen:
1. Retorische teksten
Ook wel persuasieve teksten genoemd. Persuasief betekent, met de bedoeling anderen te overtuigen. Als voorbeeld kun je denken aan een reclameboodschap. Hier staat retorica voor ars persuadendi, de kunst om te overtuigen en te overreden.
2. Retorische stijl
Deze stijl kenmerkt zich door stijlfiguren en beeldspraak. Het gaat vaak om het vormen van kunstmatige intelligentie en wordt hierdoor vaak als een negatieve vorm van retorica beschouwd. De zender van de boodschap hoeft hierbij niet intelligent te zijn, als hij maar doet alsof. Deze stijl kun je ook wel een artifici??le stijl noemen. Retorica wordt hier beschouwd als ars bene dicendi, de kunst van fraaie verwoording.
3. Communicatieve structuur
Dit is de structuur die men aanbrengt in een boodschap om te zorgen dat mensen deze boodschap beter kunnen begrijpen . Dit gaat vaak om publiekgerichte teksten.
Zo deelt bijvoorbeeld de schrijver van een boek zijn verhaal op in hoofdstukken.
4. Manipulatie
Hierbij gaat het om het publiek te misleiden, wat ook vaak weer als een negatieve vorm van retorica wordt beschouwd. Met gebruik van drogredenen probeert men hierbij in te spelen op het publiek.
In het vervolg ga ik het vooral hebben over persuasieve teksten. Hierbij kijk ik naar de stijl, communicatieve structuur en argumentatie van deze persuasieve ofwel retorische teksten.
Wie bewust met retorica bezig is gebruikt selectief bewijsstukken en cre??ert hiermee een nieuwe werkelijkheid, deze nieuwe werkelijkheid is een goede basis voor een nieuwe manier van denken. Deze persoon draagt deze werkelijkheid voor door middel van emotie en rede. Veel wetenschappelijke feiten worden hierbij achterwege gelaten, deze zijn vaak niet interessant en vooral niet effectief. Het overtuigen van retorica ligt soms al dicht tegen manipuleren aan. Hoe dan ook probeert een spreker te een brug te bouwen naar zijn toehoorders en ze te lokken met mooie woorden, ofwel te overtuigen.
Retorica is een onmisbare schakel in de democratie, omdat hierbij een transparante taal nodig is. Redevoerders of vertegenwoordigers moeten een goede onderbouwde argumentatie bezitten. Als je al hogerop wilt komen lukt dit door spreekvaardigheid.
Retorica is nauwelijks of zelfs niet in een plaatje te weergeven, omdat het geen momentopname is. De overtuiging is niet in ‘?n plaatje te verwoorden, want overtuigingskracht is niet in ‘?n moment te vangen, je moet er zelf bij zijn, je moet het meemaken, of het zelf lezen en interpreteren. Een filmpje van een toespraak komt al dichter in de buurt, maar de sfeer van zo’n toespraak als je er echt bij staat is in een filmpje niet te omvatten.
Het plaatje hier rechts, deze heb ik ook al op mijn voorblad staan, vind ik een van de beste afbeeldingen die ik tot nu toe heb gevonden over retorica. In deze afbeelding wordt retorica naar mijn mening het beste uitgelegd. Je ziet hier een man, waarvan zijn hart met een lijn via zijn microfoon wordt verbonden met alle mensen in de zaal. Wat zich in zijn hart bevind uit hij met woorden zo om de mensen van zijn gelijk te overtuigen, hij bouwt dus zoals ik eerder al zei een brug naar zijn toehoorders.{misschien bij conclusie}
Ik omschrijf retorica naar mijn ondervindingen op deze manier: De kunst anderen op die manier te bespelen ze met woorden van jou gelijk te kunnen overtuigen.
Klassieke retorica
Dit kan ook bij oudheid: Cicero vond het niks. Anderen vinden het alles
Retorica bij de Grieken
Voordat de aandacht voor retorica begon, werd Homerus/os al vaak beschouwd als grondlegger van de retorica. In zijn heldendichten, deze werden ook epen(epos) genoemd, worden vooral verhalen verteld, maar deze epen bevatte ook formele redevoeringen. Ook beschreef hij vergaderingen waarin legeraanvoerders hun plannen overlegden.