Inleiding: Kamp Vught (officieel van Duitse zijde: Konzentrationslager Herzogenbusch) was een van de drie Duitse concentratiekampen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Kamp Vught bevond zich in Vught nabij de recreatieplas de IJzeren Man. Vele mensen denken dat dit het enige SS-concentratiekamp buiten Duitsland en de door Duitsland geannexeerde gebieden was, maar dit klopt echter niet denk dan aan Natzweiler in de Vogezen en Mauthausen in Oostenrijk. Het heeft iets minder dan twee jaar als concentratiekamp gefunctioneerd. Wat is een concentratiekamp? Een concentratiekamp is een gevangenkamp, dat bedoeld is om tegenstanders bang te maken, te vernederen, en uiteindelijk vaak te vermoorden. Een concentratiekamp is niet hetzelfde als een vernietigingskamp. Een vernietigingskamp is bedoeld om grote groepen mensen meteen bij aankomst in het kamp te vermoorden. Iedereen kan in een concentratiekamp terechtkomen: mensen die de nazi’s tegenwerken, die andere idee??n hebben, of die teveel afwijken van wat de nazi’s ‘gewoon’ vinden. Iedereen die ‘anders’ is of opvalt, loopt het risico om naar een concentratiekamp gestuurd te worden.
De Nazi’s hadden een paar redenen waarom ze een kamp in Vught wilden gaan bouwen.
De SS had behoefte aan ruimte omdat de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de toenemende stroom gevangenen niet meer konden verwerken. In tegenstelling tot andere ‘buitenlandse’ kampen werd kamp Vught opgezet naar het model van andere kampen in nazi-Duitsland. Het kamp viel ook rechtstreeks onder commando van het SS-hoofdkantoor in Berlijn.
Er waren veel spoorwegen en autowegen in de buurt, zodat de gevangenen goed vanaf het station naar het kamp konden lopen. Vught ligt dicht bij ‘s-Hertogenbosch en hier was een hoofdkwartier van de Duitsers.
De ligging was perfect op de Vughtse Hei, rustig en afgelegen, hier konden de Nazi’s onopgemerkt werken.
Vanaf 1942 wordt er gebouwd aan dit kamp aan de Lunettenlaan. De gevangenen maakten vooral het kamp zelf. Ze moesten bijvoorbeeld de gracht als omheining om het kamp maken. Het kamp werd 1 kilometer lang en 350 meter breed. De nominale maximale capaciteit van het kamp bedroeg 15.000 mensen. In totaal werden er ruim 31.000 mensen in het kamp gedetineerd, waaronder 12.000 Joden en verder politieke gevangenen, Roma en Sinti, verzetsstrijders, Jehova’s getuigen, homoseksuelen, zwervers, criminelen en zwarthandelaren. In het kamp zijn zeker 735 mensen om het leven gekomen, waaronder 36 Belgen.
Kamp Vught had twee afdelingen. Het eerste gedeelte, JDL – Judendurchgangslager – Transitokamp voor Joden, was ingericht om Joodse gevangenen te isoleren, die voor het wegvoeren naar Polen werden gestuurd. Grotendeels bestonden deze deportaties uit twee stappen, eerst van Vught naar Westerbork en vanuit daar naar Auschwitz/Birkenau, of naar Sobibor. Ongeveer 12,000 Joden, waarvan 2,000 kinderen, jonger dan 12 jaar, werden gedeporteerd naar de vernietingskampen in Polen. Twee deportaties vertrokken direct via Vught naar het Oosten. De joden die van Vught eerst met de trein naar Westerbork vervoerd werden, voelden zich niet gestraft, om dat zij er geen benul van hadden dat zij later werden doorgestuurd.
Het tweede kamp in Vught deed dienst als Schutzhaftlager – Een kamp voor Voorarrest, een plaats waar mensen konden worden opgesloten zonder veroordeeld te worden door rechter. Nederlandse en Belgische politieke gevangenen werden hier ook gevangen gezet.