In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken, is er geen aparte wet voor VBI voor het algemeen ziekenhuis. Omdat er nogal wat onduidelijkheid heerst over VBI in een algemeen ziekenhuis en omdat de CBO richtlijn hieromtrent over zijn houdbaarheidsdatum is, heeft een werkgroep van V&VN (2013) een handreiking opgesteld. In deze handreiking worden de nieuwste inzichten aangereikt voor beroepsprofessionals als het gaat om het toepassen van VBI in het algemeen ziekenhuis.
Daarnaast wordt er in deze handreiking aandacht besteed aan het juridisch kader omtrent de VBI. Er zijn op dit moment drie wetten die van belang zijn bij VBI in het algemeen ziekenhuis:
1. De grondwet
2. Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO)
3. Wet op de Beroepen Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG)
De grondwet
Kijkend naar de grondwet, zijn er twee grondrechten van belang bij het toepassen van VBI:
‘ Recht op integriteit van het eigen lichaam
‘ Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer
Het doel van deze twee grondrechten is de vrijheid van het individu op bepaalde gebieden te beschermen tegenover de overheid. Echter is deze bescherming er niet alleen tussen burger en overheid, ook tussen burgers onderling. Voor deze onderlinge bescherming, zijn er aanvullende wetten, waarbij in de zorgsetting de WGBO van belang is.
WGBO
De WGBO regelt de relatie tussen de pati??nt en de zorgverlener en versterkt zo de rechtspositie van de pati??nt. Belangrijk in deze wet omtrent het toepassen van VBI is onder andere:
‘ Het informeren van de pati??nt over zijn medische situatie
‘ Pati??nt moet toestemming geven voor een medische behandeling
‘ Een wettelijk vertegenwoordiger
Als het gaat om het eerst benoemd punt, waarbij de pati??nt ge??nformeerd moet worden over zijn medische situatie, is dit nogal eens lastig bij pati??nt in een post-operatief delier. Hierbij kan het zijn dat de hoofdbehandelaar denkt dat informatie schadelijk kan zijn voor de pati??nt of dat de pati??nt deze informatie niet kan verwerken. Op dat moment mag de hoofdbehandelaar dit, mits goed onderbouwd, achterhouden of bijvoorbeeld delen met familie of wettelijk vertegenwoordiger. Hiervoor kan de hoofdbehandelaar de pati??nt vervolgens wilsonbekwaam verklaren. (Rijksoverheid, 2014)
Ten tweede moet de pati??nt toestemming geven voor een medisch behandeling. Bij pati??nten in een post-operatief delier is de pati??nt niet in staat helder en adequaat informatie over een medische behandeling te verwerken en hiermee in te stemmen. Daarom regelt de WGBO ook dat een hoofdbehandelaar op het moment dat een pati??nt wilsonbekwaam is, de familie of wettelijk vertegenwoordiger om toestemming mag vragen. (Rijksoverheid, 2014).
Ook is het mogelijk dat een arts, omwille van de veiligheid van een pati??nt, zonder toestemming mag ingrijpen. Dit geldt ook voor pati??nten in een post-operatief delier. De Rijksoverheid (2014) haalt op hun website een voorbeeld aan van dwang op grond van de WGBO: ‘Bijvoorbeeld als de pati??nt na een operatie zo in de war is, dat hij het infuus uit zijn arm trekt of uit het bed valt. Of als iemand bewusteloos is en direct medicatie nodig heeft. De WGBO regelt wanneer een arts dan toch mag ingrijpen, zonder toestemming van de pati??nt. Dit kan zowel in als buiten het ziekenhuis zijn.’
Bovenstaand voorbeeld gaat dus ook buiten de wettelijk vertegenwoordiger om. Indien een situatie niet dermate acuut is, zal er eerst toestemming voor bijvoorbeeld VBI aan de wettelijk vertegenwoordiger gevraagd moeten worden. Dit gebeurt zoals genoemd op het moment dat een pati??nt wilsonbekwaam is. Deze vertegenwoordiger kan een curator, mentor, een door de zorgvrager vooraf schriftelijk gemachtigde vertegenwoordiger of door een partner, ouder, kind, broer of zus. De hoofdbehandelaar moet dan de verplichtingen vanuit de WGBO nakomen tegenover de wettelijk vertegenwoordiger. Alleen op het moment dat hij hierdoor niet meer de zorg van een goed hulpverlener kan verlenen, kan hij hier van afzien.
Op het moment dat er niemand als vertegenwoordiger kan optreden moet de hulpverlener zoveel mogelijk handelen zoals hij denkt dat de pati??nt dit zou willen.(Rijksoverheid, 2014)
In de handreiking van V&VN (2013) wordt daarnaast nog beschreven dat de vertegenwoordiger vanuit de WGBO niet altijd het laatste woord heeft. Er zijn namelijk twee optie:
1. De pati??nt is wilsonbekwaam en de vertegenwoordiger stemt in met de behandeling
2. De pati??nt is wilsonbekwaam en de vertegenwoordiger stemt niet in met de behandeling.
In de eerste situatie kan de behandeling opgestart worden door de hoofdbehandelaar. In de tweede situatie kan de hoofdbehandelaar toch beginnen met de behandeling als hij van mening is dat de vertegenwoordiger niet in het belang van de pati??nt beslist of dat de hoofdbehandelaar geen goede hulpverlener is als hij de behandeling niet begint.
Wet BIG
De wet BIG staat wellicht wat minder dichtbij het toepassen van VBI, maar het doel van deze wet is de kwaliteit van de beroepsoefening handhaven en verbeteren. Deze wet is er om de pati??nt te beschermen tegen onzorgvuldig en ondeskundig handelen van de zorgverleners. Verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten vallen wel onder het BIG-register, verzorgden en helpenden echter niet.
Verpleegkundigen die VBI toepassen vallen dus uiteraard onder het BIG-register en kunnen dan ook voor een tuchtrechter geroepen worden indien ze foutief handelen. De tuchtrechter kan dan eventueel maatregelen treffen tegen de beroepsbeoefenaar die in het BIG-register staat.
De meeste klachten worden ingediend door de pati??nt zelf of zijn familie. De meeste klachten worden vervolgens na schriftelijk vooronderzoek met een raadkamerbeslissing afgerond, de andere klachten komen voor de tuchtrechter, die tijdens een zitting een maatregel kan opleggen: een waarschuwing, berisping, boete, tijdelijke schorsing of doorhaling in het BIG-register.