Ruimte:
Het verhaal speelt zich af aan het oostfront. Waar precies is niet duidelijk, maar er wordt gesproken over Duitse en Russische soldaten en over Hongaarse, Roemeense en Tsjechische partizanen. Het boek, Het behouden huis, speelt zich af aan het oostfront. Er wordt niet precies aangegeven waar, maar er komen Duitse en Russische soldaten in voor en Hongaarse, Roemeens en Tsjechische partizanen. Er speelt zich dus ergens in Oost-Europa een strijd af tussen partizanen en Duitsers. Ook zijn er aanwijzingen om te veronderstellen dat de handeling zich in Polen voltrekt. Bijvoorbeeld dat de ik-figuur dient voor het Russische leger, dat onder andere in Polen tegen het Duitse legers vocht. Ook zegt de ik-figuur tegen de Duitse officieren dat zijn gezin verblijft in Berslau. Berslau ligt in Polen, vlakbij de grens.
De kern van het verhaal speelt zich af in een enorme villa met grote ramen in een onbekend stadje. Hermans cre??ert hier een belangenruimte. De ik-figuur voelt zich niet op zijn gemak en dat ‘proef’ je tussen de regels door. Dit huis is een gesloten ruimte in de oorlog. In dit huis bevindt zich weer een gesloten kamer. De ik-figuur komt er later in het boek achter dat in deze kamer zich gesloten aquariums bevinden.
Thema:
Het thema in het boek, Het behouden huis, is naar mijn mening chaos. Naar mijn mening zijn de bij-themas: oorlog, afgezonderdheid, (afwezigheid van cultuur), bedrog en illusie. Daarbij is de tegenstelling chaos en cultuur ook de achtergrond van het verhaal. Hermans laat de lezer weten dat een beschaving enkel schijn is en dat chaos bij mensen hoort. Iemand die volledig in de war is gaat opzoek naar de orde en de rust waarnaar hij verlangt maar zodra hij merkt dat dit niet te vinden is, laat hij dit alles in complete chaos achter.
In dit boek is de ik-figuur ook opzoek naar chaos. Dit doet hij door in een huis te gaan wonen waar werkelijk niemand is en in een stad waar ook niemand is. Dit geeft hem de illusie van rust en denk van de chaos ontkomen te zijn. Dit is inderdaad slechts een illusie want niet veel later bouwt de chaos zich weer op. De Duitsers trekken ook in dat huis en aan het einde in het boek komen de partisanen er ook nog eens bij, die het huis ook nog eens kapot maken waardoor het huis een chaos is. Vanaf het moment dat de Duitsers ook in het huis zijn, veroorzaakt hij zelf ook veel chaos. Hij vermoordt de eigenaar en de vrouw, uit angst voor chaos.
Aan het einde van het boek heeft de ik-figuur het gevoel dat hij is bedrogen: door zichzelf, omdat hij dacht dat het huis hem verloste van chaos, en door het huis, dat hem niet verlost heeft van de chaos in zijn leven. Uiteindelijk besluit hij de chaos nog erger te maken door een granaat in het huis te gooien.
Er is dat ook een duidelijk verband tussen het thema en de titel. Het huis is altijd al een chaos geweest. ‘Een hol, tochtig brok steen, inwendig vol afbraak en vuiligheid.’ Het was een illusie dat er voor de ik-figuur juist rust was en stilte. Het behouden huis is dus niet zo behouden als het voor de ik-figuur in het begin leek te zijn. Langzamerhand wordt deze illusie ook voor de ik-figuur verbroken.
Verhaalfiguren:
De ik-figuur is een man van wie we bijna niets weten. Naar mijn mening heeft Hermans dit om de volgende reden gedaan. Zijn verhalen spelen vaak in oorlog of in andere gevaarlijke situaties. In dit soort situaties komt de ware aard van de mens naar boven waardoor personages niet verder uit hoeven gewerkt te worden. Dit komt omdat dit in deze situatie al duidelijk zal moeten zijn volgens Hermans.
