De schrijver is Alain de Botton. Alain de Botton is een Britse schrijver en filosoof met een Zwitserse afkomst.
De Bottons werk geeft idee??n en visies weer van klassieke filosofen, zoals Montaigne, Seneca en Socrates, maar ook schrijvers als Proust en Stendhal, en presenteert deze op een leesbare en oorspronkelijke manier. Zijn theorie??n gaan vaak over de Westerse sociaal-economische verschijnselen, maar ook de algemenere thema’s zoals de liefde. Hij doorspekt zijn werken vaak met een relativerende humor en drukt zich op een persoonlijke manier uit.
Bij het begrip impopulariteit heeft de Botton het over Socrates. Over Socrates wordt hier dus alles uitgelegd, en heb ik hem dus ook gekozen als de filosoof waar over ik schrijf.
Korte biografie en belangrijke eigenschappen van Socrates zijn filosofie:
Hij heeft zelf geen geschriften nagelaten. Via getuigenverslagen (vooral door die van Plato) kennen we hem. Doordat hij mensen kritisch bevroeg op hun beweringen en door de geldigheid kritisch te beoordelen viel hij op. Hier worden in het boek 2 voorbeelden van gegeven van zo’n ondervraging: waarbij de definities van rechtvaardigheid en moed worden getoetst. Volgens Socrates is denken een vaardigheid waar iedereen van nature toe in staat is, maar waarin wel regels zijn te onderkennen, zonder welke sentimenten of vage noties ons oordeel kunnen vertroebelen. Een juiste bewering is er een die niet logisch kan worden ondergraven. Hiervoor bedacht hij de socratische denkwijze.
Het kan ook zijn dat een denkbeeld juist is zonder dat je hem toetst: er is sprake van een ware bewering. Dit is echter nog niet juist en nog geen kennis: kennis is afhankelijk van inzicht in waarom iets waar is en betekent dat je er zeker van bent dat deze bewering een zekere mate van waarschijnlijkheid heeft. Dit weet je pas nadat je de socratische methode op de bewering hebt toegepast. We zijn kwetsbaar voor onzekerheid en retorisch geweld en ligt negatieve be??nvloeding (populisme, foutieve beslissingen) op de loer zonder het besef van logische regels rond beweringen en wat ze juist of waar maakt.
3. In welke traditie kun je het denken van deze filosoof plaatsen, en tegen welke traditie, tegen wie of wat, zet hij zich juist af?
Deze vraag was niet echt van toepassing. Daarom heb ik de volgende vraag gemaakt:
Waar op richtte deze filosoof zich met denken, en tegen wie of wat, zet hij zich juist af?
Socrates richtte zich vooral op menselijke gedragingen en minder op de natuurfilosfie zoals de presocratici of presocraten dit had hij gemeen met de sofisten. Eveneens vond Socrates het gesproken woord erg belangrijk, maar hij zette zich juist tegen hen af met de invulling die hij hieraan gaf. De sofisten legden vooral de nadruk op ”gelijk krijgen” in plaats van ”gelijk hebben”, dit leidde volgens Socrates tot een cynische opvatting over het leven, waarin ethiek en waarachtigheid ondergeschikt zijn. Het belang dat de sofisten hechtten aan welsprekendheid en overtuigingskracht als doel op zich, verraad een gebrek aan inzicht in de waarheid in de vorm van algemeen en objectieve geldende maatstaven om het menselijk gedrag aan te beoordelen. Het waanidee van de sofisten om leerlingen een juiste levenshouding bij te brengen kan dan volgens Socrates niet worden waar gemaakt.
4. Wat is het meest belangrijkste begrip of begrippenpaar wat deze filosoof in zijn boek hanteert en welk doel dient dit begrip?
Impopulariteit en gemeengoed:
Gemeengoed bestaat uit normen en waarden en impliciete regels: deze normen, waarden en regels ontstaan in de loop der tijd door hun omvattendheid, ouderdom wijdverbreid gebruik, en vooral door de vanzelfsprekendheid krijgen zij autoriteit. Als je gemeengoed in twijfel trekt loop je het risico door de mensen die vanuit het gemeengoed handelen, denken en voelen negatief benaderd te worden: je kunt worden aangezien voor spelbreker, niet vol of een gevaar voor anderen (er is sprake van impopulariteit). Kritiek op gemeengoed als verrijking wordt zelden verwelkomt. Alain de Botton geeft voorbeelden van Oudgrieks gemeengoed die heel anders zijn dan vandaag de dag: slaven, plek van vrouwen etc.
5. Welk filosofisch probleem wordt door het belangrijke begrip of begrippenpaar opgelost?
De meeste mensen proberen in gesprekken in de eerste plaats aardig gevonden te worden, de waarheid zeggen is minder belangrijk. Een behoefte om in de smaak te vallen brengt mensen ertoe te lachen om flauwe grappen, als een ouder bij de opvoering van een toneelstuk. In het gezelschap van onbekenden gedragen mensen zich soms zo kruiperig als een portier die in een hotel rijke klanten begroet ‘ kwijlende geestdrift die voortkomt uit een ongedifferentieerde behoefte aan genegenheid. In het openbaar gaan ze niet in tegen de meerderheid, uit op erkenning van gezaghebbende figuren. Dit komt door gemeengoed.
Maar Socrates leert ons in dit boek niet bang te zijn voor impopulariteit en verkettering door de staat. Hij leert ons om standvastigheid te tonen en bij je eigenwaarde te blijven. De waarde van een idee of daad kan niet afgemeten worden aan het feit of het algemeen aanvaard of bespot wordt, maar of het aan de regels van de logica voldoet. Dat een bepaald argument door de meerderheid wordt gehekeld wil nog niet zeggen dat het niet deugt, net zomin als dat het wel deugt.De filosoof bood ons een uitweg uit twee hardnekkige misvattingen: dat we of altijd of nooit naar de stem van de publieke opninie moeten luisteren. Socrates leert ons dat ons de grootste beloning wacht als we altijd naar de stem van de rede luisteren.
