Wat is pesten precies? Het eerste wat bij iemand opkomt, is dat het een vorm van agressief gedrag is en het in sommige gevallen gewelddadige vormen kan aannemen. Dit kan zowel non-verbaal als verbaal gewelddadig zijn. Wanneer spreekt men juist van pesten en niet van een foutieve interpretatie van een opmerking? Wel, we spreken van pesterijen wanneer meestal meerdere personen zich negatief gedragen en het slachtoffer zich daardoor bedreigd voelt. Het zijn dus niet de feiten die tellen, maar het proces dat zich ontwikkelt waardoor het slachtoffer fysiek of emotioneel beschadigd wordt. Pestkoppen gedragen zich negatief zodat ze macht hebben over het slachtoffer en denken dat ze er een voordeel uit halen. Hierbij slepen ze nog een heleboel andere mensen mee door hen te manipuleren. Slachtoffers krijgen vaak het idee dat ze zelf de oorzaak zijn, omdat ze niet assertief genoeg zijn of verkeerd reageren op het pestgedrag. Het probleem van het slachtoffer is vooral gebrekkige communicatie over de pesterijen: ze zwijgen vaak uit angst en de omgeving durft er ook niet altijd op in te gaan, omdat ze ook bang zijn om gepest te worden.
Hoe is het nu voor de slachtoffers om gepest te worden? Ze moeten leven met een situatie waarmee eigenlijk niet mee te leven valt: ze moeten verbale of non-verbale pesterijen meemaken zonder er aanleiding aan te geven. Gepest worden is een totale vernedering ondergaan ten opzichte van een groep: ze worden volledig ge??soleerd en geconfronteerd en kunnen zich daartegen niet verzetten, omdat ze niet weten waarom zij juist gepest worden. Ze zijn met andere woorden dus compleet machteloos.
Hoe verloopt een traditioneel pestproces juist? Ten eerste ligt er een onverwerkt (en onbekend voor het slachtoffer) conflict tussen twee partijen aan de basis. Ten tweede volgt het pesten zelf en het herhalen van deze vernederende aanvallen. Ten derde gaat de omgeving een rol spelen: het slachtoffer ervaart vijandigheid vanuit iedereen. Ten slotte wordt het slachtoffer ge??soleerd. Hierdoor krijgt het slachtoffer het gevoel dat hij/zij minderwaardig is en wordt het zelfbeeld be??nvloed. Daarnaast ontwikkelen ze vermijdingsgedrag, waardoor ze steeds op hun hoede zijn en bijgevolg niemand kunnen vertrouwen. Wanneer de pesterijen dan stoppen, hebben ze het probleem dat ze niet sterk genoeg zijn om zich te bevrijden van het slachtofferschap. De meest toegepaste oplossing op de pesterijen is het weggaan uit de pestomgeving, bijvoorbeeld het veranderen van school, maar dit is psychologisch gezien ook geen oplossing om het proces te verwerken.
Ook de pestkoppen gaan problemen ondervinden: ze zijn niet meer in staat om op een goede, niet-agressieve manier met mensen om te gaan. Het domineren van het slachtoffer heeft hen gedomineerd. Hierdoor komen zij ook in een isolement terecht, maar beseffen dit niet omdat ze denken dat ze erg populair zijn. Zoals eerder vermeld, is pesten een groepsgebeuren en hebben pesterijen dus te maken met waarden en normen die in een groep gelden. Dit is mogelijk de reden waarom iemand gepest wordt: ze voldoen niet aan deze waarden en normen, ze zijn ‘anders’ voor een groep en zijn daardoor weerloos tegen hun frustraties om aandacht te zoeken.
Samengevat kunnen we pesten nu in een definitie gieten. Pesten is antisociaal, agressief gedrag waarbij het slachtoffer herhaaldelijk en langdurig negatieve handelingen van materi??le, fysieke of psychologische aard ondergaat door ‘?n of meerdere pestkoppen. Deze handelingen berokkenen met opzet schade aan het slachtoffer, waardoor er een ongelijke machtsrelatie ontstaat, die het slachtoffer niet kan doorbreken.
Wat is nu het verschil tussen het traditioneel pesten en het cyberpesten? Bij beide vormen van pesten heb je de hierboven beschreven situaties en rollen. Traditioneel pesten vindt plaats in het niet-virtuele leven, of anders dan bij cyberpesten begint het pestgedrag niet in het virtuele leven. Het ‘voordeel’ van cyberpesten is dat de pestkop iemand gemakkelijker kan pesten via het internet dan op de speelplaats of in de klas. Een negatieve reactie op bijvoorbeeld een foto of een bewerkte foto is snel geplaatst en zichtbaar voor iedereen. Omwille van het makkelijke karakter om gegevens door te sturen, beseffen jongeren vaak niet welke impact hun gedrag heeft op andere personen. We zien dus al het grootste verschil met traditioneel pesten: cyberpesten is puur verbaal pesten. Het cyberpestgedrag kan wel verplaatst worden naar het echte leven, namelijk de speelplaats, en kan zo ook non-verbaal pestgedrag uitlokken.
Wanneer cyberpesten gebeurt in de vorm van e-mails of priv??berichtjes op Facebook, hebben de pestkoppen het voordeel dat volwassenen het niet kunnen zien. Hierbij komt meteen al het tweede verschil kijken: pestgedrag in het echte leven is vaak zichtbaar voor volwassenen. Leerkrachten hebben niet altijd zicht op de situatie, maar in veel gevallen wordt het pestgedrag toch ontdekt. Bij cyberpesten hebben de school of ouders vaak geen zicht op het pestgedrag omdat het ook een anoniem gebeuren kan zijn. Hierdoor zijn er geen getuigen en kunnen de consequenties verregaand zijn. De meeste slachtoffers van cyberpesten verzwijgen immers ook de situatie voor hun omgeving. Daarnaast denken ouders vaak dat hun kinderen weten hoe ze hun profiel moeten beschermen tegen bedoelingen van volwassenen, maar ze vergeten vaak dat hun kinderen ook beschermd moeten worden tegen andere kinderen. Hierin ligt ook de fout van de kinderen zelf: ze worden niet graag door hun ouders bespied op dingen in hun vrije tijd, waardoor ouders niet weten welke processen zich online afspelen.
Indien het cyberpesten zich naar de speelplaats verplaatst, wordt de school ermee geconfronteerd in de vorm van traditioneel pesten: fysiek geweld of grote afwezigheid. Helaas kan deze volgorde van cyberpesten naar traditioneel pesten ook omgekeerd gebeuren. Het pestgedrag kan het slachtoffer namelijk buiten school achtervolgen op het internet. Dit is natuurlijk een gevolg van de moderne technologie van de 21ste eeuw, vroeger beperkte pesten (nu: traditioneel pesten) zich tot de speelplaats of het klaslokaal.
We kunnen concluderen dat traditioneel pesten en cyberpesten grotendeels overeenkomen, wat de rollen en het pestproces betreft. De grootste verschillen zitten in de zichtbaarheid voor volwassenen en dat cyberpesten op het internet plaatsvindt, maar ook hierin zijn de twee vormen van pesten met elkaar verweven. Ze kunnen namelijk oorzaak of gevolg van elkaar zijn.