De ik-figuur zit in het partisanenleger. We weten dat hij gevangen heeft gezeten en al jaren niet meer ergens heeft geslapen waar geen mensen werken, dus bijvoorbeeld in een echt huis. Met het partisanenleger vecht hij met de Russen tegen de Duitsers in een soort niemandsland. De ik-figuur weet de strijd te ontkomen door in een verlaten huis te gaan wonen. Hij ontvreemdt zijn eigen kleren en bemachtigd de kleren van de bewoner.
De ik-figuur is een round charachter ondanks dat er bijna niets over hem verteld wordt. We weten wel veel van zijn karakter door zijn daden. Hij geeft toestemming aan de Duitse officier om zijn manschappen in het huis te later verblijven. Als de oorspronkelijke eigenaar van dit huis terugkomt, vermoordt hij de man en zijn vrouw omdat de ik-figuur hem beschouwd als een indringer. Zodra de stad wordt overgenomen door de partisanen probeert de ik-figuur de oude man te helpen. Dat lukt hem niet dus trekt hij zijn uniform weer aan en vertrekt terug naar de chaos.
De Duitse kolonel is een aardige man. Hij zorgt ervoor de zijn ‘gastheer’, de ik-figuur, geen last heeft van het wangedrag van zijn mannen. De ik-figuur probeert hem te redden, maar hij wordt uiteindelijk door de partisanen vermoordt. De Duitse kolonel is een vergelijking met de Duitse cultuur. Hij scheert zich bijvoorbeeld elke ochtend precies om half zeven zodat hij om half acht aan het ontbijt kan zitten. Hij is een flat character.
De oude man is erg doof. Ook verzamelt hij vissen en dat is alles waar hij nog voor leeft. In de afgesloten kamer vindt de ik-figuur hem te midden van enkele aquaria. Uiteindelijk wordt de man door het Duitse leger verdronken. De verklaring hiervoor was dat omdat hij zoveel van vissen hield, hij dat zelf maar eens moest ondervinden. Ook de oude man is een flat character omdat we verder helemaal niets over zijn personage te weten komen.
De oorspronkelijke eigenaren stellen de illusie van de chaos voor. Als zij niet in het verhaal waren voorgekomen was er veel minder chaos ontstaan. De obsessie van de ik-figuur om de chaos te ontlopen lijdt er uiteindelijk toe, om hen te vermoorden.
Tijd:
De gebeurtenissen spelen zich af in 1944 en vinden in chronologische volgorde plaats. Ze worden in de verleden tijd verteld. De vertelde tijd beslaat een maand tot enkele maanden. Het verhaal kent geen hoofdstukken. Het verhaal kan ik verschillende delen worden verdeeld. Het eerste deel: Het moment dat vooraf gaat aan dat de ik-figuur het huis binnen treedt. Het tweede deel: het moment dat de ik-figuur het huis binnen treedt en het huis gaat verkennen. Het derde deel: het volledige tijdsverloop dat de ik-figuur het huis is binnen getreden. Het vierde deel is vanaf het moment dat de ik-figuur het huis weer verlaat en vertelt over de overtredingen van de partisanen in het huis.
Hermans maakt gebruikt van een ‘opening-in-de-handeling’. Zodra je begint te lezen, zit je midden in het verhaal en krijg je dus geen inleiding vooraf. Je weet ook niets over de ruimte, thema, motieven etc. Nadat je een aantal bladzijden hebt gelezen wordt er pas duidelijk wat er speelt.
Er wordt zelden gebruik gemaakt van flashbacks: je komt via het gesprek tussen de ik-figuur er achter wat ze daarvoor al hadden meegemaakt in een paar zinnen.
Hermans maakt veel gebruik van tijdsversnelling en -vertraging. Een voorbeeld hiervan is wanneer de ik-figuur met de Duitse officier praat. De ik-figuur geeft eerst heel duidelijk zijn eigen gedachte en zijn overwegingen in zo’n acht regels. In werkelijkheid duurt dit maar een fractie van een seconde.