6. Wat vindt jij persoonlijk van het boek, wat spreekt je aan en wat juist niet? Welke inzichten heb je zelf gekregen: dingen die je zijn bijgebleven, die je de ogen hebben geopend etc.
Ik vond het persoonlijk een erg interessant boek. Vooral omdat iedereen sommige situaties wel herkent denk ik. Soms zou ik net zoals Socrates inderdaad wat standvastiger moeten zijn. In dit boek vertelt de schrijver vooral hoe Socrates dit deed als een soort inspiratie bron. Het heeft mij eigenlijk wel een beetje laten zien hoe belangrijk het eigenlijk is om anders te zijn als anderen, alleen zo zullen mensen jou echt herinneren. Het boek is goed te lezen en je leert tegelijk wat over de filosofie. De volledige basis van in dit geval Socrates zijn filosofie wordt erg goed uitgelegd. Het wordt niet gewoon simpel weg beschreven, maar er is echt als een verhaal geschreven door de ogen van die filosoof. Hoe dingen er 2000 jaar geleden aan toe gingen en hoe de denkwijze van deze filosoof dingen heeft veranderd. Hij laat zien hoe we onze denkwijzen, zonder dat we er bewust van zijn, nog baseren op hun idee??n. Ook wat er eigenlijk verschrikkelijke dingen zijn gebeurd in de geschiedenis doordat deze mensen anders dachten als anderen. Kortom een heel leerzaam en interessant boek.
7. Welke vragen zou je deze filosoof willen stellen als je daartoe de gelegenheid zou krijgen en waarom?
Kan er een gebeurtenis bestaan die volstrekt toevallig is?
Ik zou deze vraag willen stellen aan Socrates, omdat ik beniewd ben hoe Socrates denkt over het lot. Ik weet zelf namelijk nog niet helemaal zeker of ik moet geloven of alles gebeurd voor een reden of juist niet. Ik zou graag willen horen hoe Socrates hierover zou denken.
8. Wat kan het nut zijn van het denken van deze filosoof? Geef een toepassing op een actueel onderwerp.
Een consequentie van Socrates zijn denken is het begrip van de ziel. Meestal wordt Plato hier als de dader aangewezen. Socrates offert zijn sterfelijke bestaan op aan een hoger doel, beroepend op een “zielenheil”, mag het als een begin van het Platonisme worden gezien. Dit heeft een grote invloed gehad op de Christense filosofie. Hier gaat het met name om he idee dat onze zielen deel hebben aan een geestelijke werkelijkheid die belangrijker en hoger is dan het menselijke leven op aarde. Dit maakte veel indruk op verschillende filosofen.
Critici van Socrates en Plato op dit punt zijn bijvoorbeeld:
a. de epicuristen (kwaliteit van het leven staat centraal)
b. mensen als Nietzsche (direct ervaren, ‘dierlijke’ leven huldigen)
c. Hume (wijst op de niet-bewijsbaarheid van een werkelijkheid buiten de zintuiglijk ervaring)
d. Kant (meent dat de mens wel degelijk aan een hogere werkelijkheid deel heeft, maar dat dit alleen maar moreel en niet feitelijk van aard is)
e. Peter Sloterdijk (1948 ‘ heden) legt de nadruk op Socrates’ idee van zorg voor de ziel. Socrates was de zoon van een vroedvrouw en dit was in het antieke Griekenland erg uniek. Volgens Sloterdijk ging het Socrates in de eerste plaats om een publieke placenta voor de mensen te zijn die zichzelf meenden te kunnen verheffen boven het feitelijke, beperkte en eindige bestaan. Een zielsbegeleider, iemand die mensen terug op aarde bracht. Volgens Sloterdijk heeft Plato deze boodschap van Socrates briljant en vakkundig om zeep gebracht.
Ook het begrip ”doxa” in het Grieks of gemeengoed wordt door Socrates en Alain de Botton, negatief aangeduid: het is niet zeker of juist gegrondvest en kan makkelijk de bron zijn van dwaling. Door kritische mensen kan deze instantie makkelijk door iets anders vervangen worden. Maar het gemeengoed heeft hierdoor de afgelopen eeuw een herwaardering binnen de filosofie beleefd. Filosofen zoals Aristoteles en Hermeneutici gaan hier +/- 30 jaar na de dood van Socrates opeens op in en Socrates zijn argumenten komen hierdoor onder druk te staan.
9. Wie zou je het boek aanraden of afraden? Denk aan wat het centrale begrip kapot zou kunnen maken.
Ik zou in principe iedereen dit boek wel aanraden, omdat dit boek niet alleen antwoord geeft op de vraag naar het nut van wijsbegeerte, maar het maakt ook erg duidelijk dat de filosofische wijsheden niet verouderen. Het kan voor niemand kwaad om dit boek te lezen. Het leest makkelijk en tegelijk leer je ook nog van alles over filosofie zelfs als je er nog helemaal niks van af wist. Het kan de lezer troosten voor allerlei soorten problemen: impopulariteit, geldzorgen, onmacht, frustratie, liefdesverdriet. Het kan dus niks kapot maken, maar helpt de lezer met het omgaan met dit soort problemen. Dit wordt ondersteund door allerlei filosofen, die een ding gemeen hebben: logica biedt troost. Kortom een bruikbaar, leesbaar en weetbaar boek. Een echte aanrader!
text in here…