Overgewicht en kindermishandeling. Twee begrippen die zo op het eerste oog wellicht niet samengaan. Als we het over kindermishandeling hebben, denken we vaak aan lichamelijke mishandeling, psychische (of emotionele) mishandeling en seksueel misbruik. Zeer zelden wordt veronderstelt dat overgewicht en zwaarlijvigheid bij kinderen ook de vorm en ernst van kindermishandeling kan aannemen. De overeenkomsten zijn groter dan de verschillen. Het is belangrijk en zinvol de overeenkomsten tussen overgewicht en kindermishandeling te beseffen. Overgewicht bij kinderen is niet min of meer gelijk aan kindermishandeling, overgewicht bij kinderen is kindermishandeling.
Argument 1; Kinderen met overgewicht hebben een groter risico op psychosociale problemen.
Uit onderzoek is gebleken dat veel kinderen met overgewicht te maken hebben met psychosociale problemen. Pesten noemt Braet (2010) als mogelijk gevolg. Doordat velen al enkele pogingen hebben ondernomen om iets aan hun probleem te doen, maar hierbij geen blijvend succes hebben, verliezen ze hun zelfvertrouwen en hun motivatie. Hierdoor kunnen ze emotionele problemen ontwikkelen of steeds ge??soleerder gaan leven. Dit kan weer gevolgen hebben voor de schoolresultaten, de sociale ontwikkeling en ga zo maar door. De ontwikkeling van de jongere kan geschaad worden als gevolg van de psychosociale gevolgen die verbonden zijn met het langdurige overgewicht. (Braet, Joossens, Mels, Tanghe, & Moens, 2010) Bij kinderen kan een vicieuze cirkel ontstaan. Obesitas kan leiden tot een verminderd gevoel van eigenwaarde. Dit als gevolg van onder meer negatieve reacties van leeftijdsgenootjes als pesten of discriminatie. Kinderen met overgewicht kunnen daarnaast de fysieke competentie met leeftijdsgenootjes moeilijk of niet aan. Deze zichzelf versterkende processen kunnen op directe of indirecte wijze leiden tot (verdere) verstoring van de sociale en emotionele ontwikkeling.
Kinderen met overgewicht worden vaker slachtoffer van gedrag waarbij een of meerdere personen met opzet proberen om een ander persoon gedurende een langere periode schade toe te brengen. Gepest worden wordt in verband gebracht met een toename aan psychosociale problemen, slechte relaties met de omgeving, een laag zelfbeeld en indirect met een groter risico op su??cidale gedachten, depressie en angststoornissen. (Garcia-Continente, P??rez-Gim??nez, Espelt, & Adell, 2013)
Argument 2; Overgewicht bij kinderen verhoogt het risico op (latere) gezondheidsproblemen.
Steeds meer kinderen hebben te kampen met overgewicht. Overgewicht bij kinderen kan nu en later tot gezondheidsproblemen leiden. Deze kinderen hebben een grotere kans op glucose-intolerantie, diabetes mellitus type 2, en een verhoogde bloeddruk. Daarnaast lopen kinderen met (ernstig) overgewicht op latere leeftijd meer risico op hart- en vaatziekten. Wanneer een kind al vanaf jonge leeftijd overgewicht heeft, zijn de gezondheidsgevolgen op latere leeftijd extra groot. Er zijn aanwijzingen dat de duur van overgewicht een extra risico betekent voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van diabetes mellitus type 2. (Visscher , Bakel, & Zantinge, 2014)
Argument 3; Overgewicht is een risico op het ontwikkelen van een eetstoornis.
Eetgedrag gerelateerd aan obesitas kan worden onverdeeld. Te denken valt aan emotioneel eten, wat inhoudt dat er overmatig word gegeten bij negatieve emoties. Daarnaast extern eten. Dit is eten als reactie op sterke voedselprikkels als zichtbaarheid of geur van voedsel. Of lijngericht eten, wat gericht is op een beperking van de voedselinname om af te vallen of op gewicht te blijven. Onderzoek toont aan dat deze vormen van eetgedrag verband kunnen houden met eetstoornissen. Uit onderzoek is ook gebleken dat kinderen met overgewicht vaker extern en/of emotioneel eetgedrag vertonen en daarnaast scoren ze hoger op lijngericht eetgedrag dan kinderen met een normaal gewicht. (Braet, et al., 2008)
Mensen die van nature de aanleg hebben tot overgewicht en overeten zouden mogelijk vaker aan de lijn gaan doen, en daarnaast is er een verband dat dit op een meer intensieve of riskante manier gebeurd. Dit leidt niet altijd tot gewichtsverlies, en kan zelfs tot een toename in gewicht leiden. In een onderzoek van (Goldschmidt, Aspen, Sinton, Tanofsky-Kraff, & Wilfley, 2008) wordt daarom in dit kader gepleit voor vroegtijdige detectie van kinderen en jongeren met overgewicht en intensief of riskant lijngedrag of eetbuien, om te voorkomen dat ze morbide obesitas ontwikkelen.
Argument 4; Genetische aanleg speelt een rol bij (ernstig) overgewicht.
Obesitas bij kinderen kan worden veroorzaakt door te veel energie-inname, verkeerde voedingsgewoonten en te weinig lichamelijke activiteit. Echter, bij een klein deel wordt obesitas veroorzaakt door genetische factoren. Genetische factoren kunnen een belangrijke rol spelen bij het dik worden. Obesitas is meestal het gevolg van een combinatie van omgevingsfactoren en genetische risicofactoren. In sommige gevallen kan er sprake zijn van een monogenetische vorm van obesitas, een mutatie in een bepaald gen kan dan de obesitas verklaren. Een mutatie in het gen dat codeert voor melanocortine-4 receptor (MC4R) is de meest voorkomende monogenetische vorm van obesitas. (Berg, Glorie-Docter, Akker, & Delemarre-van de Waal, 2014)
Onderzoek van Maffeis (2000) toont aan dat als ‘?n of beide ouders overgewicht heeft, de kans groot is dat het kind overgewicht zal ontwikkelen. Genetische factoren spelen een rol in dit proces, maar daarentegen krijgt het kind daarnaast ook de genetische factoren gericht op de voedings- en beweeggewoonten van de ouders. Uit het onderzoek blijkt dat erfelijke aanleg voor 25 ‘ 40 % bijdraagt aan het ontwikkelen van overgewicht. Erfelijke aanleg hoeft dus niet altijd tot overgewicht te leiden. Bij een te hoge energie-inname zullen deze personen wel sneller vet opslaan dan personen die geen erfelijke aanleg hebben, of niet genetisch belast zijn voor overgewicht. Daarentegen is het in deze gevallen dus nog belangrijker dat er sprake is van een goede energiebalans.