De interne analyse geeft achtergrondinformatie over het onderwerp ‘de kwaliteit van de accountantscontrole’. Als eerst zal de toezicht door de Autoriteit Financi??le Markten en Wet toezicht accountantsorganisaties besproken worden. Vervolgens zal de kwaliteit van de accountantscontrole in samenhang met externe verslaggeving behandeld worden. De interne analyse wordt afgesloten met een overzicht van een aantal voorgaande onderzoeken met betrekking tot dit onderwerp.
2.1 Toezicht door AFM
De Autoriteit Financi??le Markten (AFM) is de gedragstoezichthouder voor de financi??le sector. Het domein Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving van de AFM houdt toezicht op de kwaliteit van de accountantscontrole en de financi??le verslaggeving. Het doel van dit domein is het structureel verhogen van de kwaliteit van de governance, de verslaggeving en de accountantscontrole. Om dit doel te bereiken houdt dit domein toezicht op accountantsorganisaties en op de financi??le verslaggeving.
De AFM controleert op ongeveer 500 accountantsorganisaties die wettelijke controles uitvoeren op de naleving van de normen die opgesteld zijn door de Wta (zie paragraaf 2.1.1). Toezicht door de AFM wordt gehouden door middel van onderzoeken. Per onderzoek wordt een team samengesteld dat werkt aan het onderzoek om het voor te bereiden, uit te voeren en tot een oordeel te komen over de kwaliteit van accountantscontrole. Wanneer het gaat om wettelijke controles bij niet-OOB’s dan onderzoekt de AFM minimaal eens in de zes jaar. Wettelijke controles bij OOB’s worden minimaal eens in de drie jaar onderzocht door de AFM.
Om toezicht te houden op de financi??le verslaggeving wordt door de AFM de internationale verslaggevings-standaarden van de IFRS gehanteerd om een betrouwbaar beeld van de financi??le stand van zaken te geven.
2.2 Wet toezicht accountantsorganisaties
Sinds 2006 is de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) in Nederland in werking getreden. De Wta bevat normen waar accountantsorganisaties, die wettelijke controles mogen uitvoeren, aan moeten voldoen. Gestelde kwaliteitsnormen voor accountants-organisaties zijn :
– Zorgplicht
– Betrouwbaarheid
– Deskundigheid en vakbekwaamheid
– Zeggenschapstructuur
– Goed werkend systeem van kwaliteitsbeheersing
– Onafhankelijkheid
– Geheimhoudingsplicht
– Beheerste en integere bedrijfsvoering
Gestelde kwaliteitsnormen voor externe accountants zijn:
– Vakbekwaamheid,objectiviteit, integriteit en onafhankelijkheid
– Geheimhoudingsplicht
– Meldingsplicht bij fraude
– Beroepsregels
– Controleverklaring
– Tuchtrechtsgeding
– Afkoelperiode
Het doel van de Wta is waarborging van de kwaliteit van de accountantscontrole en het herstel van de gerechtvaardigd vertrouwen in de accountants en de door hen afgegeven controleverklaringen.
2.3 Externe verslaggeving
Bij het uitvoeren van een accountantscontrole vormt de verantwoordelijke accountant een oordeel over de vraag of de jaarrekening in alle materieel belang zijnde opzichten is gesteld in overeenstemming met van toepassing zijnde stelsel voor verslaggeving. Het maatschappelijke verkeer gebruikt de jaarrekening om inzicht te krijgen in de financi??le positie van een onderneming en om die onderneming te vergelijken met anderen. De accountantscontrole is erop gericht vast te stellen dat een jaarrekening een getrouw beeld geeft aan de gebruikers. Een accountantscontrole wordt door gebruikers gebruikt voor betrouwbare informatie.
Het is van belang dat een jaarrekening voldoet aan de eisen van verslaggeving. De AFM heeft geconstateerd dat de verslaggeving van een groot aantal onderneming niet in voldoende mate voldoet aan de kwalitatieve kenmerken relevantie, getrouwheid, vergelijkbaarheid, begrijpelijkheid, tijdigheid en verifieerbaarheid. De AFM heeft hierbij ook geconstateerd dat steeds meer onderneming steeds vertrouwder zijn met de toepassing van IFRS, waardoor de kwaliteit van de verslaggeving is verbeterd. Maar de verslaggevingsregels worden niet altijd op juiste manier gehanteerd.
