Hoofdstuk 1: Sociaal werk
Internationale definitie
Onze samenleving ondergaat de laatste decennia een snelle en fundamentele transformatie. Deze politieke, sociologische en ecologische verschuivingen brengen ook consequenties met zich mee voor het sociaal werk. Om tegemoet te komen aan deze veranderende realiteit vonden The International Federation of Social Workers (IFSW, 2014) en the International Association of Schools of Social Work (IASSW) de tijd rijp voor een vernieuwde definitie van sociaal werk:
‘Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people and structures to address life challenges and enhance wellbeing.’
Om deze definitie beter te kunnen ontrafelen en verklaren, zijn we gekomen tot volgende vertaling:
“Maatschappelijk werk is een beroepspraktijk en een academische discipline die sociale verandering, ontwikkeling, sociale cohesie, de empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het maatschappelijk werk. Onderbouwd door theorie??n van maatschappelijk werk, sociale wetenschappen, menswetenschappen en inherente kennis, zal maatschappelijk werk mensen en structuren engageren om uitdagingen aan te pakken en het welzijn te verbeteren.’
In de hoofdstukken hieronder zal ik de verschillende elementen van de definitie bespreken.
Kerntaken
Volgens het IFSW zijn ‘promotie van sociale verandering, sociale ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen’ de meest essenti??le taken voor het sociaal werk.(IFSW, 2014)
Sociaal werk herkent en onderkent de onderlinge verbondenheid van historische, socio-economische, culturele, ruimtelijke, politieke en persoonlijke factoren. Bovendien zijn ze zich ervan bewust dat deze factoren zowel kansen als beperkingen bieden aan menselijke ontwikkeling en welzijn. De inherente, structurele barri??res van onze maatschappij houden ongelijkheid, discriminatie, uitbuiting en onderdrukking in stand. Het mandaat van het sociaal werk is gebaseerd op de vooronderstelling dat de tussenkomst van het sociaal werk plaats vindt wanneer de huidige situatie, zij het op micro, meso of macroniveau nood heeft aan verandering of ontwikkeling. (IFSW, 2014)
Vanuit een voortdurend kritisch reflecteren kan het sociaal werk strategische acties ondernemen met als doel empowerment en bevrijding van mensen. In open dialoog en gelijkwaardige samenwerking met de doelgroep zal het sociaal werk de sociale cohesie en sociale inclusie trachten te bevorderen. (IFSW, 2014)
Vertrekkend uit een holistische aanpak wil sociale ontwikkeling interventiestrategie??n, beoogde einddoelen, een beleidskader een bijkomend en meer algemeen gedragen kader formuleren. Het integreert meerdere systeemniveaus, intersectorale en interprofessionele samenwerking met het oog op duurzame ontwikkeling. Sociaal werk wil prioriteit geven aan socio-structurele en economische ontwikkeling. Ze aanvaarden dat economische groei een vereiste is voor sociale ontwikkeling.(IFSM, 2014)
Principes
De overheersende principes van sociaal werk zijn respect voor inherente waarde van ieder en de menselijke waardigheid, het geen kwaad berokkenen, respect voor diversiteit en handhaving van mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. (IFSW, 2014)
Volgens het IFSW (2014) dienen Mensenrechten en sociale rechtvaardigheid steeds de leidraad en motivatie te vormen voor elke sociaal werk interventie. Daarnaast erkent het sociaal werk het belang van een collectieve verantwoordelijk. Dit idee van een collectieve verantwoordelijkheid benadrukt dat individuele mensenrechten maar gerealiseerd kunnen worden wanneer mensen verantwoordelijkheid opnemen voor elkaar en het milieu, vertrekkend vanuit wederzijdse relaties en binnen gemeenschappen. Collectieve verantwoordelijkheid en individuele mensenrechten zijn dus onlosmakelijk verbonden. Het is daarom dat mensenrechten, op elk niveau een belangrijke focus dient te zijn en blijven voor het sociaal werk.
Sociaal werk beschermt zowel de eerste, tweede als derde generatie rechten. Eerste generatie rechten verwijzen naar burgerlijke en politieke rechten zoals vrijheid van mening en bescherming tegen foltering en willekeurige opsluiting. Tweede generatie rechten beslaan socio-economische en culturele rechten als recht op onderwijs, recht op gezondheidszorg en behoorlijke huisvesting. Leefomgeving en biodiversiteit behoren tot de derde generatie rechten. Al deze rechten versterken elkaar en zijn onderling verbonden. Ze beschermen zowel de individuele als collectieve rechten. (IFSW, 2014)
Wanneer verschillende rechten in conflict komen met elkaar, dienen sociaal werkers terug te grijpen naar hun opleiding. Deze fundamentele mensenrechtenbenadering leert hen dat cultuur een sociale en veranderlijke constructie is. Wanneer bepaalde culturele waarden, tradities en overtuigingen met elkaar in strijd zijn, is het mogelijk deze door een constructieve dialoog met de betrokkenen met elkaar te verzoenen. Uiteindelijk kan dit een bredere visie op mensenrechtenkwesties teweeg brengen. (IFSW, 2014)
Kennis
‘