2.4 Voorgaande onderzoeken kwaliteit accountantscontrole
In het verleden hebben zich een aantal onderzoek voorgedaan over het onderwerp kwaliteit van de accountantscontrole, anders gezegd: audit quality.
De AFM heeft meerdere onderzoeken uitgevoerd over de kwaliteit van de accountantscontrole. Hieronder is een opsomming opgenomen van een aantal onderzoeken:
1. In de periode van 2009 en de eerste helft van 2010 heeft AFM onderzoek gedaan naar de jaarrekeningen van 2008 van ondernemingen in de financi??le, bouw/vastgoed en automotive sector. Deze ondernemingen waren zwaar geraakt door de financi??le crisis die in die tijd heerste. Door deze financi??le crisis daalt de liquiditeit van de onderneming, waardoor de druk op de financi??le cijfers hoog is om deze op een zo positief mogelijke manier te presenteren. Dit onderzoek had betrekking op Big 4-accountantsorganisaties die werkzaamheden voor de bovenstaande sectoren verrichtten. Dit onderzoek was gericht op de kwaliteitsbeheersing binnen de Big 4-accountantsorganisaties.
2. In 2011 heeft de AFM het themaonderzoek ‘Prikkels voor kwaliteit’ uitgevoerd. Dit onderzoek is uitgevoerd bij vijftien accountantsorganisaties die een vergunning hebben verkregen voor het uitvoeren van wettelijke controles bij OOB’s. Dit onderzoek is gericht op twee thema’s namelijk: de onafhankelijkheid van accountantsorganisaties en de externe accountant en het benoemen, beoordelen, belonen en sanctioneren van de externe accountant.
3. In de periode van april 2013 tot en met juli 2014 heeft de AFM onderzoeken uitgevoerd bij de Big 4-organisaties (Deloitte, EY, KPMG en PwC). Doel van dit onderzoek was om te beoordelen wat de kwaliteit is van de wettelijke controles die de Big 4-organisaties hebben uitgevoerd en te beoordelen of de maatregelen die getroffen zijn ervoor hebben gezorgd dat de kwaliteit is gewaarborgd door de accountantsorganisaties.
In het verleden zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd met betrekking tot audit quality. Er zijn redelijk veel onderzoeken uitgevoerd met betrekking tot bepaalde factoren die invloed kunnen hebben op de kwaliteit van de accountantscontrole. Hieronder is een overzicht opgenomen welke factoren onder andere invloed kunnen hebben op de kwaliteit van de accountantscontrole.
‘ Grootte van de accountantsorganisatie; hierbij is onderzocht of er verschil is in de kwaliteit van de controle bij Big 4-organisaties en bij niet-Big 4-organisaties.
‘ Duur van de relatie tussen de accountant en de onderneming; in de Wta is aangegeven dat het verboden is om een accountant langer dan zeven jaar werkzaam te laten zijn voor dezelfde controleopdracht. Dit staat ook aangegeven in de ViO (artikel 28 en artikel 29 ViO).
‘ Het verschaffen van adviesdiensten
‘ Ervaringsjaren van de accountant
‘ Reputatie van de accountantsorganisatie
‘ Industriespecialisatie
‘ Het aantal bestede uren voor het uitvoeren van een accountantscontrole
‘ Omvang van de controlecli??nt
3. Probleemanalyse
In dit hoofdstuk zal de probleemanalyse uitgewerkt worden.
3.1 Aanleiding
De kwaliteit van de accountantscontrole staat onder druk. Dit blijkt dan ook uit het rapport van de AFM wat 25 september 2014 is uitgebracht. Uit dit rapport blijkt dat de wettelijke controles uitgevoerd door de Big Four-accountantsorganisaties ver onder de maat is.
3.2 Probleemstelling
3.3 Deelvragen
Wat is een accountantscontrole
Hoe kan de kwaliteit van de accountantscontrole gedefinieerd worden
Welke factoren hebben invloed op de controle
Hoe kan de kwaliteit van de accountantscontrole gemeten worden in samenhang met de regels van verslaggeving en winstkwaliteit
3.4 Begripsafbakening in theorie
3.5 Theoretische ondersteuning